هر خانواد های ممکن است در طول دوره حیات خود با مشکلات و دشوار یهای مختلفی مواجه شود؛ از جمله بیماری، طلاق، مرگ یکی از اعضاء خانواده، مشکلات کاری، بلایای طبیعی و اعتیاد اعضاءو یا معلولیت . اخیراًً نقش سازه تا ب­آوری در حوزه روا نشناسی خانواده نیز مطرح شده است.

تاب­آوری مفهوم جدیدی است که در سال­های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. تعیین عواملی که با توجه به ویژگی­های فردی، خانوادگی، اجتماعی به عنوان عوامل تاب­آور عمل کرده، از جمله علایق پژوهشگران حوزه تاب­آوری به شمار می­رود. تاب­آوری مفهوم روان­شناختی است که توضیح می­دهد چگونه افراد با موقعیت­هایی غیرمنتظره کنار می­آیند. تاب­آوری به معنای سرسختی در مقابل استرس، توانایی برگشت حالت عادی و زنده ماندن و تلاش کردن در طی شرایط ناگوار است.

در این تحقیق تاثیر آموزش تاب­آوری روانی بر کیفیت زندگی و امید به زندگی مادران کودکان کم­شنوا و ناشنوا سنجیده می­ شود. تحقیق حاضر در پنج فصل تنظیم گردیده است. در فصل اول کلیات تحقیق که شامل بیان مسئله، اهمیت و ضرورت تحقیق و همچنین اهداف و فرضیات تحقیق آورده شده است. در فصل دوم در خصوص تاب­آوری،کیفیت زندگی و ناشنوایی و نظریات مربوطه پرداخته شده است. در فصل سوم به روش تحقیق اشاره شده است که در این جا از نوع ‌پس‌آزمون و ‌پیش‌آزمون با دو گروه کنترل و آزمایش استفاده شده است.در فصل چهارم به تجزیه و تحلیل حاصل از داده ­های تحقیق که در قالب آمار توصیفی و استنباطی ‌می‌باشد، پرداخته شده است و در نهایت در فصل پنجم نتیجه­ای که از جداول و یافته­ ها به دست آمد، آورده شده است و در انتهای همین فصل محقق پیشنهاداتی نیز مطرح ‌کرده‌است.

۱ـ۲ـ بیان مسئله

یکی از طبیعی­ترین گروه هایی که می‌تواند نیازهای انسان را ارضا کند خانواده است. وظیفه خانواده مراقبت از فرزندان و تربیت آن ها، برقراری ارتباطات سالم اعضا با هم و کمک به، استقلال کودکان است، حتی اگر کودک کم توان ذهنی نابینا، یا ناشنوا باشد. کمیتۀ اجرایی کنفرانس مدیران آموزش تخصصی ناشنوایان، در تعریف ناشنوایی بیان می‌دارد؛ نقص شنوایی یک اصطلاح ژنریک است که نمایانگر آن عده از ناتوانی های شنوایی است که ممکن است درجات شدت و ضعف آن بین خفیف تا عمیق متغیر باشد و شامل دو گروه فرعی ناشنوا و کم شنوا می‌باشد. (نریمانی،۱۳۸۶: ۱۶-۱۵)

حضور کودک ناشنوادر هر خانواده ساختار آن خانواده را تحت تاثیر قرار می‌دهد و سلامت روانی خانواده به خصوص والدین را تحت الشعاع قرار می‌دهد، کودک بر اثر تعارض‌های شدید میان اعضای خانواده، کل خانواده را درگیر بحران می‌کند. ممکن است روابط خانوادگی، افزایش فشارهای ناخواسته جسمی، هیجانی و مالی باعث شود کودک ناشنوا ضایعات و اثرات جبران ناپذیری بر وضعیت بهداشت روانی خانواده وارد کند از جمله ایجاد تشدید اختلافاتی زناشویی،‌ جدایی، تحمل بار سنگین اقتصادی، افسردگی، ناامیدی، اضطراب، خجالت و خشم^[۱]۱ و بسیاری از مسایل دیگر (بردن^[۲]۲، ۱۹۸۰). مراقبت
مـداوم از کودک ناشنـوا اغلب برای والـدین استرس‌زا می‌باشد زیرا این دشـواری­های کودکان به طور

اجتناب­ناپذیری بر زندگی آن ها اثر می‌گذارد (کرنیک^[۳]۳ و همکاران، ۱۹۸۳). تحقیقات نشان داده است که والدین کودکان ناشنوا عموما در خطر مشکلات زندگی خانوادگی و دشواری‌های عاطفی قرار دارند (بکمن^[۴]۴، ۱۹۹۱ (

کویتنر و همکاران (۲۰۰۰) دریافتندکه مادران با کودکان ناشنوا شبکه­ های اجتماعی رابطه کمتر با فامیل و دوستان نسبت به مادران کودکان شنوا دارند. از طرف دیگر، تاب­آوری به وسیله­ پاسخ فرد به حوادث استرسزای زندگی و یا مواجهه ی مستمر با استرس مشخص می­ شود تاب آوری عاملی است که به افراد در مواجهه و سازگاری با شرایط سخت و استرسزای زندگی کمک می­ کند و آن ها را در برابر اختلالات روانی و مشکلات زندگی محافظت می‌کند. افراد تاب­آور، سازگاری فردی بالایی با عوامل استرس زای محیطی در زندگی شان دارند (بحری و دیگران،۱۳۹۳: ۷-۶)

و اماخانواده یک نظام اجتماعی است و فرزند معلول یکی از اعضای این نظام. این دو نه تنها بر یکدیگر تأثیر متقابل دارند بلکه سایر اعضای این نظام یعنی والدین و دیگر فرزندان را نیز تحت تأثیر قرار می­دهد که این تأثیرات غالباً منفی است. وجود کودک معلول ضایعات و اثرات جبران­ناپذیری بر بهداشت روانی خانواده وارد می­ کند، مادر و پدر از داشتن چنین فرزندی به شدت رنج می­برند، اکثریت این گروه به نحوی دچار حالاتی چون افسردگی، اضطراب، پرخاشگری، ترس، خجالت، آرزوی مرگ و نظایر آن می­باشند.

تاب آوری فرایند، توانایی یا پیامد سازگاری موفقیت­آمیز با شرایط تهدیدکننده تعریف شده است، صرف مقاومت منفعل در برابر آسیب­ها یا شرایط تهدیدکننده نیست، بلکه فرد تاب­آور، مشارکت کننده فعال و سازنده محیط پیرامونی خود است. تحقیقات روانشناسی بسیاری در سال­های اخیر، به شناسایی عوامل مؤثر بر تاب­آوری پرداخته­اند، برخی یافته­ ها حکایت از آن دارد که هوش یک عامل تعیین­کننده در تاب­آوری است (عسکریان،۱۳۹۲: ۶۱) انسان برای رسیدن به زندگی سالم­تر نیاز به تعادل بین تفکر، عواطف و توانایی استفاده متناسب از آن ها در موقعیت­های زندگی را دارد.

اگرچه تحقیقات زیادی در رابطه با تاب­آوری انجام شده است ولی تاکنون در خصوص آموزش تاب آوری به والدین کودکان ناشنوا تحقیق انجام نشده است. لذا مسأله این پژوهش حرکت در این جهت است که آیا بین تاب­آوری روانی و کیفیت زندگی و امید به زندگی مادران کودکان ناشنوا

رابطه ای وجود دارد؟