گاهی ممکن است یکی از دو شخص ، مرتکب ترک فعل و دیگری مرتکب فعل شودبه عنوان مثال ، فردی در جاده‌ای که مشرف به پرتگاه است، مواد لغزنده ریخته است ووزارت راه نیز اقدام به نصب حفاظ مخصوص در این محل ننموده است، این امر موجب می‌شود مادری که داخل وسیله نقلیه‌ای که در حال حرکت است ابتدا به علت لغزش بر روی مواد لغزنده ، لغزیده و سپس به علت نبودن حفاظ ، سقوط می‌کند و جنین سقط شود . در این مورد شخصی که مواد لغزنده را ریخته به عنوان سبب مقدم و وزارت راه به عنوان سبب موخر، تلقی می‌گردد . ماده ۳۶۴ قانون مجازات اسلامی ‌در مورد اجتماع اسباب مقرر می‌دارد: « هر گاه دو نفر عدوانا در وقوع جنایتی به نحو سبب دخالت داشته باشند کسی که تاثیر کار او در وقوع جنایت قبل از تاثیر سبب دیگری باشد، ضامن خواهد بود ، مانند آنکه یکی از آن دو نفر چاهی حفر نماید و دیگری سنگی را در کنار آن قرار دهد و عابر به سبب برخورد با سنگ به چاه افتد کسی که سنگ را گذارده ضامن است و چیزی بر عهده حفر کننده نیست و اگر عمل یکی از آن دو عدوانی و دیگری غیر عدوانی باشد فقط شخص متعدی ضامن خواهد بود. »

علت تحمیل مسئولیت بر این ماده در سبب مقدم بر تاثیر ، نزدیکی نامبرده در وقوع حادثه زیان بار یا به تعبیر دیگر علیت یا استناد عرفی حادثه می‌باشد با توجه به اینکه اگر سبب مقدم نبود حادثه زیان بار واقع نمی شد ، ‌بنابرین‏ ؛ در مواردی که سبب مقدم در حادثه نقش و تاثیری نداشته باشد ، سبب مقدم مسئولیتی نخواهد داشت . البته بعضی از فقها قائل به مسئولیت هر دو می‌باشند (الخویی، ۱۳۹۰،ص۳۲۳)،‌بنابرین‏؛ مسئولیت سبب مقدم منوط ‌به این است که در حادثه زیان بار تاثیر داشته باشد .

در حقوق کشورهای تابع نظام کامن لا به عنوان مثال انگلیس در فرضی که خودرو سبب مسدود کردن جاده یا از بین بردن دید رانندگان دیگر شده است، نامبرده به عنوان سبب مقدم شناخته شده و به مسئولیت سبب مقدم در تاثیر، رأی‌ داده شده است. (کلرک، ۱۳۸۹،ص۴۹)

۲-۴-۳-۲- اجتماع اسباب به نحو عرضی

اجتماع چند سبب در عرض یکدیگر در دو صورت ممکن است محقق شود :

الف- گاهی چند نفر با انجام فعلی به صورت اشتراکی و با واسطه موجب ورود خسارت به دیگری می‌شوند . به عنوان مثال؛ دو یا چند نفرمشترکا در معبر عام ، چاهی حفر نمایند یا با یکدیگر آتشی بیفروزند که امکان سرایت آن به جای دیگر باشد .

ب- گاهی ممکن است چند نفر به صورت اشتراکی عهده دار انجام فعلی باشند، که قابل انجام به صورت انفرادی نبوده بلکه باید به صورت اشتراکی انجام شود . در صورتی که نامبردگان مجتمعا از انجام فعل مذکور امتناع نماید، به صورت تساوی عهده دار جبران خسارت وارده به زیان دیده خواهد بود، ولی اگر یکی از آن ها از انجام فعل، خودداری نماید و دیگری به دلیل عدم امکان انجام به صورت انفرادی ، قادر به انجام آن نباشد در این صورت مسئولیت بر عهده شخص اول خواهد بود و شخصی که آماده انجام وظیفه بوده مسئولیتی نخواهد داشت‌. به عنوان مثال اگر دو نفر با یکدیگر عهده دار به حرکت در آوردن قطعه‌ای از یک دستگاه فنی باشند که صرفا با نیروی هر دو قابل انجام است در صورت عدم انجام تکلیف مذبور، موجب خسارت به دستگاه شوند ، هر دو مسئول خواهند بود ولی اگر یکی از آن ها خود را برای انجام وظیفه آماده نمود، ولی انجام آن فعل توسط او به تنهایی مقدور و ممکن نباشد ،در این صورت مسئولیت به طور کامل بر عهده شخصی است که انجام وظیفه امتناع نموده است ، ماده ۳۶۵ قانون مجازات اسلامی در خصوص توزیع مسئولیت بین چند سبب در عرض یکدیگر مقرر می‌دارد : « هر گاه چند نفر با هم مسبب آسیب یا خسارتی شوند به طور تساوی عهده دار خسارت خواهند بود » .

با توجه به اینکه بر اساس ماده مذکور قانون گذار در مقام بیان توزیع مسئولیت چند سبب به صورت اشتراکی ، قائل به تساوی گردیده ‌بنابرین‏؛ صرفنظر از میزان تاثیر یا تقصیر، هر یک به طور تساوی عهده دار مسئولیت می‌باشند . (عباسلو، ۱۳۹۰،ص۱۳۶) ولی بعضی از حقوق دانان قائل به توزیع مسئولیت در این مورد به نسبت تقصیر بوده و راهکار ماده مذکور را ناظر به موردی می‌دانند که دخالت اسباب به نحو مساوی باشد (قاسم زاده، ۱۳۸۶،ص۱۰۹). به عبارت دیگر، در هر جا میزان دخالت هر یک از مسئولین متعدد در تحقق خسارت معلوم نباشد چاره‌ای جز توزیع مسئولیت به نسبت تساوی نیست . (یزدانیان، ۱۳۸۶،ص۴۱۴)اما رویه عملی محاکم انتخاب مسئولیت نسبی است نه مساوی.

ولی با توجه به اینکه در عمل تشخیص و تعیین میزان تاثیر هر یک از دو سبب به نحو دقیق مقدور نمی باشد و تجویز مسئولیت به نسبت تاثیر منجر به حاکم شدن سلیقه کارشناسان در این مورد می‌گردد، ‌بنابرین‏ مطابق نظر برخی از حقوق ‌دانان اعمال قاعده تساوی در این مورد منطقی تر به نظر می‌رسد (عباسلو، ۱۳۸۹،ص۱۰۲)

از نظر فقها هرگاه دو یا چند نفر اقدام مشترکی نمایند به عنوان مثال؛ چند نفرسنگی را در معبر عام قرار دهند، ضمان بر عهده همه است و ظاهر این است که مسئولیت آن ها بالسویه است هر چند ، هرچند از نظر قدرت با یکدیگر اختلاف داشته باشند .( خمینی، ۱۳۱۲،ص۵۶۹)

هر چند به موجب بند الف ماده ۱۶۵ قانون دریایی :« اگر دو یا چند کشتی مرتکب خطا شوند مسئولیت هر یک از کشتی ها متناسب با اهمیت تقصیری است که از آن کشتی سر زده است . معذلک اگر تشخیص اهمیت تقصیر با شواهد و قرائن ممکن نباشد و یا تقصیر طرفین به نظر یکسان برسد، طرفین به نسبت تساوی مسئول خواهند بود.» ولی ماده مذکور بر خلاف قواعد عام، تقسیم مسئولیت به نسبت تقصیر را مقرر نموده و در حالی که در حقوق ایران حکمی استثنایی تلقی می‌گردد . به عبارت دیگر با توجه به اینکه این ماده مربوط به برخورد کشتی ها می‌باشد و نسبت به سایر قواعد از جمله تصادم دو وسیله نقلیه خاص تلقی می‌شود،‌بنابرین‏؛ صرفا در تصادم دو کشتی ، مسئولیت به نسبت تقصیر تقسیم می‌گردد و اگر تقصیر آن ها نامشخص باشد ، مسئولیت به نسبت مساوی تعیمم خواهد شد لذا به دلیل استثنایی بودن حکم مقرر در ماده فوق قابل تعمیم به موارد مشابه نمی باشد .

۲-۴-۳-۳- اجتماع چند سبب با تاثیر جداگانه و چگونگی تقسیم مسئولیت مدنی

هرگاه دو یا چند شخص با انجام فعل یا ترک فعل‌های جداگانه تحت عنوان سبب ،موجب خسارات جداگانه‌ای به زیان دیده واحدی شوند ، اصطلاحا چند سبب با تاثیر جداگانه نامیده می‌شوند . در این مورد چند سبب موجب یک حادثه نشده بلکه هر فعل یا ترک فعل جداگانه‌ای انجام داده‌اند که موجب خسارت جداگانه‌ای به زیان دیده شده است، به عنوان مثال؛ شخصی چاله‌ای در خیابان حفر نموده و منجر به افتادن موتور سیکلتی در آن می‌شود، راکب موتور سیکلت مصدوم می‌شود ، سپس نامبرده به بیمارستان انتقال می‌یابد و در بیمارستان به علت مصرف داروی اشتباه توسط پرستار فوت می‌کند ، در این صورت هر کدام از سبب‌های فوق یعنی حفر کننده چاه و بیمارستان دو سبب جداگانه تلقی شده و هر یک مسئول جبران خسارتی هستند که به فرد وارد نموده‌اند .

در عین حال برافی^[۶۸] (۱۹۶۷) ویژگی اساسی قتل سریالی را تکرار آن در فواصل زمانی می‌داند و به محض اینکه شماری از قتل ها همانند یک زنجیره ثابت می‌شوند، روشن می شود که جامعه باید با یک قاتل نامعلوم مواجه شده باشد، یک قاتلی که هنوز رها و آزاد است و یک قاتلی که جرایم شدیدی را، نه در یک زمان و تحت فشار شرایط و اوضاع و احوال، بلکه با قصد آگاهانه و عاقلانه مرتکب می شود، و احتمالاً زنجیره را ادامه خواهد داد(برافی، ۱۹۶۷).

۸-۲ انواع قتل های سریالی

اداره ی تحقیق و بررسی فدرال، توسط کاربری گسترده روش های تهیه ی نمودار، هویت و شخصیت قتل های «سازماندهی شده^[۶۹]» و «سازمان دهی نشده^[۷۰]» را مشخص نمود(رسلر و همکاران، ۱۹۸۸).

با بهره گرفتن از اطلاعات جمع‌ آوری شده در صحنه ی جنایت و بررسی ماهیت خود جرم، مأمورین، نموداری را ترسیم می‌کنند که بر طبق آن می توان فهمید قتل انجام شده از نوع سازماندهی شده است و یا از نوع سازماندهی نشده. در بررسی دقیق تر، مسأله ی قاتل در «قتل سازماندهی شده» به عنوان قاتل شهوانی (قاتلی که با قربانیانش اعمال جنسی انجام می‌دهد) توسط اف.بی.ای در نموداری می‌آید که از نظر ویژگی های شخصیتی فردی، دارای مشخصات زیر است:

۱- سطح هوش بسیار بالا

۲- وضعیت مطلوب تولد

۳- شکل و شمایل مردانه

۴- پرجذبه

۵- دارای قابلیت اجتماعی

۶- دارای توانایی جنسی

۷- شغل ثابتی ندارند

۸- زندگی با همسر

۹- متحرک از نظر جغرافیایی

۱۰- برخوردار از نظام تربیتی سخت و بدون انعطاف

۱۱- دارای کنترل احساسات در طی انجام جنایت

۱۲- مستاجرینی نمونه

این گروه از قاتلان، نسبتاً بعد از جنایت رفتاری قابل پیش‌بینی از خود بروز می‌دهند، عموماً به صحنه ی جنایت بازمیگردند، به طور داوطلبانه اطلاعاتی را در دسترس می گذارنند، از اینکه رفتاری دوستانه با پلیس داشته باشند، لذت می‌برند. در بعضی مواقع جنازه ی قربانی را به محل دیگری منتقل می‌کنند تا جلب توجه بیشتری بنمایند.

ویژگی های شخصیتی قاتلان در قتل های سازماندهی نشده به عبارت زیر است:

۱- بهره ی هوشی زیر حد متوسط

۲- وضعیت نامطلوب تولد

۳- عدم بلوغ اجتماعی

۴- به ندرت تاریخ چیزی را می نویسد

۵- دفعات مکرر اخراج از مدرسه

۶- معمولاً پدر از کار افتاده یا فاقد شغل

۷- تنها زندگی می‌کند

۸- محل های محرمانه برای مخفی شدن دارد

۹- دارای فعالیت شبانه است

۱۰- در نزدیکی وقوع جرم زندگی یا کار می‌کند

۱۱- اشتغال در کارهای غیر تخصصی

۱۲- تغییرات نمایان رفتاری دارد

۱۳- علاقه به جلب نظر رسانه ها دارد

۱۴- مصرف محدود الکل

۱۵- هیجان و اضطراب زیاد در زمان ارتکاب جرم (هیکی، ۲۰۰۶).

طبق نظر FBI، این گروه از قاتلان نیز پس از ارتکاب جنایت، رفتارهای قابل پیش‌بینی از خود بروز می‌دهند که به شرح زیر است: بازگشت به محل وقوع جنایت، احتمالاً در مراسم تدفین و خاک سپاری مقتول شرکت می‌کند،دفتر خاطرات روزانه دارد، محل کار و استخدام خود را تغییر می‌دهد، مذهبی می شود، تغییرات شخصیتی پیدا می‌کند و تجربیات و خاطرات شخصی خود را از قربانیانش در اختیار مطبوعات می‌گذارد(هیکی، ۲۰۰۶).

۹-۲ ویژگی های قاتلان سریالی

مطالعات و تحقیقات انجام شده توسط محققین، اندیشمندان و اداره ی تحقیق ایالات متحده ی آمریکا در خصوص قاتلین سریالی و قربانیان آن ها اطلاعات ارزشمندی را در ارتباط با ویژگی های عمومی و شخصیتی قاتلین سریالی در اختیار ما قرار می‌دهد که به شرح زیر است:

۱- اکثریت قاتلین مجرد هستند.

۲- اغلب آن ها با هوش با IQ بالاتر از حد متوسط هستند.

۳- بر خلاف IQ بالا، آن ها دارای شغل های غیر تخصصی و سطح پایین جامعه هستند.

۴- آن ها برخاسته از خانواده های بی ثبات و آشفته هستند.

۵- از همان دوران کودکی توسط پدرهایشان رها شده و توسط مادر تحت سلطه بودند.

۶- خانواده های آنان اغلب تبهکار^[۷۱]، روان پریش^[۷۲] و دارای تاریخچه ی سوء مصرف الکل بوده اند.

۷- آن ها مورد سوء استفاده های روان شناختی^[۷۳]، فیزیکی^[۷۴] و جنسی^[۷۵] به وسیله ی اعضای خانواده قرار گرفته اند.

۸- قاتلین اغلب دارای نرخ بالایی از وسوسه های خودکشی^[۷۶] هستند.

۹- به طور جدی و شدید از همان سنین اولیه به تماشاگری جنسی^[۷۷]، یادگار پرستی^[۷۸]، هرزه نگاری^[۷۹]، آزارگری و خود آزاری^[۸۰] علاقه مند هستند.

۱۰- بیشتر از ۶۰% آن ها تا سن ۱۲ سالگی دارای بی اختیاری ادراری هستند.

۱۱- بیشتر آن ها شیفته ی آتش افروزی^[۸۱] هستند.

۱۲- آن ها درگیر آزار رساندن و شکنجه دادن حیوانات کوچک هستند(هولمز، ۲۰۰۲).

ویل^[۸۲] در سال (۱۹۷۴) ‌بر اساس مطالعات انجام شده بر روی قاتلان سریالی آن ها را در ده مقوله ی روانشناختی متفاوت شناسایی کرد:

۱- افسرده

۲- روان پریش

۳- پریشانی ناشی از اختلالات ارگانیک

۴- اختلالات فکری و روانی که هنوز به مرحله ی جنون نرسیده

۵- مهاجمان غیر فعال

۶- اعتیاد به نوشیدن الکل

۷- مبتلایان به حملات و تشنجات عصبی

۸- نوجوانان

۹- افراد کند ذهن

۱۰- قاتلان جنسی (هیکی، ۲۰۰۶)

علاوه بر ویژگی های مذکور، بر اساس مطالعات و پژوهش های انجام شده توسط مک گراو و رابرتسون، ۴ ویژگی دیگر به ویژگی های قبلی اضافه شده است:

۱- خصومت^[۸۳]:

برخی از قاتلین سریالی در مصاحبه هایشان به خشم از زنان به طور کلی و زنان فاحشه به طور خاص اشاره کرده‌اند. برای آن ها قتل سریالی یک بیان است همانند تصریح لفظی نسبت به سرخوردگی. بر خلاف این واقعیت که این موقعیت قربانیانشان برای آن ها اهمیتی ندارد، آن ها افرادی را انتخاب می کنندکه نماد خشمشان محسوب می‌شوند، آن ها خشونت را به عنوان راه حل سرخوردگی هایشان تکرار می‌کنند به نحوی که خوی ناشی از قتل تبدیل به یک واکنش روتین برای آن ها می شود. خشونت می‌تواند به دلیل اوضاع و احوال و عدم توانایی شخص در کنترل محیط پیرامونش به سرعت رشد کند.

رابرت آرکیپل^[۸۴] یک بازرس ویژه ی قتل اظهار می‌دارد: «تقریباً همه ی مجرمین جنسی، به خصوص قاتلین بانشان، نیاز به اِعمال و نشان دادن درجه ای از کنترل زیاد بر قربانیان دارند. آن ها باید خشمی داشته باشند که آن ها به سوی آن هدایت می‌کند. او قاتلین بانشان را اینگونه توصیف می‌کند:

کسی که یک علامت مشخصی را در صحنه ی جرم حک می‌کند. یک جور به یک شیوه.» (مگ گوایر^[۸۵]، ۲۰۰۰ ).

۲- تنهایی^[۸۶]

قاتلین سریالی عموماً اشخاصی تنها هستند. تنهایی به عنوان احساس و حالت جدایی از دیگران متظاهر می شود، تنهایی می‌تواند مشقت های جسمی را همانند رنج های ذهنی شامل شود و در بیماری های تنی، روان تنی و روانی زیادی وجود داشته باشد(مک گوایر، ۲۰۰۰).

 

1. 1. copying ↑

 

1. 1. Folkman ↑

 

1. 1. Grolnick,McMenamy and kurowski ↑

 

1. 1. Calkins,Gill,Jonson and Smith ↑

 

1. 1. Grolnick,Krowski,Garland ↑

 

1. 1. Cole,Teti,Jan-waxler ↑

 

1. 1. Bradley,Atkinson and Tomasio ↑

 

1. 1. Boyd ↑

 

1. 1. Strenberg and williams ↑

 

1. 1. Baker ↑

 

1. 1. Fleer ↑

 

1. 1. Resnick ↑

 

1. 1. Rogoff ↑

 

1. 1. Todge ↑

 

1. 1. Bruner ↑

 

1. 1. Fani and Ghaemi ↑

 

1. 1. Frijda ↑

 

1. 1. Izard ↑

 

1. 1. Sroufe ↑

 

1. 1. Tomkins ↑

 

1. 1. neo-darwinian ↑

 

1. 1. appraisal ↑

 

1. 1. Arnold ↑

 

1. 1. Scherer, Schorr, & Johnstone ↑

 

1. 1. Mumme, Kermoian ↑

 

1. 1. Walden & Smith ↑

 

1. 1. affect ↑

 

1. 1. reflex ↑

 

1. 1. mood ↑

 

1. 1. impulse ↑

 

1. 1. feeling ↑

 

1. 1. Parkinson,Totterdell,Briner and Reynolds ↑

 

1. 1. diffuse ↑

 

1. 1. Broad action tendencies ↑

 

1. 1. Lang ↑

 

1. 1. Clore, Schwarz, & Conway ↑

 

1. 1. Davidson ↑

 

1. 1. Fiedler ↑

 

1. 1. Ferguson ↑

 

1. 1. startle ↑

 

1. 1. Ekman ↑

 

1. 1. reflex ↑

 

1. 1. emotion dynamics ↑

 

1. 1. Parrott ↑

 

1. 1. Boden & Baumeister ↑

 

1. 1. Kleinman ↑

 

1. 1. Empathic distress ↑

 

1. 1. Bandura ↑

 

1. 1. antecedent-focused ↑

 

1. 1. response-focused ↑

 

1. 1. situation selection ↑

 

1. 1. situation modification ↑

 

1. 1. problem-focused coping ↑

 

1. 1. Folkman ↑

 

1. 1. primary control ↑

 

1. 1. Rothbaum, Weisz, & Snyder ↑

 

1. 1. attentional deployment ↑

 

1. 1. Nix, Watson, Pyszczynski, & Greenberg ↑

 

1. 1. Csikszentmihalyi ↑

 

1. 1. response modulation ↑

 

1. 1. experessive behavior ↑

 

1. 1. effortful control ↑

 

1. 1. Rothbart and Bates ↑

 

1. 1. executive functioning ↑

 

1. 1. effortful deployment control ↑

 

1. 1. integrating of information attended to ↑

 

1. 1. planning ↑

 

1. 1. Rueda ↑

 

1. 1. overt behavioral expression of emotion ↑

 

1. 1. Hafan and Vaughan ↑

 

1. 1. Kopp ↑

 

1. 1. intentionality ↑

 

1. 1. goal-directed behavior ↑

 

1. 1. representational thinking ↑

 

1. 1. sense of identity ↑

 

1. 1. strategy production ↑

 

1. 1. social referecing ↑

 

1. 1. Eisenberg & Morris ↑

 

1. 1. self-soothing ↑

 

1. 1. Crockenberg & Leekers ↑

 

1. 1. Stifer and Bruangart ↑

 

1. 1. orienting strategy ↑

 

1. 1. Most preferred ↑

 

1. 1. Manglsdorf, Shapiro and Marzoff ↑

 

1. 1. behavioral avoidance ↑

 

1. 1. external self-soothing ↑

 

1. 1. self-distraction ↑

 

1. 1. Grolnick, Bridges, & Connell ↑

 

1. 1. Neufeld ↑

 

1. 1. Mischel & Ayduk ↑

 

1. 1. Posner ↑

 

1. 1. Carlson, Moses, & Claxton ↑

 

1. 1. attention shifting ↑

 

1. 1. attention focusing ↑

 

1. 1. Kochanska, Coy, Tjebkes, & Husarek ↑

 

1. 1. Ruff ↑

 

1. 1. predominant ↑

 

1. 1. Diamond ↑

 

1. 1. Kochanska, Murray, & Harlan ↑

 

1. 1. Reed, Pien ↑

 

1. 1. Murphy, Eisenberg, Fabes, Shepard, & Guthrie ↑

 

1. 1. Williams, Ponesse, Schachar, Logan, & Tannock ↑

 

1. 1. Brocki & Bohlin ↑

 

1. 1. Murphy ↑

 

1. 1. reactive ↑

 

1. 1. overcontrolled ↑

 

1. 1. undercontrolled ↑

 

1. 1. optimally controlled ↑

 

1. 1. delay tasks ↑

 

1. 1. Raver, Blackburn, Bancroft, & Torp ↑

 

1. 1. Fabes, Martin, Hanish, Anders, & Madden-Derdich ↑

 

1. 1. high reactive undercontrol ↑

 

1. 1. Henry, McGee, Moffitt, & Silva ↑

 

1. 1. Caspi ↑

 

1. 1. delay of gratification ↑

 

1. 1. Semrud-klickmen ↑

 

1. 1. peer group ↑

 

1. 1. problem solving skills ↑

 

1. 1. effective social functioning ↑

 

1. 1. Social information processing model ↑

 

1. 1. Frank gresham ↑

 

1. 1. adaptive behavior ↑

 

1. 1. Rose-Krasnor ↑

 

1. 1. peer status ↑

 

1. 1. functional goal-outcom assessment ↑

 

1. 1. Buck ↑

 

1. 1. Hubbard and Coie ↑

 

1. 1. Lemerise and Gentil ↑

 

1. 1. Nowicki and Ducke ↑

 

1. 1. Heo ↑

 

1. 1. individualized scaffolding ↑

 

1. 1. open circle program ↑

 

1. 1. Bradley, Atkinson, Tomasino, Rees ↑

 

1. 1. Psychophysiological Coherence ↑

 

1. 1. Shift and Shine ↑

 

1. 1. Peace ↑

 

1. 1. Emotion Spinner ↑

 

1. 1. The heart warmer ↑

 

۱- در اجتماع انسان‌ها، در برابر هر تعهد حقی وجود دارد. برطبق اصول، هرشخص می‌تواند برای خود تعهد ایجاد کند، ولی چون این تعهد با ایجاد حق برای دیگری ملازمه دارد که بدون رضای صاحب آن امکان ندارد، این مانع باعث می شود که شخص نتواند با یک اراده برای خود ایجاد تعهد کند.^[۱۲۴]

 

۲- الزام ناشی از عقود ‌به این دلیل قابل توجیه است که دو اراده بهم برخورد کرده و به ایجاد تعهداتی منجر شده که هیچ یک از آن دو نمی توانند این بنای مشترک را برهم زنند. اما در ایقاعات که نتیجه یک اراده هستند، لزوم تعهد از کجا نشأت می‌گیرد؟ چرا اراده مؤجد تعهد نتواند آن را منتفی سازد؟^[۱۲۵] در پاسخ این انتقاد برخی گفته اند که در عقد غائبین مصلحت اقتضا می‌کند که ایجاب کننده نتواند از ایجابش عدول کند، زیرا در غیر این صورت استقرار و ثبات معاملات از بین می رود ملاک لزوم و جواز در عقد و ایقاع، مصالح متعاقدین است و با توجه ‌به این ملاک و نظر به قدرت خلاق نفس، مانعی نیست که ایجاب کننده به صرف قصد خود بتواند تعهد ‌یک طرفی لازم را به وجود آورد.^[۱۲۶] آنچه در ماده ۵۱۵ قانون مدنی افغانستان آمده است به روشنی معلوم است که ایجاب ملزم ‌بر اساس نظریه تعهد ‌یک طرفی توجیه شده است. در این ماده آمده است که :« هرگاه شخصی که از وی ایجاب یا قبول صادر گردیده وفات نماید یا قبل از آنکه بر ایجاب یا قبول وی اثری مرتب شده باشد، فاقد اهلیت گردد، حینی که طرف مقابل از همچو ایجاب یا قبول علم حاصل نماید، عقد صحیح پنداشته شده و اثر مطلوب بر آن مرتب می‌گردد. مشروط بر اینکه اظهار اراده یا طبیعت معامله بخلاف این امر دلالت ننماید.»

 

ب- نظریه پیش قرارداد: بعضی ها نظریه پیش قرارداد را مطرح کردند و گفتند موجب بخاطری نمی تواند از ایجاب عدول کند که در واقع یک قرارداد بین طرفین وجود دارد. البته این یک قرارداد اصلی است مبنی بر عدم عدول موجب از ایجاب. البته پیشنهاد اصلی که مورد قبول قرار گیرد برای طرفین تعهد آور است. اما پیشنهاد دیگری مربوط به حفظ نخستین ایجاب تا زمان معین است که بموجب آن گوینده ایجاب باید پای بند و ملتزم بماند، هیچ تعهدی برای طرف مخاطب ایجاد نمی کند و تنها به سود او است. پس، همین که بطرف قبول عرضه شود و او در برابر هیچ پاسخی ندهد، ظاهر این است که می‌خواهد از آن مدت برای اندیشیدن و تهیه مقدمات استفاده کند. سکوت او در این اوضاع و احوال، نشانه قبول این پیشنهاد مقدماتی و مفید است. بدین ترتیب پیش از وقوع عقد اصلی، قرارداد ضمنی دیگری بسته می شود که گوینده ایجاب را ملتزم به نگاهداری آن می‌کند. این قرارداد ضمنی را در اصطلاح پیش قرارداد می‌نامند.^[۱۲۷] طرف مقابل عدم عدول را به طور ضمنی می پذیرد. ولو موعد داشته یا نداشته باشد اگر موعد نداشت تا مدت متعارف موجب نمی تواند از ایجاب خود عدول کند. بنظر می‌رسد در قانون مدنی افغانستان از این نظریه هم پیروی شده باشد. در ماده ۵۱۶ قانون مدنی آمده است « (۱) هرگاه برای قبول، معیار تعیین شده باشد ایجاب کننده نمی تواند تا ختم میعاد معینه از ایجاب خود منصرف گردد. (۲) در صورت عدم تصریح میعاد، قبول احیاناً از قرائن ظاهری و یا طبیعت معامله شده می‌تواند.» بنظر می‌رسد در قانون مدنی افغانستان پذیرفتن نظریه ایجاب ملزم را بر این اساس نیز می توان توجیه کرد اما این نظر را نمی توان پذیرفت زیرا آنچه در ماده ۵۱۵ آمد توجیه صریح نظریه تعهد ‌یک طرفی بود. زیرا ‌بر اساس این نظریه اگر موجب قبل از اینکه ایجاب به آگاهی طرف برسد فوت کند ایجاب از بین می رود. حال آنکه در قانون مدنی افغانستان این طور نیست و ایجاب با مرگ موجب از بین نمی رود. نظر مذکور این امتیاز را دارد که طرفین را از نظریه اراده ‌یک طرفی بی نیاز می‌کند و از همان نظریه سنتی که می گفت عمل حقوقی منشأ التزام نمی شود مگر اینکه در قالب عقد باشد و از آنجا که ‌بر اساس تیوری ایجاب ملزم، ایجاب وقتی الزام آور است که بطرف مقابل برسد، نظریه عقد فرضی با شرط وصول ایجاب به طرف مقابل برای الزام آور شدن، متحد است و ‌وقتی که طرف مقابل به ایجاب علم پیدا کرد، فرض می‌کنیم که بین طرفین در خصوص این مهلت معین عقدی منعقد شده است.^[۱۲۸] براین نظریه نیز انتقادهای کرده‌اند.

 

۱- اینکه سکوت در صورتی می‌تواند نشانه رضا باشد که نتوان در وجود اراده باطنی ساکت تردید کرد. ولی در این فرض معلوم نیست که مخاطب قصد استفاده از مهلت را داشته باشد.^[۱۲۹] و از نظر اصولی اصل عدم وقوع قبل و عدم حصول توافق ضمنی است.^[۱۳۰]

 

۲- این چنین فرضی را نمی توان در ایجاب عام پذیرفت.

 

اما درباره اثر پیش قرارداد نظریات متفاوتی وجود دارد. ۱- تخلف از پیش قرارداد که درباره حفظ ایجاب بسته شده ، برای گوینده آن مسئولیت مدنی به وجود می آورد. این مسئولیت ناشی از نقض عهد است جنبه قراردادی دارد. و طرف خطاب از اثبات تقصیر ایجاب کننده معاف است. بنظر این ها عقد از توافق دو اراده به وجود می‌آید. پس در هنگام قبول نیز گوینده ایجاب باید به انعقاد آن راضی باشد و عدول از ایجاب توافق اراده ها را ناممکن می‌سازد، هرچند که مسئولیت نیز به وجود آورد. ۲- قرارداد ضمنی مربوط به حفظ ایجاب، اختیار گوینده آن را از بین می‌برد. رجوع از ایجاب در این وضع بی اثر است و قبول طرف خطاب عقد را اتمام و محقق می‌کند بدین ترتیب، وقوع عقد نتیجه تراضی است نه حکم محکمه و نباید آن را وسیله جبران خسارت شمرد.

 

ج- نظریه مسئولیت مدنی (شبه جرمی): ‌بر اساس این نظریه ‌وقتی که موجب تعهد می‌کند که از ایجابش عدول نکند در واقع در طرف مقابل این اعتماد را ایجاد می‌کند که او هزینه های را متحمل شود و وقت صرف کند. بناءً اگر موجب از ایجابش عدول کند بطرف مقابل خسارت وارد کرده و از باب مسئولیت مدنی مسئول دانسته می شود.

 

مبنای نظریه مسئولیت مدنی این قاعده عادلانه است که «هیچ کس نباید از اقدام دیگری زیان ببیند» (مفاد قاعده لاضرر^[۱۳۱]). می‌گویند، عدول از ایجاب تقصیر است و زیان های ناشی از آن باید جبران شود. ‌بر اساس قاعده لاضرر ، هیچ کس نباید سبب ورود زیان به دیگری گردد، در حالی که ایجاب کننده با عدول خود از ایجاب، در اعمال حق خود سوء استفاده کرده و سبب ورود زیان بطرف دیگر می شود که این ضرر باید جبران شود.^[۱۳۲] طرف قبول حق ندارند ادعا کند که با وجود عدول از ایجاب قبل از قبول، قرارداد واقع می شود، ولی این حق را دارد که خسارت ناشی از این اقدام را از دادگاه مطالبه نماید. زیرا، نظم در معاملات ایجاب می‌کند که هیچ یکی از دو طرف قرارداد نتواند اعتماد مشروعی را که در دیگری به وجود آورده است ندیده بگیرد. از سوی دیگر، چون عادلانه ترین راه جبران خسارت این است که قبول کننده به نتیجه مورد انتظار خود که عبارت از انعقاد عقد است برسد، محکمه می‌تواند در مقام رفع ضرر ، عقد را واقع اعلام کند.

 

– یادگیری : یادگیری هر نوع تغییر در رفتار است که از تجربه به نتیجه می‌شود و ناشی از تغییرات فیزیولوژیک نیست ، یادگیری ، سازگاری با اوضاع تازه و حل مسائل ساده و پیچیده را ممکن می‌سازد (‌شعاری نژاد ، ۱۳۸۲ ).

 

– سرعت یادگیری: امروزه وسایل کمک آموزشی اعم از پیچیده و ساده به عنوان ابزاری برای ایجاد تسهیل در امر تدریس و یادگیری در نظام آموزشی به کار می‌روند . این وسایل از حیث این که تئوری و عمل را با هم ترکیب کرده ، باعث ماندگاری یادگیری و تنوع بخشی در کلاس درس می‌شوند، حائز اهمیت است . با توجه ‌به این که:

 

تجارب عینی و واقعی را در اختیار شاگردان قرار می‌دهد.

 

زمینه تنوع آموزشی را فراهم نماییم و از خستگی جسمی و ذهنی می‌کاهد.

 

روش مطالعه- صحیح را در اختیار دانش آموزان قرار می‌دهد.

 

دست یابی به نتایج فوری از آموزش را ممکن می‌سازد که اثر یادگیری را دائمی می‌کند.( شعاری نژاد، ۱۳۸۲).

 

– دقت یادگیری : در واقع، دقت خوب و توانایی مؤثر یک فرد، این امکان را به وجود می آورد که اعمالی را که پس از آن به وی سپرده می شود، به خوبی انجام دهد؛ ‌بنابرین‏ می توان گفت که هر کاری به دقت خاص نیاز دارد؛ مثلاً بازدهی بین انجام دادن فقط یک کار و انجام دادن دو عمل هم زمان، بسیار متفاوت است.(همان منبع).

 

– یادگیری معنادار: در نظریه ازوبل، معنا جایگاه مهمی دارد. معنا به وجود نوعی قرینه یا معادل ذهنی در ساخت شناختی وابسته است. یعنی وقتی مفهومی قابل ارتباط دادن با مفاهیمی باشد که از پیش در ساخت شناختی فرد وجود دارد، آن مفهوم معنادار است. یعنی یادگیری معنادار مستلزم آن است که یادگیرنده از قبل مفاهیمی را آموخته باشد که مفهوم جدید قابل ربط دادن به آن است. حال اگر یاد گیرنده بتواند مطالب جدید را به مطالبی که قبلاً آموخته است، ارتباط دهد، یادیگری او معنادار می‌شود. به عکس اگر اطلاعات جدید فقط بر اثر تکرار و تمرین حفظ شود و بدون ارتباط با آموخته‌های قبلی به دست آید و پراکندگی و عدم انسجام در آن مشهود گردد، آن یادگیری طوطی‌وار و بی‌معنا خواهد بود.(سیف، ۱۳۷۸).

 

– حل مسأله: بخشی از تفکر است. حل مسأله که پیچیده‌ترین بخش هر عملیات فکری تصور می‌شود، به عنوان یک روند مهم شناختی تعریف می‌گردد که محتاج تلفیق و مهار یک سری مهارت‌های بنیادین و معمولی است. حل مسأله وقتی مطرح می‌شود که یک موجود زنده یا یک سامانه هوش مصنوعی نداند که برای رفتن از یک موقعیت به موقعیت دیگر باید چه مسیری را بپیماید. این نیز خود بخشی از روند یک مسأله بزرگ‌تر است که یافتن مسأله و شکل‌دهی مسأله بخشی از آن می‌باشد(مهرمحمدی، ۱۳۸۹).

 

– توضیح مسأله: به معنی آن است که دانش‌آموز بتواند گام‌های زیر را در مسائل ریاضی طی نماید(مهرمحمدی، ۱۳۸۹).

 

۱. فهم مسأله : در این مرحله می باید درک کاملی از مسأله در ذهن خواننده بوجوداید . این یعنی باید بفهمد مسأله چه معلوماتی به او داده است وچه مواردی را از او خواسته است(مهرمحمدی، ۱۳۸۹).

 

۲. انتخاب روش: در این مرحله با بهره گرفتن از درکی که ازمسأله در ذهن خود به وجود می آورد یکی از روش های حل مسأله مناسب با این مسئله را انتخاب کند(شعاری نژاد، ۱۳۸۲).

 

۳.اجرای روش : حال که روش مناسب را انتخاب کرد آن را اجرا کند(شعاری نژاد، ۱۳۸۲).

 

۴.بازگشت به عقب: جواب‌های به دست آمده را با صورت مسأله مقایسه کند و یکبار دیگر مراحل بالا را مرور کند تا مطمئن شود قسمتی از مسأله را اشتباه نرفته یا جا نینداخته است.یکی از روش هایی که ما را در مرحله فهم مسئله یاری می‌دهد و کمک می‌کند تا مسئله به خوبی و نگاه سیستمی تحلیل شود، تحلیل مسئله با رویکرد آیسبرگ است.( همان منبع).

 

۱-۷-۲- تعاریف عملیاتی

 

– سرعت یادگیری : در این پژوهش منظور از سرعت یادگیری پاسخ‌های مأخوذه از دبیران ( پاسخ دهندگان‌) به سؤالات ۶-۱ پرسشنامه ۳۰ گویه‌ای محقق ساخته می‌باشد.

 

– دقت یادگیری : در این پژوهش منظور از سرعت یادگیری پاسخ‌های مأخوذه از دبیران ( پاسخ دهندگان‌) به سؤالات ۱۲-۷ پرسشنامه ۳۰ گویه‌ای محقق ساخته می‌باشد.

 

– یادگیری معنادار : در این پژوهش منظور از سرعت یادگیری پاسخ‌های مأخوذه از دبیران ( پاسخ دهندگان‌) به سؤالات ۱۸-۱۳ پرسشنامه ۳۰ گویه‌ای محقق ساخته می‌باشد.

 

– حل مسائل ریاضی : در این پژوهش منظور از سرعت یادگیری پاسخ های مأخوذه از دبیران ( پاسخ دهندگان ) به سؤالات ۲۴-۱۹ پرسشنامه ۳۰ گویه‌ای محقق ساخته می‌باشد.

 

– توضیح مسائل ریاضی: در این پژوهش منظور از سرعت یادگیری پاسخ های مأخوذه از دبیران ( پاسخ دهندگان ) به سؤالات ۳۰-۲۵ پرسشنامه ۳۰ گویه‌ای محقق ساخته می‌باشد.

 

فصل دوم

 

ادبیات و پیشینه پژوهش

 

مقدمه

 

در این فصل ابتدا به مروری ‌بر مبنای‌ نظری و علمی موضوع تحقیق پرداخته شده و سپس به پژوهش‌های انجام شده در ارتباط با موضوع تحقیق اشاره می‌شود . لازم به ذکر است که در بخش مروری بر پژوهش‌ها به تفکیک در دو بخش پژوهش‌های داخلی و خارجی ارائه می‌گردد و در پایان خلاصه و جمع‌بندی از کل محتوا تدوین می‌گردد.

 

۲-۱- نقش فناوری اطلاعات در ارتقای کیفیت تعلیم و تربیت

 

تعلیم و تربیت، پیوسته یکی از دغدغه‌های والدین و نظام آموزشی کشور بوده و هست ؛ واژه‌ای که فرایندی پیچیده را در خود جای داده و خانواده ها و نظام آموزشی مداوم در تلاش‌اند این فرایند را با توجه به امکانات و ضروریات آن عصر، بهتر و سریعتر به سرمنزل مقصود برسانند. عصر حاضر که عصر IT یا همان فناوری اطلاعات و ارتباطات است، می‌تواند کمک شایانی ‌به این امر بنماید. امروزه استفاده فرزندان از رسانه ها و فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی اجتناب ناپذیر می‌باشد.

 

از لوازم پیشرفت در عصر فناوری، تربیت نیروی انسانی است که بر عهده نظام آموزش و پرورش یک کشور می‌باشد. ایران اسلامی نیز به عنوان یک کشور در حال توسعه باید ابتدا ذخیره قدرتمند و پیشرفت‌های به نام نیروی انسانی داشته باشد تا بتواند این سیر صعودی را طی کرده ، به کشوری پیشرفته مبدّل گردد. این امر ممکن نخواهد شد، مگر در پرتو نظام آموزشی پیشرفته که گام به گام خود را با دانش نوین مجهز کند. در عصر کنونی دیگر نمی توان مدرسه و کلاس را به شکل سنتی که در زمان گذشته اداره می‌شد، هدایت نمود. امروزه دانش‌آموزان، معلمان، امکانات، فضاهای آموزشی و سایر تجهیزات آموزشی تغییر نموده‌اند و به موازات آن ها نوع آموزش‌ها نیز باید تغییر یابد و به فناوری روز مجهز شود. دیگر معلم در کلاس نقش انتقال دهنده اطلاعات را ندارد؛ بلکه باید به سویی پیش برود که معلم فقط هدایتگر و راهنمای مسیر آموزش محسوب شود. تعلیم و تربیت سنتی، بر حافظه تأکید دارد؛ در حالی که تعلیم و تربیت در عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات، از دانش آموزان انتظار دارد چه باید بدانند و در کجا دنبال آن باشند و چگونه اطلاعات را ذخیره نمایند.