فرضیه ای که در اینجا مطرح می شود این نکته است که الکلیسم به عنوان یک مشکل فردی تلقی نمی شود، بلکه به عنوان یک مشکل در یک سیستم بزرگتر بویژه خانواده تعبیر می شود (دیماینو، ۱۹۸۹). با در نظر گرفتن اینکه اختلال یا بیماری یک عضو خانواده، احتمالاً بر عملکرد سایرین نیز تأثیر منفی گذاشته و از طرف دیگر می‌تواند ناشی از روابط نامطلوب با سایرین و بالاخص والدین باشد، فرد مشکل دار در واقع نشانه اشکال و اختلال در سیستم و کل اعضای خانواده خواهد بود (نوابی نژاد، ۱۳۷۸). فاکتورهای خانوادگی ممکن است پیش‌بینی کننده های مهم­تری در التزام به درمان باشند و حمایت خانواده می‌تواند یکی از مهم­ترین فاکتورها در جهت حفظ پرهیز^[۱۸۴] باشد. در ضمن همچنان­که در ابتدا توصیف کردیم، مصرف مواد توسط اعضای خانواده می‌تواند بر همه اعضای خانواده از جمله: همسر، فرزندان و دیگر کسانی که در خانواده زندگی می‌کنند، اثر بگذارد. اعضای خانواده نه تنها در پرداختن ثمربخش با سوء مصرف کننده مواد نیاز به کمک دارند بلکه در سازگاری با ناراحتی ها و حل دوباره نگرانی هایشان به کمک نیاز دارند. استرس در روابط خانوادگی و روابط همسری نیز می‌تواند سوء مصرف مواد را بیشتر کند یا زمینه لازم برای عود را فراهم آورد (کارلسون، اسمیت، ماتو و اورسمن^[۱۸۵]، ۲۰۰۸).

رویکرد های درمانی خانواده محور، اثر سیستم خانواده را بر افراد و سوء مصرف موادشان مورد بررسی قرار می‌دهند. خانواده به عنوان مجموعه ای از خرده نظام ها دیده شده است (فرزندان، والدین، همسران) که به گستره ای از نقش­ها خدمت می‌کنند. درمانگران خانواده، الگوهای تعاملی که در خانواده وجود دارد را به روشنی می بینند و از تکنیک هایی چون، قاب دهی^[۱۸۶] و برچسب زنی^[۱۸۷] مجدد استفاده ‌می‌کنند (تعریف کردن رفتارها در یک حالت متفاوت) (ماک و دیگران، ۲۰۰۱). مطالعات تجربی، نظیر خانواده درمانی سیستمی^[۱۸۸] و خانواده درمانی چند بعدی^[۱۸۹] گزارش کرده‌اند که کاهش در مصرف مواد بعد از درمان در فاصله ۶ تا ۱۲ ماه، به سرعت اتفاق افتاده است (لیدل و هوگو^[۱۹۰]، ۲۰۰۱؛ فرانکلین^[۱۹۱] و همکاران، ۲۰۰۱). چندین فراتحلیل نشان داده‌اند که خانواده درمانی به طور کلی برای بسیاری از مشکلات از جمله الکلیسم^[۱۹۲]، اسکیزوفرنی^[۱۹۳]، سوء مصرف مواد^[۱۹۴]، مشکلات رفتار ‌و سلوک^[۱۹۵]، مفید است(شادیش و بالدوین^[۱۹۶]، ۲۰۰۳؛ بویل^[۱۹۷] و همکاران، ۱۹۹۷ ؛ لویس و همکاران^[۱۹۸]، ۱۹۹۰؛ جوانینگ و همکاران^[۱۹۹]، ۱۹۹۲). تحقیقات خانواده درمانی در حوزه سوء مصرف مواد نشان داده است که درمان های مبتنی بر خانواده در مقایسه با درمان هایی که مبتنی بر خانواده نبوده اند، اثربخشی بیشتری داشته اند (اوفارل وفالس استوارت، ۲۰۰۶).

به نظر می‌رسد درمان های مبتنی بر خانواده، درمان منتخب برای مشکلات مواد نوجوانان باشد (استنتون و شادیش^[۲۰۰]،۱۹۹۷؛ ویلیلمز و چانگ^[۲۰۱]،۲۰۰۰؛ وان و هاوارد^[۲۰۲]،۲۰۰۴). حمایت قوی و پایدار تجربی برای درمان مبتنی بر خانواده در کاهش سطوح مصرف مواد در نوجوانان و افزایش کارکرد انطباقی در تعدادی از آزمایشات که به خوبی کنترل شده اند، موجود است (رو و لیدل^[۲۰۳]، ۲۰۰۳). این رویکرد ها به طور مؤثر، نوجوانان و والدین آن­ها را با بهره گرفتن از راهبرد های درگیرکننده خاص در درمان درگیر ‌می‌کنند (استنتون^[۲۰۴]، ۲۰۰۴).

مشخص شده است که مداخلات مبتنی بر خانواده، اثرات درمانی برتری بر سطوح مصرف مواد در نوجوانان در مقایسه با درمان فردی (لیدل^[۲۰۵]، ۲۰۰۲) گروه درمانی نوجوانان (لیدل و همکاران، ۲۰۰۱، ۲۰۰۴) و مشاوره روانی – آموزشی با خانواده در خصوص مواد مخدر (جوانینگ و همکاران^[۲۰۶]، ۱۹۹۲) دارد. کاهش مصرف مواد که در درمان های خانواده محور دیده می شود، اثرات بلند مدت را تا دوازده ماه پس از پایان درمان نشان داده‌اند (لیدل،۲۰۰۲). درمان هایی که دیگر اعضای خانواده و نظام خانواده را مورد هدف قرار می‌دهند، نه تنها علایم اولیه بیمار شناسایی شده را کاهش داده یا حذف می‌کنند، بلکه بر ورود و ماندگاری مراجعان نیز می افزاید (استانتون،۲۰۰۴) و از مشکلات مرتبط می کاهد (لبو و گارمن، ۱۹۹۵) و تأثیر مثبتی بر دیگر اعضای خانواده دارند (کلی^[۲۰۷] و فالس-استوارت، ۲۰۰۲).

در سال های اخیر، استفاده از مدل های مؤثر مبتنی بر خانواده برای الکلی ها در درمان سوء مصرف کنندگان بزرگسال از موارد دلگرم کننده بوده است (فالس استوارت و افارل^[۲۰۸]، ۲۰۰۳). فارغ از پایه­ های نظری، رویکرد های خانواده درمانی برای سوء مصرف مواد به طور کلی اهداف اساسی مشابه ای دارند. (a) کاربرد نقش حمایت خانواده برای کاهش مصرف مواد فرد و انجام تغییرات مهم دیگر از جمله، تغییر سبک زندگی و (b) جایگزین کردن جنبه‌های مشکل ساز محیط خانوادگی از طریق حفظ تغییرات مثبت در فرد و دیگر اعضای خانواده و ارتقا و بهبود طولانی مدت فرد (فالس-استوارت، لام و کلی^[۲۰۹] ۲۰۰۹). چون محیط خانواده یکی از عوامل مؤثر بر تک‌تک اعضای خانواده است. تجربیات خانوادگی، نقش اساسی در ایجاد، گسترش یا تقویت رفتارهای مشکل ساز کودکان، نوجوانان و بزرگسالان دارد. از این رو، ترویج مداخلاتی که معطوف به والدین، فرزندان و یا کل واحد خانواده باشد، حائز اهمیت است (بهاری، ۱۳۸۳).

جامعه درمانی

جامعه درمانی به صورت برنامه های اقامتی طولانی مدت برای افراد دارای سوء مصرف مواد و مشکلات مربوط به آن می‌باشد. فلسفه شکل گیری این رویکرد درمانی این است که سوء مصرف مواد، اختلالی است که تمام وجود فرد را در بر می‌گیرد و از رشد شخصیت فرد جلوگیری می‌کند و مانع رسیدن فرد به اهداف و مهارت­ های میان فردی اش می شود (ماک^[۲۱۰]، زمپولیچ^[۲۱۱]، تیتوس^[۲۱۲]، فیشمن^[۲۱۳]، گولدی و اسشوبل^[۲۱۴]، ۲۰۰۱). بروز و ظهور TC، ‌به این خاطر است که یک محیط حمایتی برای افراد دارای سوء مصرف مواد در جهت رشد و بالندگی فراهم کند.

ارتباط بین عملکرد خانواده و سوء مصرف مواد