• آموزش مهارت­ های ارتباطی بر کارایی خانواده در حل مشکل تاثیر گذار است.

1. 1. آموزش مهارت­ های ارتباطی کارایی خانواده در بهبود نقش­ها تاثیر گذار است.

   

1. 1. آموزش مهارت­ های ارتباطی کارایی خانواده در همراهی عاطفی تاثیر گذار است.

1. 1. آموزش مهارت­ های ارتباطی کارایی خانواده در ارتباط خانوادگی تاثیر گذار است.

1. 1. آموزش مهارت­ های ارتباطی کارایی خانواده در کنترل رفتار تاثیر گذار است.

1. آموزش مهارت­ های ارتباطی کارایی خانواده در آمیزش عاطفی تاثیر گذار است.

تعریف متغیرها:

مهارت­ های ارتباطی

الف) تعریف نظری: مهارت­ های ارتباطی، مهارت­ هایی است که زن و شوهر با یادگیری آن ها بتوانند روابط خود را بهبود بخشند و در این تحقیق شامل مهارت­ های: حل مشکل، همراهی عواطف، ارتباط خانوادگی، کنترل رفتار، آمیزش عاطفی ‌می‌باشد(جعفری، ۱۳۸۶؛ به نقل از شریفی، ۱۳۹۰).

ب) تعریف عملیاتی: در پژوهش حاضر منظور از مهارت های ارتباطی، مهارت هایی است که آزمودنی ها در قالب ۷ جلسه ۱ ساعته، در مواردی چون افزایش خودآگاهی، تأکید بر اهمیت خودباوری، شناسایی باورها و انتظارات زوج ها درباره خوشبختی، نشان دادن تأثیر باورها بر احساسات و رفتار فرد، آموزش A-B-C، آموزش مهارت های گوش دادن، آموزش مهارت های حرف زدن، ارزیابی مهارت های حل تعارض، آموزش و تمرین مهارت های حل تعارض می‌باشد.

عملکرد خانواده:

الف) تعریف نظری: به توانایی خانواده در انجام وظایفی که بر عهده دارد اطلاق می شود (شکری،۱۳۸۳؛ به نقل از اصلانی، ۱۳۸۳).

ب) تعریف عملیاتی: منظور از عملکرد خانواده در این پژوهش میزان نمره ای است که فرد در ابزار سنجش خانواده^[۱](FAD) کسب ‌کرده‌است.

فصل دوم

پیشینه پژوهش

بخش اول: گستره نظری مربوط به عملکرد خانواده

خانواده^[۲]

نمای تاریخی لغت خانواده بسیار قدیمی است. خانواده از لغت فامیلیا مشتق شده است (۱۰۰ تا ۳۰۰ بعد از میلاد) که به همه افراد یک خانواده اعم از خویشاوندان، غیر خویشاوندان، مستخدمان، برده ها و کارگران نسبت داده می شود. سپس در نتیجه رشد طبقه متوسط یا سرمایه داری خانواده محدودتر به وجود آمد (۱۲۱۵ تا ۱۶۰۰بعد از میلاد) اعضای خانواده ملزم می شدند که در منافع اقتصادی، اجتماعی و عاطفی خانواده سهیم باشند. در اوایل قرن بیستم، خانواده به عنوان یک واحد اقتصادی وابسته به یکدیگر که همه افراد در آن شرکت داشتند، تعریف شد (جبک^[۳]،۱۹۹۷؛ به نقل از شیرالی نیا، ۱۳۸۳).

تعاریف متعددی برای لغت خانواده وجود دارد. خانواده در اصطلاح به واحد خویشاوندی بنیادی اطلاق می‌شود، در شکل هسته‌ای خانواده مرکب است از: پدر، مادر و فرزندان. در کاربرد وسیعتر ممکن است خانواده گسترده را هم در بر گیرد که شامل پدربزرگ و مادربزرگ، خاله، دایی، عمو، فرزند خوانده ها و غیره نیز می‌گردد که همه به عنوان یک واحد اجتماعی شناخته شده عمل می‌کنند (پورافکاری، ۱۹۷۶؛ به نقل از امینی، ۱۳۸۵). ثنایی (۱۳۷۹؛ به نقل از امینی، ۱۳۸۵) خانواده را واحد اساسی جامعه می‌داند که شامل دو نسل که با ازدواج، خون و فرزند خواندگی به هم پیوسته اند و از نظر عاطفی به یکدیگر متکی هستند و عهده‌دار مسئولیت رشد ثبات و حفظ فرد می‌باشند.

راجرز^[۴] (۱۹۶۴؛ به نقل از امینی، ۱۳۸۵) خانواده را نظامی نیمه بسته می‌داند که نقش ارتباطات داخلی را ایفا می‌کند و دارای اعضایی است که وضعیتها و مقامهای مختلفی را در خانواده و اجتماع ابراز می‌کند. خانواده با توجه به محتوی نقش، وضعیت‌ها، افکار و ارتباطات خویشاوندی که مورد تأیید جامعه‌ است ، ایفای نقش می‌کند. تعاریف محتوای نقش در طول تاریخ و زندگی خانوادگی بر حسب وضعیت‌های مختلف تغییر پذیر است.

لامانا و ریدمان^[۵] (۱۹۸۸؛ به نقل از امینی،۱۳۸۵) خانواده را گروهی از افراد می‌دانند که از طریق ازدواج، خون و و فرزند خواندگی و یا هر نوع رابطه جنسی به هم پیوند خورده باشند به گونه‌ای که:

1. 1. این افراد از طریق یک رابطه انفرادی و صمیمی نسبت به یک دیگر متعهد شده باشند.

1. 1. اعضاء هویت خویش رابه طور جدی وابسته به گروه خانواده بدانند.

1. گروه هویت ویژه خویش را داشته باشد.

آن ها با گنجاندن عبارت «هر نوع رابطه جنسی» در تعریف خود، افراد همجنس گرا، ازدواج گروهی و امثال آن را نیز در زمره زوج ها و خانواده قرار می‌دهند و همچنین زوج هایی را که خارج از قرارداد و تعهدات قانونی با یکدیگر زندگی می‌کنند، به عنوان خانواده مفروض می‌دارند.

گلدنبرک^[۶] و گلدنبرگ(۲۰۰۰؛ ترجمه حمیدرضا،حسین شاهی برواتی، سیامک نقشبندی ‌و الهام ارجمند، ۱۳۸۵) خانواده را فراتر از جمع افرادی می­دانند که فضای فیزیکی و روان شناختی ویژه مشترکی دارند. آن ها ویژگی­های مهم خانواده را چنین بر می شمرد: خانواده یک نظام طبیعی که ویژگی­های خاص خودش را دارد. همچنین نظامی است که قواعدی را استنتاج کرده و به وجود آورده است. نقش­ها و وظایفی را برای اعضایش تبیین و تعیین ‌کرده‌است که از ساختار قدرت سازمان یافته­ای برخوردار است . شکل­های آشکار و نهان و ارتباط پیچیده­ای دارد و شیوه­ هایی برای مقابله با مشکلات و حل آن ها ابداع می­ کند، تا وظایف متعدد خود را به طور مؤثر به انجام رساند. رابطه بین اعضای این سراچه فرهنگی، عمیق و چند لایه است .

رویکردها و دیدگاه­ های تبیین خانواده:

در بررسی نظریات ارائه شده برای تبیین آسیب شناسی در چارچوب خانواده رویکردهای بوئنی، ساختاری، طرح سه محوری و دیدگاه راهبردی ‌می‌توان توجه کرد .

بارن هیل^[۷] (۱۹۷۹؛ به نقل از اصلانی، ۱۳۸۳) خانواده­های سالم را از خانواده­های ناسالم بر اساس ابعاد هشتگانه زیر تمیز داده است. او این معیارها را در چهار گروه تحت عنوان «محورهای اساسی خانواده» به شرح زیر دسته بندی کرد:

الف) هویت

1. 1. فردیت در مقابل گروه

1. تقابل در برابر انزوا

ب) تغییر

۳- انعطاف پذیری در مقابل خشکی و تحجر

۴- ثبات در مقابل عدم ثبات

ج) پردازش اطلاعات

۵- وضوح در مقابل عدم وضوح یا ادراکات تحریف شده

۶- وضوح در مقابل نقش­های مبهم یا تعارض نقش

د) ساختار نقش

۷- تبادل نقش در مقابل نقش­های مبهم یا تعارضی

۸- وضوح در مقابل پراکندگی، یا حد و مرزهای از هم گسیخته بین نسلی

بارنهبل موارد فوق را به هم وابسته دانسته است، به نحوی که تغییر در یکی غالباً موجب بروز تغییراتی در سایر موارد می شود.

فلک^[۸] (۱۹۸۰؛ به نقل از اصلانی، ۱۳۸۳) پنج متغیر از کنش­های خانواده را که می­بایست مد نظر قرار گیرند پیشنهاد نمود. این متغیرها عبارتند از:

1. پیشوایی: ماحصل شخصیت والدین، ویژگی­های پیوند زناشویی، مکمل بودن نقش­های والدین، و

به کارگیری قدرت از سوی والدین که از شیوه ­های انضباطی آن ها در کنترل خانواده به شمار می ­آید .

1. 1. حدو مرزهای خانواده: این امر مرزهای خود، نسل، و همچنین مرزهای موجود میان خانواده و جامعه را در بر ‌می‌گیرد.

۲-۲-۶-۳-ترفیع و اطلاع رسانی

ترفیع یکی از چهار عنصر اصلی بازاریابی است که مسئولیت ‌پاسخ‌گویی‌ به ارتباطات را در بازار هدف برعهده دارد. ترفیع یا پیشبرد، مسئولیت رسیدگی به انطباق کیفیت، قیمت و مکان محصول با نوع پیام ارسالی برای مشتری را عهده دار است. البته این پیام باید با استراتژی تبلیغ نیز مرتبط باشد (کاتلر و آرمسترانگ،۱۳۹۱).ترفیع یا ارتقاء فروش عبارت از ایجاد ارتباط با مشتری جهت مطلع کردن و تاثیرگذاری بر روی نگرش و رفتار وی می‌باشد(محمدیان،۱۳۸۲).

امروزه تاثیر ترفیع در بقا و رشد سازمان‌ها در محیط متلاطم و رقابتی دنیای کنونی غیر قابل انکار است.ترفیع به عنوان عنصری از آمیخته بازاریابی، نقش محوری در حفظ و بقا سازمان ها با شناساندن و معرفی محصولات و خدمات ایفا می‌کند(حسینی ،۱۳۸۸).کل آمیخته ترویج یک شرکت که (آمیخته ارتباطات بازاریابی نیز نامیده می شود)متشکل از ترکیب ویژه ای از فعالیت های تبلیغاتی، روابط عمومی، فروش فردی، ترویج فروش و ابزار یازاریابی مستقیم است که شرکت به منظور اطلاع رسانی ‌در مورد ارزش به مشتری و برقراری روابط با مشتری به گونه ای مجاب کننده آن ها را به کار می‌گیرد(کاتلر و آرمسترانگ،۱۳۹۱).تعاریف پنج مورد از مهمترین ابزار ترویج به شرح زیر است:

تبلیغ:تمامی انواع پولی ارائه و ترویج غیر شخصی ایده ها، کالاها یا خدمات توسط یک بانی مشخص.

ارتقای فروش:مشوق های کوتاه مدت به منظور تشویق به خرید یا فروش یک محصول یا خدمت می‌باشند . به طور کلی از مجموعه ابزارهای محرک، متنوع، مختلف و اغلب کوتاه مدت تشکیل می شود که برای تحریک مصرف کنندگان یا بخش تجاری به خرید سریع تر یا بیش تر کالاها یا خدمات، طراحی شده به کار گرفته می‌شوند(رضایی،۱۳۸۹).

فروش فردی:ارائه محصول به صورت فردی با بهره گرفتن از نیروی فروش شرکت و با هدف فروش و ایجاد روابط با مشتری در واقع ابزارهای اصلی فروش حضوری مربوط می شود به مهارت های شخصی فروشندگان و عوامل فروش در تثبیت و ارتقای وضعیت شرکت در بازار(رضوانی و خداداد حسینی،۱۳۸۸).

روابط عمومی: در دنیای امروز اطلاع رسانی به عامه مردم و برقراری یک نگرش مثبت از محیط خارج نسبت به داخل سازمان، برای بقای سازمان ضروری و حتی حیاتی به نظر می‌رسد.یاوربوم و بلای می‌گویند:”روابط عمومی ابزار کاری است که اغلب با بازاریابی و آگاهی دادن(تبلیغات)، دو فعالیت مرتبط ولی در عین حال کاملا” مجزا اشتباه گرفته می شود.آن ها معتقدند روابط عمومی پنج نقطه متمایز با تبلیغات دارد:رایگان بودن، عدم کنترل، عدم تکرارپذیری، باورپذیری بالاتر و جذابیت بیشتر، که این تفاوت ها نه تنها تبلیغات را نسبت روابط عمومی مهم تر جلوه نمی دهند بلکه می‌توانند باعث برتری یافتن روابط عمومی نسبت به تبلیغات نیز باشند(فرهنگی و همکاران ،۱۳۹۱).

بازاریابی مستقیم:در محیط رقابتی امروز بازاریابی مستقیم روشی کارآمد و مؤثر برای ارتباط با مشتریان است.با توجه به چالش رقابتی، هزینه های بالای بازاریابی، کاهش میزان پاسخ و همچنین فقدان میزان ارتباط با مشتری، بازاریابی مستقیم می‌تواند استراتژی مناسبی برای کاهش هزیته های بازاریابی و کسب رضایت مشتری باشد(بری و لینوف^[۵۱]،۲۰۰۴).بازاریابی مستقیم یعنی فرستادن و ارائه محصول جدید همراه با اطلاعات آن برای مشتری که می‌تواند با پست، پیام کوتاه، پست الکترونیک و یا تماس تلفنی صورت پذیرد(هاتون و الابی^[۵۲]،۱۹۹۷). انتخاب مشتریان هدف یا مشتریانی که به یک پیشنهاد محصول یا خدمت پاسخ می‌دهند مهمترین مسئله در بازاریابی مستقیم است(چافر و همکاران^[۵۳]،۲۰۰۱). طبق تعریفی دیگر از کاتلر و آرمسترانگ بازاریابی مستقیم یعنی برقراری ارتباط مستقیم با هر یک از مصرف کنندگان هدف هم به منظور دریافت واکنشی سریع و هم ترویج روابطی با دوام با مشتری از طریق استفاده از پست مستقیم، تلفن، ایمیل، اینترنت و سایر ابزار ها به منظور ایجاد ارتباط مستقیم با مصرف کنندگان مشخص(کاتلر و آرمسترانگ،۱۳۹۱).

۲-۲-۶-۴-توزیع و فروش

توزیع ساده ترین واژه در ۴pاست و در عین حال نقش بسیار مهمی را در آن بازی می‌کند. توزیع به زبان ساده یعنی رساندن محصول مورد نظر مشتری در زمان مطلوب به مکان مورد نظر (الوداری،۱۳۸۴). توزیع یکی از اجزای آمیخته بازاریابی است که در ساده ترین حالت آن وظیفه انتقال محصول از محل تولید به محل خرید مشتری را بعهده دارد. نقش توزیع، انجام وظایف یک شرکت در خصوص ارائه محصول در زمان و مکان مناسب همراه با کمترین هزینه است(داسیلوا^[۵۴]،۲۰۰۸). کانال های توزیع، مجموعه‌ای از سازمان‌ها و افراد وابسته هستند که کالا یا خدمت مورد نظر را در دسترس مشتریان نهایی قرار می‌دهند. کانال توزیع، تولیدکننده و مشتریان کالا را به یکدیگر متصل می‌کند. ارکان کانال توزیع را واسطه ها تشکیل می‌دهند (ملکی, نوروززاده ثانی, عالیشاه و نعمتی, ۱۳۹۰).معمولا کانال‌های توزیع با توجه به نیازهای بازار شکل می گیرند. کانال توزیع شبکه سازماندهی شده ای از مؤسسات و کارگزارانی است که با همکاری یکدیگر کلیه فعالیت های مورد نیاز جهت ارتباط تولیدکنندگان با مصرف کنندگان برای انجام وظایف بازاریابی را بر عهده دارند.با توجه ‌به این تعریف جریان فیزیکی کالا از طریق کانال های توزیع می‌باشد(فخیمی آذر،۱۳۸۸). بنا به نظر کاتلر و ارمسترانگ توزیع در برگیرنده فعالیت هایی است که شرکت انجام می‌دهد تا محصول را در اختیار مصرف کنندگان مورد هدف قرار دهد(کاتلر و آرمسترانگ،۱۳۹۱). توزیع فیزیکی محصولات، وظیفه اصلی کانال‌های توزیع است. توزیع فیزیکی شامل حمل و نقل، مدیریت موجودی(انبارداری) و ارائه خدمات به مشتری است.واسطه ها نیز می‌توانند وظایف دیگری را انجام دهند که این وظایف شامل تحقیقات بازار، تبلیغات و برنامه ریزی محصول می‌باشد(یاری و همکاران،۱۳۸۸).

نقطه شروع در انتخاب مدیریت مؤثر کانال بستگی به بازار هدف و نیازها و اولویت‌های آن دارد. مشتریان بالقوه در کجا مستقر شده اند؟ نیازمندی‌های آن ها چیست؟اولویت‌های آن ها برای خدمات چیست ؟ حساسیت قیمت چقدر است؟ تمامی ابعاد اولویت‌های مشتری بایستی به دقت بررسی شود و هر بازار بایستی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد و هزینه ارسال محصول مشخص گردد (مشبکی و باقری, ۱۳۸۱). استراتژی کانال در برنامه ریزی بازاریابی بین‌المللی بایستی با موقعیت رقابتی شرکت همخوانی داشته باشد و اهداف بازاریابی در بازارهای مختلف را پوشش دهد. در هر بازار، محصولات صنعتی و مصرفی باید از طریق کانال‌های توزیع در اختیار مصرف‌کنندگان خود قرار گیرند. انتخاب بهترین کانال برای یک محصول خاص یک شرکت در بازاری خاص، سیاست توزیع شرکت نامیده می‌شود (جنت و هنسی^[۵۵]،۲۰۰۴).

۲-۷-پیشینه پژوهش:

عدالت اسلامی با به هم ریختن نظم جاهلی سابق، نظم وتوزان جدیدی برپا کرد و فرودست‌های سابق به نیروی لیاقت، علم ‌و تقوا به فرادستی رسیدند. پیامبر به یکی از اصحابش به نام جویبر می‌فرماید:

«جویبر! خداوند به سبب اسلام، ارزش‌ها را تغییر داد. بهای بسیار چیزها را که در سابق پایین بود، بالا برد و بهای بسیار چیزها را که در گذشته بالا بود، پایین آورد. بسیاری از افراد در نظام غلط جاهلیت محترم بودند و اسلام آن ها را سرنگون کرد و از اعتبار انداخت، و بسیاری در جاهلیت حقیر و بی‌ارزش بودند و اسلام آن ها را بلند کرد.

امروز مردم همان‌ طور شناخته می‌شوند که هستند. اسلام به آن چشم به همه نگاه می‌کند که سفید و سیاه، قرشی و غیرقرشی، عرب وعجم همه فرزندان آدم‌اند و آدم هم از خاک آفریده شده است.»

با صراحت می‌توان اذعان کرد که در قرآن و سنت، بعد از مسئله توحید، به هیچ یک از اصول دینی و اخلاقی به اندازه عدالت و مترادف‌های آن (راستی، انصاف، اعتدال و …) تأکید نشده است. ‌در مورد تعاریف عدالت از دید پیامبر (ص) بدیهی است که با عنایت ‌به این که خود پیامبر قائل و ناطق به قرآن بود، تعاریف قرآنی از این مفهوم، منسوب به ایشان نیز هست. گرچه سنت عملی و گفتاری وی، مبین و مفسر تعابیر قرآنی درباره‌ عدالت می‌باشد. در این جا پاره‌ای از احادیث نبوی را درباره‌ جایگاه این مفهوم و ثمرات آن بیان می‌کنیم:

۱- «عدالت میزان و ترازوی خداوند در زمین است، هر که آن را دریابد به بهشت او را سوق دهد و هر که آن را رها سازد، توسط آن به دوزخ کشیده می‌شود.»

۲- «عدل، سپری ‌نگاه‌دارنده و بهشتی جاودان است.»

۳- «ساعتی عدالت پیشه گی، از عبادت هفتاد سال که در آن شب‌ها به ادای نماز و روزهایش به روزه‌داری سپری شود، بهتر است. و ساعتی به جور حکم کردن در نزد خدا از گناهان شصت سال شدیدتر و قبیح‌تر است.»

۴- «کسی که در مراوده با مردم ظلم نکرده و در گفتار با ایشان دروغ نمی‌گوید و به وعده‌اش با مردم عمل می‌کند، کسی است که مروت او کامل و عدالتش ظاهر شده است. برادری با این چنین شخصی واجب و غیبتش حرام است.»

۵- «آنچه برای خود مکروه می شماری، برای دیگران مکروه شمار، و آنچه برای خود دوست می‌داری، برای دیگران دوست بدار؛ تا در حکمت عادل باشی و در عدالتت قسط پیشه کنی، تا در اهل آسمان محبوب باشی و مودتت در سینه های اهل زمین ریشه گستراند.»

۶- «عادل‌ترین مردمان کسی است که آنچه برای خود بپسندد، برای دیگران نیز بپسندد و آنچه برای خود مکروه دارد، برای دیگران نیز مکروه شمارد.»

۲-۱-۲-۳ عدالت در اندیشه سیاسی امام علی (ع)

بحث عدالت در اندیشه‌های سیاسی امام علی (ع) مبحث بسیار گسترده و عمیقی است که تأمل، تفکر و مجال معتنابهی می‌طلبد؛ شخصیتی که نامش قرین عدالت بوده و نه تنها امام معصوم شیعیان است، بلکه در تاریخ بشر به عنوان یک متفکر، اندیشمند و سیاستمداری خدامدار مطرح بوده است. مجسمه عدل و مساوات، شیفته‌ی حق و انصاف، نمونه‌ کامل بشر دوستی و رحمت و محبت و احسان، مولای متقیان علی (ع) که حتی دیگران درباره‌اش گفتند: «و قُتل فی محرابه لشده عدله؛ علی (ع) در محراب عبادت، به خاطر عدل ورزی شدیدی کشته شد.»

شیعیان معتقدند دیدگاه‌های امام علی بن ابی‌طالب (ع) که میزان واقعی فکر و عمل انسان‌هاست در این مسئله مهم حیاتی، می‌تواند به عنوان شاخص‌ترین الگوی عدالت و رابطه‌ عادلانه دولت با ملت باشد؛ چه برای آنان که علی (ع) را به عنوان امام معصوم و اعلم و اعدل مردم بعد از رسول الله (ص) می‌دانند، و چه برای آنان که وی را از دیدگاه یک انسان کامل و وارسته و خلیفه‌ی عادل نگریسته و رژیم حکومت وی را به صورت عادلانه‌ترین رژیم تاریخ اسلام پذیرفته‌اند. در این جا حتی ناظران و نویسندگان غیر مسلمان اعم از مسیحی یا دهری نتوانسته‌اند از فضایل و ملکات او چشم پوشی کنند و در این مقوله کتاب‌ها نوشته‌اند، مانند جرج جرداق مسیحی که کتاب امام علی (ع) صورت العداله الانسانیه را تألیف و علی را آهنگ عدل بشری معرفی ‌کرده‌است. همین نویسنده اذعان می‌دارد که «مسئله‌ای که علی بن ابی طالب را مجبور به پذیرش خلافت کرد، در خطر بودن عدالت اجتماعی بود (جرداق ۱۹۷۰، ۱۵۵).

از سوی دیگر یکی از عمده‌ترین و خالص‌ترین منابع اخلاق و سیاست در اسلام مجموعه خطبه‌ها و نامه‌های امام علی (ع) است که در کتاب نهج‌البلاغه به وسیله سید رضی در قرن چهارم هجری گردآوری شده است. از جمله مسائلی که در این کتاب با حساسیت خاصی درباره‌ آن صحبت شده، مسئله حکومت و عدالت است. عدالت در این کتاب دارای مفهومی عینی و قابل درک است. همچنان که امام (ع) در یکی از نامه‌های خویش نوشته است:

«کسانی که در حکومت من به سر بردند و سپس به امویان پیوستند، عدل را دیدند و شنیدند و در جان خود قرار دادند؛ ولی آن را نپذیرفتند.»

از این بیان فهمیده می‌شود که امام (ع) در دوران حکومت خویش، به گونه‌ای رفتار ‌کرده‌است که مردم بتوانند عدل را بفهمند. یعنی یک حکومت دادگر می‌تواند با نشان دادن مصداق‌های عدالت، آن را به مردم بشناساند.

۲-۱-۲-۴ عدالت از نظر افلاطون

چنان که می‌دانیم یکی از ویژگی‌های نظام فکری افلاطون همه جانبه نگری(کلیت امور) است و بر همین اساس وی عدل را نه از لحاظ فردی بلکه از جنبه اجتماعی آن مینگرد. با توجه ‌به این نکته است که افلاطون از دو طریق عدل را تعریف می‌کند:

اول: جنبه فردی عدل: از طریق تحلیل سرشت انسان که بر طبق نظر وی از سه قوه ‌به این صورت فراهم آمده است :۱ – قوه تعقل و تمییز خوب از بد، ۲ – قوه شهوت،جلب منفعت،خوردن ۳ – قوه غضب، انگیزه و میل به برتری و بلند پروازی. هر یک از این سه قوه در تن آدمی در جای معینی قرار دارد( نطق یا عقل در سر،شهوت در شکم و غضب در سینه). اما افلاطون عدل را صفتی می‌داند که تعادل میان این سه قوه در سرشت انسان را پدید می آورد. فرد عادل کسی است که نمیگذارد که یک قوه بر دو قوه دیگر تسلط یابد و فقط در این حال است که انسان در زندگی خود از شادی بهره مند می­ شود (صلیبا ۱۳۶۷، ۴۶۱).

دوم: جنبه اجتماعی عدالت:طریق دیگری که افلاطون برای ارائه تعریف نظریه خود در باب عدالت اجتماعی بیان می‌کند از طریق تحلیل فضایل اربعه، که مورد عنایت بوده، که آن چهار فضیلت عبارتند از: ۱ – فرزانگی (حکمت)۲ – دلیری (شجاعت)۳ – خویشتن داری(انضباط،عفت)۴ – عدالت.

طبق نظریه افلاطون سه فضیلت اولی (غیر از عدالت) هرکدام مخصوص طبقه­ای از طبقات خاص مدینه فاضله است. یعنی فرزانگی متعلق به فرمانروایان، دلیری متعلق به یاوران(سپاهیان)، خویشتن داری متعلق به توده مردم است، اما ویژگی چهارم یعنی عدالت فضیلتی است که در پرتو آن هر یک از این سه گروه فقط به کار ویژه خویش مشغول باشد و به همین سان هر کس فقط به کاری که برای آن ساخته شده است و استعدادش را دارد مشغول شود و در کار دیگر دخالت نکند (ندایی ۱۳۷۹، ۱۵).

نیرومند ترین نظریه ای که در آن خوش بینی به عنوان یک جنبه ذاتی از ماهیت انسان در نظر گرفته شده٬ توسط تایگر^[۸۸] مطرح شده است.او در اثر خود«خوش بینی ؛ زیست شناسی امید»استدلال می‌کند که توان اندیشیدن به شیوه خوش بینانه یکی از ویژگی‌های نوع است که به طور طبیعی انتخاب شده و طی مسیر طبیعی تحول تکامل یافته است.

تایگر عقیده دارد که خوش بینی بقاء انسان را مسیر ساخته است.آن دسته ازافراد گونه انسان که نسبت به آیندۀ خود واقع بین یا بدبین بودند خطر ٬ بیماری و مرگ را گریز ناپإیر نمی دیدند و برای اقدامات لازم جهت ادامه حیات برانگیخته نمی شدند.برعکس ٬همتایان خوش بینشان برای تلاش در جهت دادامه حیات برانگیخته می شدند٬زیرا فکر می‌کردند که کارها به نفع آن ها ادامه خواهد یافت و از آنجایی که اغلب همین اتفاق رخ می‌داد٬ افراد خویش بین زنده مانده و نسلشان افزایش می یافت(کارور ٬ ۲۰۰۵).

خوش بینی به عنوان یک تفاوت فردی

در همان زمانی که نظریه پردازانی مانند لازاروس ٬ بک ٬تیلور و تایگر ‌در مورد خوش ذاتی بشر بحث می‌کردند٬ روان شناسان دیگری که به تفاوت های فردی علاقمند بودند نیز مثبت خود را درباره خوش بینی به عنوان یک ویژگی شخصی بیان کردند.این دو دیدگاه باهم سازگار هستند.هر انسان به هنگام تولد بنا برماهیت خود دارای سطحی (خط پایه ای )از خوش بینی است که این میزان در افراد مختلف است .لازم به ذکر است که خوش بینی نیز همانندویژگیهای شخصیتی دیگر دارای منحنی طبیعی است.

یعنی اغلب مردم در حد متوسط خوش بین هستندو تعداد اافرادفوق العاده خوش بین و افراد بسیار بدبین کم است.همچنین تجارب ما می‌توانند بر میزان خوش بینی یا بدبینی ما اثر بگذارند(پترسون ٬ ۲۰۰۰). نظریه می‌دانی کورت لوین^[۸۹] (۱۹۵۱-۱۹۳۵)و نظریه سازه‌های شخصی جورج کلی^[۹۰] (۱۹۹۵) چارچوب مناسبی برای فهم اینکه چگونه باورهای خوش بینانه یا بدبینانه رفتار راتحت تأثیر قرار می‌دهند٬ ایجاد کردند.

نظریه یادگیری اجتماعی جولین راتر^[۹۱] (۱۹۶۶ -۱۹۵۴) و به ویژه مفهوم انتظارات تعمیم یافته (منبع کنترل و اطمینان)باعث به رسمیت شناختن دیدگاهی ‌در مورد شخصیت بر حسب انتظارات فرد از رویدادهای آینده شد.یکی دیگراز دلایل علاقمند شدن روان شناسان به محبث خوش بینی روبه افول نهادن دیدگاه سنتی محرک- پاسخ در یادگیری و جانشینی دیدگاه شناختی با تأکید بر نقش انتظارات بود (لوپز^[۹۲]۱ و اسنایدر ٬ ۲۰۰۲).

بر طبق الگوی محرک-پاسخ یادگیری مستلزم اکتساب پاسخ های حرکتی خاص در موقعیت های ویژه است .در این دیدگاه یادگیری شامل آموختن رابطه بین محرک وپاسخ است وهر قدر این محرک وپاسخ به هم نزدیکتر باشند(مجاورت)احتمال اینکه یادگیری صورت گیرد بیشتر است .از دیدگاه رفتار گرایان یادگیری دارای هیچ گونه مؤلفه‌ شناختی نبود.یافته هایی که نشان می‌دادند روابطی که در شرطی سازی فراگرفته می‌شوند صرفا” به دلیل مجاورت نیرومند نمی گردند بلکه وابستگی نیز در نیرومند ساختن این روابط نقش دارد٬ دیدگاه رایج محرک – پاسخ را به چالش طلبیدند.

در نظر یه محرک – پاسخ فقط بر مجاورت زمانی بین پاسخ وتقویت کننده تأکید می شود.بر طبق این دیدگاه انسان در دام همزمانی تصادفی حوادث می افتد.اگر یک تقویت کننده متاقب یک پاسخ وجود داشته باشد٬ این پاسخ علی رغم اینکه هیچ رابطه علی بین پاسخ وتقویت کننده وجود نداشته باشد٬ تقویت خواهد شد.در مقابل دیدگاه وابستگی ٬ یادگیری بیان می‌کند که افراد قادر به کشف روابط علت اثر هستند و می‌توانند روابط تصادفی گذرا را از روابط حقیقی با ثبات تشخیص دهند(کارور٬ ۲۰۰۵).

‌بنابرین‏ یادگیری در نفس خود شامل کشف این مطلب است که چیز به چه منجر خواهد شد (تولمن^[۹۳]۲ ۱۹۳۲).ازآن جایی که این نوع یادگیری درطول زمان گسترش می‌یابد ٬ ‌بنابرین‏ لازم است بر حسب اصطلاحات شناختی تعریف شود.اگر چه درمورد جزئیات این بازنمایی های شناختی اختلاف نظریه هایی وجود دارد٬ اما واضح است که یادگیری وابستگی یک فرایند روان شناسی مهم است که بر انگیزش ٬شناخت و هیجان تأثیر می‌گذارد.اغلب نظریه پردازان این سنت یادگیری وابستگی را به صورت یک انتظار تعمیم یافته در موقعیت های مختلف که در طول زمان درونی می شود٬ تعریف می‌کنند .اغلب دیدگاه هایی که در آن ها خوش بینی به عنوان یک تفاوت فردی در نظر گرفته شده این دیدگاه راپذیرفته اند که بر طبق آن خوش بینی یک انتظار تعمیم یافته است که هر فرایند روان شناختی را که در آن یادگیری رخ می‌دهد٬ تحت تأثیر قرار می‌دهد(پترسون ٬ ۲۰۰۰).

امروزه نیز دو دیدگاه رایج درباره خوش بینی وجود دارد : دیدگاه خوش بینی سرشتی که خوش بینی در آن به عنوان صفت شخصیتی گسترده مطرح شده و دیدگاه خوش بینی تبیینی که بر سبک اسناد خوش بینانه وبد بینانه افراد تأکید دارد.در هر دو دیدگاه خوش بینی به عنوان یک تفاوت فردی در نظر گرفته شده است.

۲-۷ تعریف خوش بینی^[۹۴]

فرهنگ لغات بینمی را «تمایل به خوش بینی و چشم داشت بهترین پیامد های ممکن» تعریف می‌کند. رابرت اورنشتاین^[۹۵] و دیوید سوبل در کتاب خود«لذت های سالم»خوش بینی را از دیدگاه روان شناسی چنین تعریف کرده‌اند«تمایل به جستجو ٬ به خاطر آوردن و انتظار کسب تجارت لذت بخش»این تمایل از اولویت ای فعالانه فرد است٬ نه صرفا” نوعی واکنش انفعالی که او را به توجه به جنبه‌های روشن و آفتابی زندگی تشویق کند.(هیلز^[۹۶]٬ ۲۰۰۰ ٬ ترجمه میرزایی ٬ ۱۳۷۹).

دو رویکرد مهم درباره خوش بینی وجود دارد:

۱-خوش بینی سرشتی یا گرایشی^[۹۷]

۲-خوش بینی تبیینی یا اسنادی^[۹۸]

۲-۷-۱ خوش بینی سرشتی یا گرایشی

شییرو کارور ٬ خوش بینی را توقع وقوع انتظارات خوب در آینده می دانند(کارور و شییر ٬ ۲۰۰۱ ؛ شییرو کارور ٬ ۱۹۹۲). در این رویکرد خوش بینی به عنوان یک ویژگی شخصیتی گسترده ٬ مفهوم شده و در آن شیوه ی مردم در تعقیب اهداف و ارزش هایشان بررسی می‌شوند .خوش بین ها هنگام گرفتاری ٬ اهداف و ‌ارزش‌هایشان را مقابل دستیابی می دانندو خوش بینی آن ها باعث می شود همچنان دنبال اهدافشان باشند.بدبینی هم مردم رامأیوس ودلسرد می‌کند(سانتراک^[۹۹] ۲۰۰۲ ؛ترجمه فیروز بخت ٬ ۱۳۸۳).

۲-۷-۲ خوش بینی تبیینی یا اسنادی

مارتین سلیگمن در سال ۱۹۹۸ اظهار ‌کرده‌است خوش بینی یک شیوه تبیین است نه یک صفت شخصیتی گسترده .در این رویکرد افراد خوش بینی وقایع منفی یا تجربیات منفی را به عوامل و علت های خارجی ٬ ناپایدار و به خصوص نسبت می‌دهند و در مقابل افراد بد بین وقایع و تجربیات منفی وبد را به علت های درونی ٬ پایدار و ککلی مانند شکست شخصی نسبت می‌دهند(کار ٬ ۲۰۰۴).

۲-۷-۳ پایه های زیستی –عصبی خوش بینی و بد بینی

پژوهشگران گزارش کرده‌اند که بدبینی و افسردگی با عملکردنا بهنجار دستگاه لیمبیک (به ویژه میگدالا)دستگاه پارالیمبیک وقشر پیش پیشانی جانبی ارتباط دارد.افسردگی با کمبود برخی از انتقال دهنده های عصبی (مانند سروتونین و نورآدرنالین)با کاهش در کار آمدی دستگاه هایی در مغز که در جلوگیری ویا ایجاد افسردگی دخیل اند٬نیزارتباط دارد(لیدل ۲۰۰۱^[۱۰۰]).

تعیین میزان هزینه​های داوری و وصول آن در دو مقطع صورت می​گیرد: یکی در مرحله اول از رسیدگی که درخواست داوری تسلیم شده و مرجع داوری تشکیل می​شود، تا زمان امضای «قرارنامه داوری». در این مقطع، دبیرخانه با توجه به محتوای درخواست اولیه و همان مقدار اطلاعاتی که در دست دارد، مبلغی را که عرفاً برای تأمین هزینه​ها تا مقطع تنظیم و امضای قرارنامه داوری کافی باشد، به​عنوان «پیش​پرداخت موقتی هزینه​ها» تعیین می​کند و به خواهان ابلاغ می​نماید که آن را پرداخت کند (ماده ۳۰ (۱) قواعد). همچنین ماده ۱ (۲) ضمیمه شماره ۳ ‌در مورد هزینه​ها). ماده ۴ (۴) قواعد در این مورد می​گوید خواهان مکلف است ضمن تسلیم نسخ کافی از درخواست داوری خود، پیش​پرداخت هزینه​ها را نیز بپردازد. جدا کردن هزینه این مرحله از مراحل بعی داوری و گذاشتن آن بر عهده خواهان از الحاقات به قواعد داوری جدید است و هدف از آن این است که اولاً خوانده که باید نصف هزینه​ها را بپردازد، نتواند در همین ابتدای داوری و با عدم پرداخت سهم خود انعقاد جریان داوری و تشکیل مرجع داوری و سایر کارها را با تأخیر و کندی مواجه سازد، و ثانیاًً میزان هزینه آن محدود به همین مرحله مقدماتی باشد که تأمین و پرداخت آن از عهده خواهان برآید و رسیدگی قابل ادامه شود. به​هر حال، مطابق ماده ۳۰ (۴) قواعد اگر خواهان این هزینه موقتی را نپردازد، رسیدگی متوقف می​شود ولی مانع از این نیست که مجدداً دعوای خود را مطرح کند.

مقطع دوم برای تعیین هزینه​ها، هر زمانی پس از این مرحله است که دیوان عملاً بتواند هزینه​های داوری را محاسبه و تعیین کند، یعنی زمانی که اطلاعات و اسناد و مدارک بیشتری در پرونده مبادله شده و طرفین اظهارات و مکاتباتی داشته​اند و مبلغ خواسته یا خواسته متقابل مشخص​تر شده و احیاناً قرارنامه داوری تنظیم و امضا شده و پرونده به مرجع داوری تحویل گردیده است. این است که ماده ۳۰ (۲) قواعد می​گوید همین​که عملی و ممکن باشد، دیوان داوری مبلغ هزینه​های داوری و رسیدگی به ادعای اصلی و ادعای متقابل را به میزانی که برای تأمین حق​الزحمه داوران و هزینه​های اداری اتاق کافی باشد محاسبه و تعیین می​نماید، و اگر بعداً مبلغ ادعاها تغییر یافت، میزان هزینه​های داوری هم تعدیل خواهد شد.

هزینه​های داوری که برای رسیدگی به پرونده دیوان تعیین می​کند در کلیه مراحل تا زمان صدور رأی است، اما ممکن است طرفین قبل از صدور رأی به مصالحه دست یابند و بخواهند دعوی را مختومه نمایند. در این صورت بسته ‌به این​که دعوی در چه مرحله​ای مصالحه شود و داوران چه مقدار کار کرده باشند، مطابق ماده ۲ (۶) ضمیمه شماره ۳ قواعد دیوان داوری، فقط هزینه​های آن مقدار رسیدگی را که تا مرحله مصالحه انجام شده است، به تشخیص خود تعیین و وصول می​کند و باقیمانده هزینه​های پرداخت شده را به پرداخت کننده مسترد می​نماید- لکن ۲۵۰۰ دلار حق​الثبت که هنگام ثبت پرونده در دبیرخانه پرداخته شده، قابل استرداد نیست.

سیستم تعیین هزینه​های داوری در اتاق چند فایده مهم دارد. اولاً مانع از این می​شود که طرفین– به‌ویژه خوانده- به اقدامات تأخیری متوسل شوند یا ادعای گزاف و واهی مطرح نمایند، زیرا اگر یکی از طرف​های دعاوی متورم مطرح نماید مجبور است هزینه آن را بپردازد تا قابل رسیدگی باشد و الّا مسترد شده محسوب می​شود. دوم، وجود جدول هزینه​ها با ضریب​های مشخص و ثابت باعث می​شود محاسبه و وصول هزینه​های داوری تابع ضابطه شود و دلبخواهی نباشد و نسبت به همه طرف​ها به​صورت مساوی عمل شود. سوم، طرفین می​توانند از قبل با مراجعه به جدول هزینه​ها، ارزیابی کنند که مراجعه به داوری چه مقدار هزینه و مخارج در بر خواهد داشت- امری که برای بازرگانان از اهمیت زیادی برخوردار است. چهارم، وجود جدول و ضریب‌های حداقل و حداکثر برای حق​الزحمه داوران، طرفین دعوی و داوران را از این که بری تعیین حق​الزحمه مذاکره نمایند یا احیاناً در موقعیت سخت چانه​زنی یا محظورهای اخلاقی قرار گیرند، معاف می​سازد. به​علاوه، چون داوران حق الزحمه مربوط را مستقیماً از طریق اتاق دریافت می​کنند و تماسی با طرفین ندارند شخصیت و حریم آن ها بهتر حفظ می​شود.

۵- تعیین محل داوری

طرفین می​توانند در موافقتنامه داوری توافق کنند که داوری در چه محلی و کدام کشور برگزار شود. اما در صورتی که محل داوری معلوم نباشد، از جمله مسائلی که باید در مرحله اول داوری یعنی هنگام تسلیم درخواست داوری و شروع دعوی تعیین تکلیف شود، همین محل داوری است که مرجع داوری باید در آنجا تشکیل شود و کار خود را انجام دهد. همین​قدر اشاره می​کنیم که گرچه داوری اتاق از نوع داوری بین​المللی است و مرجع داوری مطابق قواعد داوری اتاق به دعوی رسیدگی می​کند و به مقررات و قوانین داوری یا قوانین ماهوی کشور محل داوری مأخوذ نیست، اما به​هر حال مکلف است قوانین آمره و نظم عمومی آن کشور را رعایت کند که همین​امر ممکن است پاره​ای محدودیت​های حقوقی برای او ایجاد کند. البته امروزه کشورها سعی می​کنند با تصویب قوانین پیشرفته در زمینه داوری حداکثر تسهیلات را برای برگزاری داوری​های بین‌المللی در خاک خود برقرار نمایند و مراجع قضائی آن ها در جریان داوری​هایی که در سرزمین آن ها برگزار می​شود، کمتر دخالت نمایند و این را از جمله امتیازات و جاذبه​های بین​المللی و اعتبار حقوقی نظام حقوقی خود می​شمرند (مانند سوئیس و فرانسه) کما این​که در کشور ما نیز، در سال ۱۳۷۶ قانون داوری تجاری بین‌المللی به تصویب رسید که در داوری​های بین​المللی که در ایران برگزار می​شود قابل اجرا است و آزادی عمل فراوانی برای طرفین و داوران قائل شده و آن را قانونمند کرده و رویهم رفته تسهیلات حقوقی فراوانی نیز برای حسن برگزاری آن ها فراهم نموده است.^[۹۴]

مطابق ماده ۱۴ قواعد داوری اتاق، در صورتی که طرفین در این مورد توافقی نکرده باشند، دیوان داوری اتاق با ملاحظه و دقت در موضوع دعوی، تابعیت طرفین و داورانی که تعیین شده​اند یا می​شوند، و نیز با توجه به قوانین کشور موردنظر درباره داوری تجاری بین​المللی که تا چه اندازه حمایت کننده و تسهیل کننده باشد، و همچنین با توجه به ملاحظاتی از قبیل سهولت رفت و آمد به کشور مورد نظر، «محل داوری» را تعیین می​نماید که تصمیم او در این مورد قطعی می​باشد. اثر مهم محل داوری آن است که جلسات داوری و استماع و نیز صدور رأی داوری باید در آن محل انجام شود و حتی اگر با توافق طرفین جلسات در محل دیگری برگزار شود، مفروض است که در «محل داوری» برگزار شده و مشمول مقررات احتمالی آن محل است. تا جایی که به​صدور رأی مربوط می​شود، رأی داوری تابعیت کشور محل صدور را دارد (ماده ۲۵ (۳) قواعد).

۶- تنظیم قرارنامه داوری