شبکه مدیریت

شبکه مدیریت که به وسیله «رابرت بلیک»^[۳۶] و «جین هاتن»^[۳۷] ارائه شد کمک می‌کند که از دیدگاه توجه نسبی مدیر به کار یا اعضای سازمان، ماهیت دوبعدی رهبری را نشان داد. شبکه مدیریت که پس از مدتی آن را شبکه رهبری نامیدند دامنه رفتار مدیریت را با توجه به طرفداری از کار یا طرفداری از کارگرا بر روی طیفی که از ۱ تا ۹ درجه بندی شده است نشان می‌دهد و می‌تواند تصویری از این دو نوع رهبری را ارائه کند(نمودار ۲ـ ۱).

سبک مدیریت ۱ و ۱ یعنی مدیریت نامحسوس که نه به افراد و نه به تولید هیچ توجهی نمی‌شود. گاهی این سبک یا روش مدیریت را مدیریت بی قید و بند می‌نامند، زیرا مدیر دست از نقش رهبری بر می‌دارد.

سبکی از مدیریت را که ۹ و ۱ نامیده می‌شود مدیریت باشگاهی می‌خوانند، یعنی به کارکنان توجه بسیار زیادی می‌شود، ولی تولید هیچ اهمیتی ندارد. سبک مدیریت ۱ و ۹ مدیریت استبدادی یا خودکامه است که به تولید و کارایی توجه بسیار زیادی می‌شود ولی به کارکنان هیچ توجهی نمی‌شود. مدیریت ۵ و ۵ مدیریت انسانی و سازمانی نامیده می‌شود که به صورت هم زمان به عملکرد سازمان و رضایت شغلی آنان توجه می‌شود. سبک مدیریت ۹ و ۹ مدیریتی است که آن را مدیریت تیمی‌می‌نامند، یعنی به تولید و مدیران و کارکنان اهمیت زیادی داده می‌شود. این دو پژوهشگر، یعنی بلیک و موتان چنین استدلال می‌کنند که سبک مدیریت ۹ و۹ مؤثرترین شیوه مدیریت است. آنان بر این باورند که این شیوه رهبری، در همه شرایط، منجر به بهبود عملکرد می‌شود، غیبت و جابجایی کارکنان به پایین ترین حد ممکن می‌رسد و رضایت شغلی آنان به بالاترین حد ممکن خواهد رسید (‌استونر^[۳۸]، ۱۳۷۹، ص ۸۱۹).

نمودار ۱ ـ ۲ : شبکه مدیریت

مدیریت باشگاهی

مدیریت نامحسوس

مدیریت تیمی

مدیریت انسانی وسازمانی

مدیریت استبدادی

توجه به تولید

توجه به کارکنان

این مدل ها و تئوری‌ها تا حد قابل ملاحظه‌ای توجه محققان را به خود جلب کردند، ولی متأسفانه تحقیقات بعدی محدودیت‌ها و نقاط ضعف قابل توجهی را آشکار ساختند. نگرشهای رفتاری برای شناسایی رفتارهای مهم رهبر و رهاسازی تحقیقات رهبری از تئوری سنتی صفات، ارزشمند به حساب می‌آمدند لیکن محققان در تلاش بودند تا مجموعه‌ای از رفتارهای رهبر را که در همه موقعیت ها اثر بخش باشند، شناسایی کنند. ولی با پیچیدگی‌های عظیمی‌ از رفتار فرد، در محیط های سازمانی برخورد کردند. در نهایت همه آن مطالعات در شناسائی روابط جهان شمول رفتار رهبر و واکنش زیردستان با ناکامی‌مواجه شدند. در نتیجه نگرش دیگری لازم بود تا بتواند پیچیدگی‌های رهبری را رفع کند و تئوری اقتضایی صرفاً برای رفع این مشکل ارائه شد (گریفین^[۳۹]، ۱۳۸۳، ص ۳۵۷ ).

تحقیقات اسکاندیناوی

در روش‌های رفتاری که در قبل انجام گرفته بود، تنها به دوبعد رفتار توجه می‌شد و این نمی‌توان ست در دهه ۱۹۹۰ برای معرفی رهبر موفق کافی باشد ‌بنابرین‏ پژوهشگرانی از فنلاند و سوئد یکبار دیگر دو بعدی را که مورد توجه نظریه پردازان رفتاری در رهبری بود، مورد توجه قرار دادند. آنان اساس فرض خود را براین گذاشتند که دنیا در حال تغییر و تحول است و رهبران اثربخش باید دارای رفتاری پیشرفت گرا باشند. این رهبران به تجربه آموزی ارزش می‌دهند، همواره در پی عقاید و نظرهای جدید هستند، تغییرات را به اجرا در می‌آورند و دارای خلاقیت و ابتکار عمل هستند.

نتیجه تحقیقات، نخستین ارزش قابل پذیرش این بعد را به اثبات رسانید. آن‌ ها بر روی نمونه هایی از مدیران، در فنلاند و سوئد پژوهش‌هایی انجام دادند و به نتایجی قطعی و محکم درباره بعد سوم (پیشرفت گرا بودن) رسیدند. اگر چه هنوز در این باره مدارک و شواهد کافی در دست نیست، ولی چنین به نظر می‌رسد که این بعد رفتاری می‌تواند زیردستان را بیشتر راضی کند و از نظر زیردستان، این بعد از اهمیت بالایی برخوردار است (رابینز^[۴۰]، ۱۳۸۴، ص۶۵۰).

۲-۸-۳) تئوری‌های اقتضایی

پیش‌بینی موفقیت رهبر بسی پیچیده‌تر از آن است که تنها چند ویژگی شخصیتی یا رفتارهای برتر را برشمرد به طور کلی، پژوهشگران در شناسایی و تعیین رابطه بین عملکرد گروه و رفتار رهبر به موفقیت نسبی دست یافته اند. آنچه در این میان مورد توجه قرار نگرفته، عوامل موقعیتی است که می‌تواند بر موفقیت یا شکست آن‌ ها اثر بگذارد. نظریه های اقتضایی رهبری پژوهش‌های خود را به طور کلی و مستقیم در جهت کشف متغیرهای زمینه ساز اثر بخش برخی از ویژگی‌ها و رفتارهای رهبر در یک وضعیت معین هدایت می‌کنند. البته توجه ‌به این موضوع که اثر بخشی رهبری به فلان موقعیت بستگی دارد، یک موضوع است و توانایی در شناسائی شرایط موقعیتی، موضوع دیگر. تلاش‌های زیادی انجام شده است تا عوامل موقعیتی که بر اثر بخشی رهبری اثر می‌گذارند، تفکیک شود. برای مثال متغیرهای تعدیل کننده در تئوری‌های اقتضایی شامل نوع ساختار، نوع رابطه رهبر با اعضاء، موضع قدرت رهبر، روشن بودن نقش زیردستان، هنجارهای گروه، در دسترس بودن اطلاعات، پذیرفتن تصمیم رهبر به وسیله زیردستان و رشد و بلوغ زیردستان می‌شود. برای شناسایی و تفکیک متغیرهای تعدیل کننده یا موقعیتی چندین راه ارائه شده که نسبت به بقیه، موفقیت آمیز تر بوده است از جمله الگوی فیدلر^[۴۱]، تئوری موقعیتی هرسی و بلانچارد، تئوری تبادل نظر مدیر با اعضاء ، الگوی مسیر هدف و الگوی مشارکت مدیریتی.

الگوی فیدلر

فیدلر که پدر نظریه اقتضایی رهبری نامیده می‌شود مدل اقتضایی فراگرد رهبری را ارائه ‌کرده‌است. این مدل بیان می‌دارد که عملکرد هم به سیستم انگیزشی و سبک رهبری فرد (‌کارگرا یا رابطه گرا ) و هم به میزان کنترل و نفوذ وی بر وضعیت و موقعیت وابسته است یعنی پس از این که سبک یا شیوه اصلی رهبری فرد مشخص شد. باید آن رهبر را در موقعیت یا وضعیت ذی ربط قرار داد. از نظر فیدلر، برای تعیین عواملی که وضع یا موقعیت را مشخص می‌کنند، سه بعد اقتضایی وجود دارد :

ـ رابطه رئیس و مرئوس : میزان اعتماد، اطمینان و احترامی ‌که زیردستان برای رهبر خود قائلند.

ـ ساختارکار: حدود یا میزانی که وظایف یا ‌کارهایی که باید انجام شود، بر اساس آن تنظیم یا سازماندهی شده است.

ـ میزان قدرت رهبر: قدرت یا نفوذی که یک رهبر می‌تواند بر متغیرهایی چون عزل و نصب کارکنان، مقررات انضباطی، ارتقا و افزایش حقوق آنان اعمال کند.

فیدلر تلاش کرد تا مؤثرترین سبک رهبری ( کارگرایی یا رابطه گرایی ) را برای هر یک از هشت وضعیت معین کند. پس از بررسی مطالعات انجام شده در گذشته وتحلیل مطالعات جدید در زمینه رهبری چنین نتیجه می‌گیرد که: ۱ ـ رهبران کارگرا در وضعیت های گروهی که مطلوب یا نامطلوب برای رهبری است بهتر عمل می‌کنند و ۲ ـ رهبران رابطه گرا در وضعیت های گروهی که از مطلوبیت متوسط برای رهبری برخوردار است بهتر عمل می‌کنند (‌رضائیان، ۱۳۸۰، ص ۳۹۵ ).

گفتار سوم: دوران اثبات قانونی (دلایل قانونی)

این دوره را می توان به نوعی تکامل نظام قضایی نامید. این روش با انسجام نظام قضایی و تفکیک قوا رواج و رونق یافت. در این سیستم، قانون‌گذار برای اجتناب از اعمال سلیقه قضات، قواعد مشخص و معینی را برای کشف جرم واثبات دعوا و اعمال مجازات و دادرسی مقرر نمود، تا دادرسان به طور یکسان و ‌بر اساس مبانی و قواعد مشخص نسبت به صدور رأی‌ جهت احقاق حق و فصل خصومت اهتمام نمایند^[۲۲].

برای تحقق این روش الزاماً باید دادرسان دارای تحصیلات عالی و یکسان و تجارب معین باشند. این روش کم و بیش در بسیاری از کشورها دارای طرفداران و در برخی با تلفیق سایر روش ها متداول و معمول است ^[۲۳]

دیگر به عکس سیستم دلایل قانونی را نتیجه افراط گری و سلیقه ای عمل کردن قضات می دانند، چنان که طریقه اتهامی را عکس العمل طریقه تفتیشی می شناسند^[۲۴]در سیستم اقناع وجدانی، قاضی در تعیین ارزش دلایل آزاد است و می‌تواند برای رسیدن به علم و یقین به هر نوع اقدام و تحقیقی متوسل می شود و چون برای صدور حکم، متکی بر علم و یقین خویش است و در تبرئه و محکوم نمودن بر پایه اعتقاد باطنی خود، آزادی دارد، در نتیجه از اعمال جبر و فشار به منظور تکمیل دلایل، بی نیاز است. ^[۲۵]

مبحث ششم:تفاوت سیستم ادله قانونی با اقناع وجدانی

الف) در روش اقناع وجدانی ضرورتی به اعمال شکنجه برای اعتراف و اقرار متهم ویا تمسک به شیوه های غیر متعارف برای اثبات جرم نیست، فقط باید به نوعی دادرس را قانع کرد

ب) در سیستم ادله قانونی، ادله محدود و مشخص می‌باشد، ولی در سیستم اقناع وجدانی ادله نامحدود و نامشخص است

ج) در سیستم اقناع وجدانی دادرسی قابل پیش‌بینی نبوده و تابع اثر و سلیقه و استنباط و وضعیت روحی و روانی دادرسان است، ولی در سیستم ادله قانونی دادرسی قابل پیش‌بینی است.

د) در سیستم ادله قانونی ارزش و اعتبار ادله معین و توسط قانون‌گذار تعیین شده است، اما در سیستم اقناع وجدانی ادله دارای ارزش متغیر و نامعین و بستگی به تاثیری دارد که در قاضی می‌گذارد.

ه) در سیستم ادله قانونی، ادله موضوعیت، ولی در سیستم اقناع وجدانی ادله طریقت دارند.

و) در روش ادله قانونی ارزش هریک از ادله توسط قانون‌گذار مشخص و معین شده است و دادرس موظف به ترتیب اثر دادن به آن است و مأموریت‌ او بررسی و ارزیابی و انطباق ادله است، حال آنکه در سیستم

اقناع وجدانی ارزش ادله وابسته به تشخیص و ارزش گذاری دادرسان است و مأموریت‌ دادرس احراز واقع و استدراک و تحصیل علم و یقین است و کشف حقیقت واقعی است نه حقیقت قضایی

فصل دوم:مبانی پیشینه ومبانی مسله

.

مبحث اول: واژگان اصلی

گفتار اول: قسم «سوگند»

۱: قسم که اصطلاح فقهی^[۲۶] رایج آن یمین ‌می‌باشد با حلف والیّه مترادف ‌می‌باشد که برای تعظیم مقسم به و یا تأکید معلوف­الیه استعمال شده است؛ کقول تعالی (فلا اقسُم بموقع، و انه اقسم او تعلمون عظیم^[۲۷]) و قول اعرابی در این عبارت اقسم بالله^[۲۸] است:

ابن رشد قسم عبارت از عقد بر نفس بر عقی برای کسی که صاحب این حق است.^[۲۹]

۲: قسم در فقه جزایی قسم و یمین مترادفند. ‌بنابرین‏ آنچه درباره یمین گفته­اند درباره قسم نیز قابل طرح است.فقها برای تعریف قسم در اصطاع شرعی آن تعاریفی با مضامین متقارب آورده­اند که در ذیل آن ها را بیان خواهیم کرد.

امام محمد غزالی در وسیط قسم یا یمین را این­گونه تعریف نمود تحقیق آنچه را که احتمال مخالفت با آن وجود دارد به ذکر یکی از اسماء و یا صفات خداوند عزوجل اعم از اینکه موضوع قسم مربوط ‌می‌باشد.

گفتار دوم :پیشینه تاریخی

آریاییان برای تأکید بر وفاداری عهد و پیمان، معمولاً در کنار آتش یا آب به مقدسین و مقدسات سوگند یاد می­کردند. زندگی­نامه بهمن (پادشاه کیانی) که ازمهم­ترین داستان­های ایران باستان و بخشی از فرهنگ اساطیری ایرانیان است که شامل قرارها و توافق­های گوناگون است که در اکثر موارد با آیین تحلیف و یاد کردن سوگندهای مغلّظ مورد تأکید و توافق قرار گرفته است.

برای نمونه وقتی یکی از سرداران بهمن­شاه به نام اردشیر با گردان سپاه به نفع لؤلؤ بر ضد بهمن توطئه می­ کند آنان را به «عهد» و «ماه» و «دین» و «داد» و جان و روان نیاکان و دیگر مقدسین و مقدسات سوگند می­دهد که همه به عهد خود وفادار بماند.

اگر کرد خواهید کاری چنین به سوگند خواهم شما را امین

به هر کس یکی سخت سوگند داد به ماه و عهد و دین و داد

به نو روز پاکیزه و مهرگان به خورشید کوتاژ داد جهان

به جان و روان نیاکان ما به کردار پاکیزه پاکان ما ^[۳۰]

الف: آیین مهر

آریاییان را پیش از آنکه آموزه­های زرددشت در حدود ۶۰۰ سال پیش از میلاد میان ایشان رسوخ کند، با آیین مهر از دیرباز پیوندی معنوی داشته اند.

اقوام آریایی از عهد فریدون که فرزند آبتین (یکی از قربانیان ضحاک) و از نژاد داد تهمورث دیوبند بود به پرستش مهر روی آورده بودند.^۲

در آیین مهر (میترایسم) که وجه مشترک اندیشه­ های دینی و باورهای همگانی هند و ایران بود، مهر یا میترا به معنی «پیمان» است. چنان که (میترا یکی از بزرگ­ترین ایزدان مینویی در اسطوره­های هند و ایران بود و در ودا به معنای دوست و پیمان است و مهر همیشه چهره قضایی داشته است ^[۳۱]

به عبارت دیگر مهر ایزد نگهبان پیمان­ها است وثابت دینی، اخلاقی و حقوقی پایبندی به قول، وفاداری به پیمان و کتمان اسرار رموز معرفت عهد است. چنان که در مراسم تشرف به کیش مهر با نشان دادن دشنه­ای خون­آلود به سالک نوآموز هشدار می­داده ­اند کیفر فاش کردن اسرار عهد مرگ است و در همین مراسم، پیرو و مرشد عهدی سوگندنامه زیر را به طالب آیین مهر تلقین می­‌کرده‌است.

«به نام خدایی که زمین و آسمان، نور و تاریکی، و روز و شب، و زندگی و مرگ را جدا کرد. سوگند می­خورم که اسراری را که پور پرهیزکار و همدینیان من به من خواهد سپرد پیش خود نگاه دارم و فاش نکنم. خدا کند که وفاداری به سوگند برای من منشاء خیر باشد.^[۳۲]

ب : آزمایش ایزدی

هر کس به پیمان­شکنی و یا ارتکاب بزه متهم شود، باید به آزمایش ایزدی «ور» که از ادله فوق طبیعی اثبات دعوا نزد آریاییان نخستین بوده تن در دهد. «ور» (Var) در ایران باستان انواع و اقسام مختلف داشته و متن متأخر دینکر سی­ و سه نوع مختلف آن را ذکر ‌کرده‌است. که ازجمله آن ها نوشیدن آب آمیخته با گوگرد به شاکی و متهم یا مدعی و مدعی­علیه یا نوشیدن آب آمیخته به سوده زر (آب زرمند) یا خوراندن زهره از شیره گیاهان به آن دو انداختن آن ها به آتش، دریدن شکم آن ها ^[۳۳]

یا فرو کردن دست متهم در روغن داغ یا ریختن روغن داغ بر روی بازوی متهم، نهادن آهن گداخته بر زبان متهم، ریختن فلز گداخته بر سینه متهم

اول : دعوت آن ها به اطاعت پرودگار

دوم : آموختن فرایض وواجبات دینی به آنان

سوم : نهی وبازداشتن آنان اززشتیها وقبایح

چهارم: تشویق به واداشتن ایشان به کارهای خوب

سپس می افزاید:آیه دلالت می‌کند که امر به معروف ونه از منکر نسبت به نزدیکان، مثل همسر و خدمتکاران و پدر و مادر و فرزندان و سایر بستگان ‌بر انسان واجب است و اینان در این مسأله مقدم بر دیگرانند.

مجموعه این توصیه ها تکلیف یک مسلمان را درباره « تربیت مکتبی» خانواده و فضا سازی برای رشد باورهای دینی‌ و بهره‌گیری ازشیوه های جاذبه دارومشوق و خوشبین‌کننده در دعوت به اموردینی و پرهیز از آنچه مایه گریز، نفرت وبدبینی است ، روشن می‌سازد. ( محدثی ،۱۳۸۹: ۹۱)

شایسته است که والدین درتربیت دینی فرزندان خود ازاستمداد جویی ازعوامل غیبی دعا ونیایش، توسل، ذکرو مناجات به درگاه قاضی الحاجات غافل نشوند چه بسا یک دعای پدرومادرازسرسوزدرحق فرزند سرنوشت او را دگرگون سازد زیرا دعای آنان درحق فرزندان ازدعاهایی است که زود مستجاب می‌شود. از اینرو اگر می بینیم برخی در زمره صالحان و فرزانگان قرارگرفته اند با تأثیر از دعاهای پدر و مادر بدین مقام رسیده اند. معصومین (ع) عملاً این درس رابه ما آموخته اند وبرای سرنوشت آینده فرزندانشان ‌از خدا کمک خواستند وبه نیایش می پرداختند.

مشاهده آداب دینی وعبادتهای مذهبی به ویژه نمازوالدین به طور منظم درهرشبانه روزکه به طورجدی بجا می آورند درذهن وروان کودک نقش می بندد ‌و نوعی انس روحی نسبت ‌به این اعمال وآداب دراو پدید می آورد با توجه به حس تقلید درکودک معمولاً مشاهده می شود که کودک ازحرکات والدین درحال نمازتقلید می‌کند وبرخی کلمات واذکاررا به طور شکسته وبسته تکرارمی کند این حرکات به تدریج کاملترمی شود و کودک گاهی درکنارپدرومادربه نمازمی ایستد، ‌اگر این حرکات کودک با نوازش وتشویق والدین همراه شود بررغبت او افزوده شده خاطره شیرینی ازآنها درذهن وروانش باقی می ماند همین تأثیرات روحی و خاطرات شیرین درآینده کودک وجهت گیری‌های بعدی او بسیار مؤثر است و در واقع نخستین سنگ بنای تربیت دینی و الهی کودک در این سالها گذاشته می شود.این فرصت از نظر ایجاد آمادگی روحی برای شکوفایی ایمان در نهاد کودک بسیار مغتنم و با ارزش است و والدینی که برای پرورش دینی کودکان خود اهمیت قائلند هرگزاین فرصت را از دست نمی‌دهند.

خانواده هایی که ‌از فرصت دوران کودکی برای آموزش مسائل دینی وایجاداتش وعادت درانجام تکالیف دینی بهره نمی گیرند، دردوران بلوغ ونوجوانی با مشکلات جدی روبه رومی شوند زیرا کسی که انجام تکالیف دینی را تا مرحله نوجوانی یا جوانی ‌و بزرگسالی به تأخیرانداخته است هرچند معتقد به موازین دینی باشد به علت نبود ممارست عملی وآمادگی روحی معمولاً نمی تواند به آسانی به احکام دینی عمل کند. ایجاد فضای معنوی ودینی درمحیط خانه، اگرفضای خانه با ارزش‌های معنوی آمیخته باشد وپدرومادرخود ارزش‌های الهی ‌و تکالیف دین را درزندگی خویش جدی بگیرند وفضای خانه با تلاوت قران وذکرومناجات نورانی کنند کودکان به طور مستقیم وبه صورت مشاهده ای از این جو معنوی ‌متاثر می شوند ‌و علایق دینی درآنها به طورطبیعی پرورش می‌یابد.

شرکت دادن کودکان در مجالس وومراسم دینی همراه بردن کودکان به مسجد هرچند درنمازجماعت شرکت نکنندیا مراسم عزاداری درماه محرم ویامناسبتهای مذهبی دیگرازقبیل شرکت در نماز عیدفطر و جشن‌های مذهبی برای پرورش عواطف دینی آنان بسیارمفید است هرچند باید دقت کرد که اینگونه برنامه ها فراتر از طاقت و حوصله آن ها نباشد وآنان را خسته نکند. ‌به این نکته باید توجه داشت که احساس مذهبی ، از عمیق ترین احساسها وگرایشهای فطری درانسان است که اگرزمینه برای شکوفایی آن فراهم باشد به سرعت رشد می‌کند.

گوش دادن به آیات قرآنی که با صوت وآهنگ زیبایی خوانده شود. حفظ سوره های کوتاه قرآن با توجه به قدرت حافظه فرزند. حفظ وفراگیری اشعاری که به طرز زیبا ولطیف مضامین دینی را در بر می‌گیرد.( یوسفیان ،۱۳۸۶: ۴۶-۴۵)

تأثیر غذا بر رفتار و تربیت دینی واخلاقی انسان جای انکارنیست ازاینرو دین اسلام برای جلوگیری از پیامدهای ناگوار آن درباره تغذیه به مادران وفرزندان توصیه های فراوانی دارد که اگربه خوبی اجرا شود، از بروز بسیاری از مشکلات تربیتی پیشگیری خواهد شد.

امروز بسیاری ازناهنجاریهای فردی واجتماعی براثرغذاهایی است که به گونه ای ازراه حرام به دست آمده است ودرخانواده ها به مصرف می‌رسد . کودکانی که با غذای حرام تغذیه می‌شوند ‌و دوره حساس کودکی را به همین صورت سپری می‌کنند فطرت دینی خود را از دست می‌دهند. رسول خدا (ص) درباره زنان باردار می فرماید: به زنان باردار در آخرین ماه های حاملگی خرما بخورانید تا فرزندانشان بردبارومتقی شوند.

طبق این روایت خوردن خرما در دوره بارداری تـوسـط مادر به تـربیـت دیـنی کودک کمک می‌کند و او را متدین و با تقوا بارمی آورد. نخستین غذایی که کودک پس ‌از تولد ازآن تغذیه می‌کند شیر مادر است . شیرمادر از جنبه‌های گوناگون برکودک تأثیرمی گذارد وآنچه مهم است تأثیرات روحی آن است . درباره تغذیه از شیر مادر و چگونگی آن دستوراتی ازامامان معصوم (ع) رسیده است که قابل توجه است :

امام علی (ع) می فرمایند: «درانتخاب دایه چنان تلاش ودقت کنید که ‌در ازدواج دقت می نمایید زیرا شیر طبیعت کودک را دگرگون می‌سازد».

شخصیت‌های بزرگ دینی واسلامی ‌در آغوش پدران ومادران مؤمن ومتدین پرورش یافته اند. درباره شیخ انصاری نقل کرده‌اند، مادرش هیچ گاه بدون طهارت به ایشان شیرنداده است . مرحوم شیخ انصاری بر اثر این مراقبتها و تربیت درست خانوادگی به مقامی رسید که جهان اسلام و حوزه های علمیه شیعه تاکنون مدیون خدمات علمی وفرهنگی اویند.( همان )

درتربیت دینی فرزندان پاسخ به دوسئوال درباره والدین کمال اهمیت را دارا است :

نخست آنکه ، آیا والدین خود مذهبی هستند یا نه ؟ درصورت مثبت بودن پاسخ باید دید آیا آنان عامل به مذهب هستند یا نه ؟ والدین مذهبی و عامل بدان باید بکوشند که راه و روش تربیت را درباره کودک به نحوصحیح اعمال دارند. مثلاً آنان درضمن ارتباط دادن کودک به خدا سعی دارند در رحمت نامحدود خدا با اوسخن گویند ومهروعلاقه پروردگاررا بگویند نه ازخشمش ‌از لطف اوسخن گویند نه ازا نتقامش .ازراه واداشتن او به مشاهده وسیردرآفاق وانفس ودیدن طبیعت به او نشان دهند که همه چیزرا خدا آفریده ودارای قدرت بی نهایت و علم بی نهایت است ‌و ازطریق محسوسات محیط او را با آفریدگار آشنا نمایند. ( قائمی،۱۳۶۳: ۱۳۳)

اعتماد، شناخت اجتماعی، هویت اجتماعی، سیستم مدیریت دانششناخت اجتماعی و اعتماد در محل کار اثری واسطه ای بر به اشتراک گذاری دانش آنلاین در داخل سازمان دارند، اعتماد در محل کار واسطه ای قوی تر از هویت اجتماعی است و ارتباط معنی داری بین کیفیت سیستم مدیریت دانش و اعتماد است.اعتماد، تبلیغ شفاهی، بی عدالتی قیمتمشتریان موجود قیمت خود را با قیمت پایین تری که به مشتریان آینده ارائه می شود، مقایسه می‌کنند و این تجربه درک بی عدالتی قیمت است که به نوبه خود، باعث نیات رفتاری منفی نسبت ‌به این شرکت از طریق ایجاد اعتماد و احساسات منفی شده است.وسعت شرکت، ارتباطات، شهرت، اعتماد، صمیمیتنقش قیمت، پتانسیل بازار، مشتری مداری، وسعت، قابلیت های سازمانی/ شخصی، روح بازار یابی، تجارب قبلی/ توزیع بدهی، ارتباطات، صمیمت، شهرت و منابع، تفاوت های اصلی ایجاد شده در سوابق اعتماد هستند.اعتماد، وفاداری، رضایت، قصدخرید مجددمشتریان رابطه ای، اعتماد و وفاداری بیشتری از مشتریان معاملاتی نشان دادند. نوع رابطه ی مشتری بانک در تأثیر عدالت توزیعی بر رضایت، رضایت بر اعتماد در سیاست ها و شیوه های مدیریت و رضایت بر قصد خرید مجدد، تعدیل شد.مشتریان رابطه ای، اعتماد و وفاداری بیشتری از مشتریان معاملاتی نشان دادند. نوع رابطه ی مشتری بانک در تأثیر عدالت توزیعی بر رضایت، رضایت بر اعتماد در سیاست ها و شیوه های مدیریت و رضایت بر قصد خرید مجدد، تعدیل شد.استراتژی هایی برای اصلاح اعتماد در ایجاد حالات مثبت در میان مصرف کنندگان مؤثر هستند. علل حوادث منفی تأثیرات منفی بر روی خلق و خوی مصرف کننده است. به علاوه، حالات مثبت به طور قابل توجهی اصلاح اعتماد مصرف کننده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. خلق و خوی مثبت یک میانجی مهم در اصلاح اعتماد است.

منافع درک شده (سود قیمت، سود راحتی، سود تفریحی) و ایجادکننده های اعتماد (شهرت درک شده، تضمین ساختاری، اعتبار وب سایت) به طور قابل توجهی تأثیری مثبت بر نگرش مصرف کننده نسبت به خرید گروهی آنلاین دارند.شهرت اثر مثبت قابل توجهی در احساسات مصرف کنندگان و اثر منفی قابل توجهی بر خطر درک شده، داشته است. تمامی ابعاد چهارگانه کیفیت وب سایت تا به حال اثرات منفی قابل توجهی بر خطر درک شده و اثرات مثبت قابل توجهی در احساسات، به جز برای خدمات مشتریان داشته اند. خطر ادراک شده اثر منفی قابل توجهی بر احساسات مصرف کنندگان داشته و هر دو خطر درک شده و احساس تأثیر قابل توجهی بر قصد خرید داشته اند.Kim, J. Lennon۲۰۱۳یک دانشگاه بزرگ درغربخطر ادراک شده، شهرت، قصد خریدشهرت اثر مثبت قابل توجهی در احساسات مصرف کنندگان و اثر منفی قابل توجهی بر خطر درک شده، داشته است. تمامی ابعاد چهارگانه کیفیت وب سایت تا به حال اثرات منفی قابل توجهی بر خطر درک شده و اثرات مثبت قابل توجهی در احساسات، به جز برای خدمات مشتریان داشته اند. خطر ادراک شده اثر منفی قابل توجهی بر احساسات مصرف کنندگان داشته و هر دو خطر درک شده و احساس تأثیر قابل توجهی بر قصد خرید داشته اند.Gurau۲۰۱۳مصرف کنندگان سازگار با محیط زیستاعتماد، شهرت،اطلاعات آنلاینمشتریان نیاز به اطلاعات آنلاین روشن و به روز شده ندارند اما قابل اعتماد بودن پیام ها و اقدامات شرکت برای شهرت شرکت مهم است.

مرور مطالعات و تحقیقات مرتبط با بانکداری الکترونیک، از منابع مختلف نظیر دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی داخل کشور و نیز سایت های اینترنتی متصل به مؤسسات، دانشگاه ها و مراکز تهیه منابع علمی و پژوهشی، مؤید این نکته هستند که در ایران و خارج از ایران تاکنون مطالعات زیادی درمورد موضوع انجام شده است. به عنوان یک جمع بندی کلی، در هر کدام از پیشینه های ذکر شده، با تفاوت ها و شباهت هایی، بررسی هایی ‌در مورد موضوع صورت گرفته و نتایج مربوط نیز در زمان و مکان مشخص مورداستفاده قرار گرفته است.

محدودیت های بعد زمان و مکان این فرصت به کاربران نمی دهد که بتوان از نتایج مطالعات مذکور در مکان ها (کشورها) و یا زمان‌های مختلف، به صورتی یکسان استفاده کرد. جهت کاربرد نتایج به دست آمده از مطالعات مذکور لازم است که ابتدا با توجه به شرایط زمانی و مکانی مورد استفاده، بومی سازی های لازم، مرتبط با نتایج مطالعات به عمل آمده انجام شود تا کاربردهای نتایج مذکور به درستی باشد.

در این تحقیق سعی شده است تأثیر خصوصیات بانکداری الکترونیک بر اعتماد و تأثیر اعتماد بر قصدخرید و تبلیغ شفاهی به صورتی منحصر به فرد بررسی گردد.

فصل سوم

روش تحقیق

۱٫۳٫ مقدمه

به طور کلی هر تحقیق در ابتدا در پی طرح مشکل یا مسأله ای مطرح می شود، مشکل و مسأله ای که سؤالات زیادی را در ذهن محقق ایجاد می‌کند و موجب پیدایش فرضیاتی می شود. پژوهشگر با جمع‌ آوری داده ها و آمار مورد نیاز و تجزیه و تحلیل آن ها به پاسخ به سؤالات پژوهشی و تأیید یا رد فرضیات مطرح شده می پردازد. لذا جمع‌ آوری داده ها و چگونگی تجزیه و تحلیل آن ها از اهمیت زیادی برخوردار است. جان دیویی پژوهش را فرایندی برای جستجوی منظم به منظور مشخص کردن و تبیین یک موقعیت نامعلوم می‌داند. بر این اساس، پژوهش فرایندی است که از طریق آن می توان درباره ی ناشناخته ها به جستجو پرداخت و نسبت به آن ها شناخت لازم را کسب کرد. انتخاب روش به عهده ی محقق است که البته با توجه به موضوع و نوع تحقیق تعیین می شود، او باید در انتخاب روش صحیح تحقیق حساسیت لازم را به عمل آورد (دیوسالار، ۱۳۸۸،۸۸).

در این فصل، روش شناسی تحقیق حاضر شامل ابعاد و موضوعات مرتبط با آن تشریح و تبیین خواهد شد تا فرایند چگونگی جمع‌ آوری داده ها و تبدیل آن به اطلاعات و تحلیل یافته ها مشخص شود.

۲٫۳٫ روش تحقیق

این تحقیق را از نظر هدف، می توان نوعی پژوهش کاربردی محسوب کرد که یافته های آن می‌تواند برای بهبود عملکرد بانک مفید واقع شود.

تحقیق حاضر از نظر متدولوژی از نوع همبستگی است که به بررسی رابطه بین متغیرها پرداخته است. روش اجرای تحقیق در این پایان نامه پیمایشی از نوع پرسشنامه ای می‌باشد که یکی از روش های گردآوری داده هاست و برای جمع‌ آوری اطلاعات از دو طریق کتابخانه ای که مربوط به ادبیات تحقیق است و تحقیق می‌دانی که مربوط به جمع‌ آوری داده های لازم جهت آزمون فرضیه هاست، استفاده شده است.

۳٫۳٫ جامعه آماری

جامعه آماری عبارت است از مجموعه ای از افراد، اشیا و یا چیزهایی که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند و محقق می‌خواهد به تحقیق درباره ی آن ها بپردازد. معمولاً در هر پژوهشی، جامعه ی آماری مورد بررسی، جامعه ای است که پژوهشگر مایل است درباره ی صفت یا صفات متغیر واحدهای آن به مطالعه بپردازد (دیوسالار،۱۳۸۸،۸۹).

جامعه ی آماری مطالعه ی حاضر عبارت است از کلیه ی مشتریان بانک ملت یزد.

۴٫۳٫ دلایل انتخاب جامعه آماری

۲-۶-۴- نوع کاربری­ها در ایران

هنوز داده­ای کمی دقیقی از شکل و نوع استفاده از اینترنت در ایران وجود ندارد اما به نظر می­رسد استفاده­های سرگرم­کننده از اینترنت برای کاربران ایرانی به مرور در حال گسترش است. همچنین اطلاع از اخبار و وقایع خصوصاًً اخباری که قابلیت انتشار در رسانه­های دیگر را ندارند از جمله نیازهای اصلی کاربران ایرانی به حساب می ­آید، به­ طوری که این موضوع، بسیاری از سایت­های خبری را در زمره پربیننده­ترین­سایت­های ایرانی قرار داده­است. فقدان زیرساخت­های لازم برای خریدهای الکترونیکی و اینترنتی و همچنین موضوع تحریم نیز باعث شده که اساساً از این شبکه استفاده­ای برای تبادل کالا در داخل کشور صورت نگیرد. سیستم بانک­ها و بسیاری از نهادهای دولتی همچنان بر حضور مستقیم افراد در یک مکان خاص برای تبادل مالی و قانونی تأکید دارد و روش­های خرید و یا انجام یک کار از طریق شبکه بسیار معدود و انگشت شمارند.

۲-۷- اضطراب

کلمه Anxiety از کلمه لاتین Anxietas که به معنای ناآرامی ‌می‌باشد، گرفته شده و به حساسیت­های جسمانی و روانی که در پاسخ به تهدید، اعم از حقیقی یا خیالی که به وسیله ارگانیزم ابراز و ایجاد می­ شود، اشاره می­ کند (فرجاد، ۱۳۷۴، ص ۱۷۶).

اضطراب یک حالت احساسی یا هیجانی است که از خصوصیات برجسته آن تولید یک حالت بی­قراری و دلواپسی است و با اتفاقات زمان و شرایط مکان تناسب ندارد (معافی، ۱۳۷۰، ص۷).

به عقیده اکثر روان­شناسان، اضطراب عامل اصلی و ریشه بسیاری از بیماری­های روانی است. فروید (به نقل از عظیمی، ۱۳۷۰، ص ۴۳۱) معتقد است که اضطراب نقطه حساس و اصلی کلیه واکنش­های عصبی و سرمنشأ تمام بیماری­های روانی است. در مکتب روانکاوی که فروید بنیان‌گذار آن ‌می‌باشد، اضطراب نقش برجسته­ای دارد. فروید اضطراب را درد روانی نامیده است یعنی به همان صورت که اگر بدن دچار زخم، التهاب و بیماری گردد، اولین نشانه آن به صورت تب ظاهر می­ شود، اگر فرد از نظر روانی دچار مسئله و مشکل شود اولین نشانه آن به صورت اضطراب جلوه­گر می­ شود. اضطراب هم علت محسوب می­ شود و هم معلول. یعنی علت بسیاری از بیماری­های روانی اضطراب است. همچنین هرگاه شخص با یک مسئله و مشکل روانی مواجه گردد که موجب به هم خوردن تعادل روانی وی گردد، احساس اضطراب می­ کند.

تا کنون تعاریف بسیاری از پدیده اضطراب توسط روان­شناسان مختلف ارائه گردیده که اغلب این تعاریف در تظاهر جسمی و روانی اضطراب اتفاق نظر دارند، اما در علل بروز و ریشه ­های شکل­ گیری آن اختلاف عقیده دیده می­ شود. معمولاً افرادی که اضطراب را در زندگی روزمره و به طور معمول تجربه ‌می‌کنند، علی­رغم این که نمی ­توانند علت و منشأ اصلی آن را تشخیص دهند، سعی ‌می‌کنند اضطراب خود را به چیزی نسبت دهند، به هر حال این مطالب واضح است که دارا بودن یک شناخت هرچند اجمالی از پدیده اضطراب می ­تواند فرد را در جهت چگونگی برخورد با این پدیده یاری نماید.

انسان مضطرب قادر به حمله و تخریب منبع اضطراب نیست، در عین حال توان فرار از آن را هم ندارد. پاسخ اضطراب، غیر انطباقی است هرچند دروه­های کوتاه اضطراب برای شخص بهنجار نیز روی می­دهد (کاستلو^[۶۴]، ۱۹۹۸، ص ۱۵۸).

از دیدگاه روان­شناسی یکی از نشانه­ های افزایش برانگیختگی، اضطراب است. اضطراب، احساسی است که با درجات مختلفی از ترس و نگرانی شناخته می­ شود. اضطراب غالباً به عنوان یک مکانیزم یا سازوکار خود ایمنی در واکنش به موقعیت­های تهدیدکننده ظاهر می­ شود و معمولاً، سطح بالای برانگیختگی روانشناختی و فیزیولوژیکی که با اضطراب همراه است، زمینه ­های ترس را فراهم ‌می‌آورد. تغییرات به وجود آمده در سطح برانگیختگی روانشناختی و فیزیولوژیکی، انسان را آماده می­ کند تا از منبع ترس گریخته و یا با خطر مبارزه کند. این پاسخ جنگ­ و گریز می ­تواند به شکل­های مختلفی ظاهر شود و الزاماًً به پاسخ آشکاری چون دویدن و دور شدن از منبع خطر یا حمله فیزیکی به آن ختم نمی­ شود. غالباً، جنگ و مبارزه می ­تواند به شکل­های کلامی باشد و یا حتی در حالات چهره فرد بروز کند. مبارزه حتی می ­تواند به شکل درونی صورت گیرد. برای مثال، فردی که در یک موقعیت ترسناک قرار گرفته، ممکن است با رویا یا خیال پردازی درصدد فرار از این موقعیت برآید. اضطراب به منزله بخشی از زندگی انسان، در همه افراد و در حد اعتدال­آمیز وجود دارد و در این حد به عنوان پاسخی سازش یافته تلقی می­ شود (دادستان، ۱۳۷۸).

در واقع اضطراب هشداری است که فرد را گوش به­زنگ می­ کند، یعنی به فرد هشدار می­دهد که خطری در راه است و باعث می­ شود که فرد بتواند برای مقابله با خطر، اقداماتی انجام دهد، لذا موجب حفظ حیات ­می­ شود. اضطراب از پایین­ترین سطح به بالا، خطر وقوع صدمه جسمی، درد، بی­پناهی، برآورده نشدن نیازهای اجتماعی یا جسمانی، خطر بروز مانعی در برابر ارتقای موقعیت یا منزلت فرد و سرانجام خطراتی را اعلام می­ کند که در برابر کلیت و یکپارچگی فرد وجود دارد (کاپلان و سادوک، ۱۳۸۰). بالعکس اضطراب مرضی نیز وجود دارد، چرا که اگر حدی از اضطراب می ­تواند مفید و سازنده باشد و اگر اغلب مردم اضطراب را تجربه ‌می‌کنند، اما این حالت ممکن است جنبه مزمن و مداوم بیابد که در این صورت نه­تنها نمی­ توان پاسخ را سازش یافته دانست بلکه باید آن را به منزله منبع شکست، سازش نایافتگی و استیصال گسترده تلقی کرد که فرد را از بخش عمده­ای از امکاناتش محروم می­ کند و طیف گسترده اختلالات اضطرابی را از اختلال­های شناختی و بدنی تا ترس­های غیرموجه و وحشت­زدگی^[۶۵] گسترده به ­وجود ‌می‌آورد (دادستان، ۱۳۷۸).

۲-۷-۱- تعریف اضطراب و اختلالات اضطرابی

ارائه تعریفی جامع و مانع برای اضطراب دشوار است. روان­شناسان، جامعه­شناسان و روان­پزشکان هیچ کدام تعریف یکدیگر را جامع و مانع نمی­دانند. بیشتر تحقیقات انجام شده ‌در مورد اضطراب توسط روان­شناسان صورت گرفته­ و از میان مشکلات عاطفی، بیش از هر ناراحتی دیگر به اضطراب پرداخته شده­است (لینس^[۶۶]، ۲۰۰۷).

اضطراب عبارت است از احساس فراگیری نگرانی و وحشت که از یک فکر یا خواسته واپس زده ناشی شده­است. همچنین، اضطراب هشداری است جهت اعلام خطر به ارگانیسم که در سطح ناخودآگاه عمل کرده و خود را مجبور می­سازد که مکانیسم­های ویژه­ای را به­کار انداخته تا در برابر تهییج غرایز مقاومت کند یا از میزان آن بکاهد (آذر و نوحی، ۱۳۸۰).