در کشورهای مختلف تحقیقاتی به منظور بررسی میزان شیوع اعتیاد به اینترنت انجام شده است. دولت کره جنوبی تخمین زده است که ۲۱۰۰۰۰ کودک در کره جنوبی بیمار اینترنتی هستند و نیاز به درمان دارند ( دیوید، ۲۰۰۸) . ۷۳ درصد از افراد بزرگسالان متحئه آمریکا در سال ۲۰۰۶ کابر اینترنت بودند که در مقایسه با سال ۲۰۰۵، ۶۶ درصد افزایش یافته و تقریبا ۶ درصد کاربران از اعتیاد به اینترنت رنج می بردند ( یانگ، ۲۰۰۷). در ادبیات تحقیق اعتیاد به اینترنت، پژوهش های زیادی به بررسی میزان اعتیاد به اینترنت در بین زنان و مردان پرداختند، برخی از مطالعات ( هیلز و آرگل، ۲۰۰۳؛ کنتلی، ولمن و کلنمنت، ۲۰۰۳، باستانی، ۱۳۸۶) میزان اعتیاد به اینترنت را در مردها بیشتر از زن ها گزارش کده اند، در حالی که گزارش برخی دیگر از مطالعات ( ویزشفز، ۱۳۸۴) حاکی از آن است که زنان بیشتر از مردان گرفتار اعتیاد به اینترنت می‌باشند به علاوه نتایج حاصل از چند مطالعه (همبرگر و آرتزی، ۲۰۰۰؛ داوود آبادی، ۱۳۸۴) نیز نشان داد که دو گروه مردان و زنان به طور یکسان در معرض اعتیاد به اینترنت قرار دارند.

کو، جویو، چنگ چانگ، سوهو و چنگ فانگ (۲۰۰۵) در پی کشف متغیرهای تاثیر گذار در اعتیاد اینترنتی دانش آموزان تایوانی ‌به این نتیجه دست یافتند که پسران بیشتر از دختران به اعتیاد اینترنتی دچار هستند و عمده اعتیاد آن ها به بازی های رایانه ای اینترنتی است. همچنین سن دانش آموزان پسر، پایه تحصیلی آن ها و عزت نفس آن ها با اعتیاد اینترنتی رابطه معناداری نشان داد. چانگ، جو، میو، چن، لی، چانگ و پن (۲۰۱۵) در پژوهشی که در بین دانش آموزان مقاطع هفتم،هشتم و نهم انجام دادند ،‌به این نتیجه رسیدند که میزان شیوع اعتیاد به اینترنت در دانش آموزان پسر بیشتر از دانش آموزان دختر است ،دانش آموزان مقطع هشتم بیشتر از دانش آموزان دو مقطع دیگر تحصیلی از اینترنت استفاده می‌کنند،در بین دانش آموزان روستایی اعتیاد به اینترنت شیوع کمتری نسبت به دانش آموزان شهری وجود دارد،اعتیاد به اینترنت در دانش آموزان با پایگاه اقتصادی بالا،بیشتر است و دانش آموزان با عملکرد تحصیلی متوسط و رو به بالا نسبت به دانش آموزان با عملکرد تحصیلی پایین به اینترنت اعتیاد بیشتری دارند.

یانگ (۲۰۰۸) در مطالعه ای که روی معتادان به اینترنت انجام داد، ‌به این نتیجه رسید که افراد با پایگاه اقتصادی و اجتماعی بالاتر و نیز افراد دارای تحصیلات بالاتر، بیشتر در معرض اختلال اعتیاد اینترنتی قرار دارند. همچنین نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که افرادی که وقت بیشتری دارند، مانند افرادی که در خانه هستند و دانشجویان دانشگاه در خوابگاه ها، با احتمال بیشتری در معرض اعتیاد به اینترنت هستند. وی در مطالعه دیگری پس از بررسی ۴۹۶ نفر از کاربران اینترنتی،نشان داد ۸۰ درصد از پاسخگویان که معتاد به اینترنت هستند. در هفته بیش از ۳۸ ساعت از وقتشان را صرف امور غیر کاری در اینترنت می‌کنند.

۲-۱۰ سبب شناسایی اعتیاد به اینترنت

در سبب شناسایی و ‌تبیین اعتیاد به اینترنت نظریه های متفاوتی وجود دارد،یکی از الگوهای رایج در زمینه توجیه، تشخیص، پیگیری و درمان اختلال به اینترنت، الگوی نظری گروهل (۲۰۰۵) می‌باشد . به اعتقاد گروهل بسیاری از افراد در مرحله ۱ گیر می افتند و هرگز به مراحل ۲و ۳ نمی روند. این افراد در واقع همان معتادان ‌و وابستگان اینترنتی هستند که به کمک نیاز دارند تا به مرحله ۳ نزدیک شوند.به دلیل وجود موضوعات شگفت انگیز،پر تحرک، هیجان خواهانه، جذاب، ما جرا جویانه و تنوع طلبی و ارائه اطلاعات،فرد با نوعی وسواس برای مدتی طولانی جذب آن می شود،به دنبال آن سر خورده شده و این موضوع منجر به کاهش استفاده از اینترنت می شود و زمانی که میزان استفاده از اینترنت طبیعی شد نوعی تعادل حاصل می‌گردد.

به طور کل طبق نظر گروهل اکثر کاربران اینترنتی این مراحل را به طور طبیعی می گذرانند و دچار اعتیاد به اینترنت نمی شوند اما کسانی هم هستند که در مرحله ی اول گرفتار می شو ند که مبتلا به اعتیاد به ابنترنت می‌گردند.

ویژگی‌های مراحل سه گانه گروهل در زمینه سبب شناسی اعتیاد به اینترنت عبارتند از:

۱- فریبندگی (وسواس): این مرحله زمانی است که فرد، تازه وارد محیط اینترنت شده است، یا اینکه فرد یک کاربر قدیمی است که فعالیت جدیدی را در اینترنت پیدا می‌کند. مرحله اول، به شدت اعتیادآور است. در واقع، این حالت اعتیادی تا جایی ادامه می‌یابد که فرد وارد مرحله دوم، یعنی سرخوردگی یا اجتناب شود.

۲– سرخوردگی( اجتناب): در این مرحله، فرد نسبت به فعالیتی که اغلب انجام می‌دهد، سرخورده و بی تمایل می شود موقعی که فرد از این مرحله بگذرد، به طور حتم می‌تواند وارد مرحله سوم یعنی تعادل شود.

۳– تعادل ( بهنجار): نماد و مشخصه بارز و مشخصه بارز مرحله سوم، استفاده طبیعی و بهنجار از اینترنت است. هر فردی در زمان‌های متفاوتی وارد مرحله سوم می شود. در جمع بندی این سه مرحله باید گفت که حتی گاه اتفاق می افتد تمامی این مراحل به صورت چرخشی در فرد تکرار شوند. در واقع، سیر این مراحل به صورت خطی نیست. بویژه زمانی که فرد فعالیت جدید جالب دیگری را در اینترنت پیدا می‌کند، این مراحل دوباره در وی از ابتدا آغاز می‌شوند ( گروهل، ۲۰۰۵).

نظریه پردازان رفتاری معتقدند اگر کاربر یاد بگیرد که اینترنت فراهم کننده فرصتی برای فرار از واقعیت، دریافت عشق یا داشتن سرگرمی می‌باشند، احتمالاً در صورت نیاز به اینترنت روی خواهد آورد و این تقویت کننده ها موجب شرطی سازی شده و چرخه همچنان ادامه می‌یابد( فریس، ۲۰۰۳).

دیویس(۲۰۰۱) در الگوی شناختی رفتاری خود، حمایت های اجتماعی کاربر و باورهای اشتباه او مانند « اینترنت تنها مکانی است که من قابل احترام هستم» با « اینترنت تنها دوست من است» و تقویت کننده های همراه با بهره گرفتن از اینترنت را عوامل زمینه ساز اعتیاد به اینترنت می‌داند.

علاوه بر موارد ذکر شده، عامل محیطی به ویژه محیط خانواده را در سبب شناسی اعتیاد به اینترنت نمی توان نادیده گرفت. محیط خانواده به عنوان شخصیت یک خانواده مطرح است ( موسوی زاده، ۱۳۸۶). محیط خانواده نشان دهنده وضعیت عاطفی و روانی خانواده بوده و شامل سه محور کلی حفظ سیستم، رشد شخصی و ارتباطی در ابعاد مختلف است ( موس و موس، ۱۹۹۳؛ به نقل از اسماعیلی نسب، ۱۳۸۸). این محیط تاثیر عمیقی بر رفتار و روابط بین فردی دارد. موس و موس ( ۱۹۹۳؛ به نقل از اسماعیلی نسب، ۱۳۸۸)، چند عامل اصلی را برای ارزیابی محیط خانواده در نظر گرفته اند.

چهارمین ویژگی این تعریف آن است که مهارت‏های اجتماعی در واقع واحدهای رفتار مجزایند. فردی که از لحاظ اجتماعی مهارت دارد قادر است رفتارهای مناسب داشته و این توانایی‏های اجتماعی را در قابل عملکرد رفتاری پی ریزی کند، یکی از ویژگی‏های ارتباط اجتماعی ماهرانه است (سگرین^[۱۵]، ۱۹۹۹).

پنجمین ویژگی این تعریف آموختنی بودن مهارت‏های اجتماعی است، در حال حاضر محققان اتفاق نظر دارند که اکثر رفتارهای اجتماعی آموختنی هستند، زیرا کودکانی که در بین انسان‏ها بزرگ نشده اند، از لحاظ اجتماعی و رفتارهای متفاوت و نامقبول دارند و قادر به تکلم نمی باشند، همچنین شواهد نشان می‏ دهد کودکانی که محیط خانوادگی گرمی نداشته اند رفتار اجتماعی نامعقولی دارند. (ایسلر فریوریکرن^[۱۶]، ۱۹۹۹، به نقل از بیگی و فیروزبخت، ۱۳۸۲).

آخرین بخش تعریف مهارت‏های اجتماعی گویای این است که افراد بر این مهارت‏ها کنترل شناختی دارند، ‌بنابرین‏ کسانی که از لحاظ اجتماعی کمبود مهارت دارند، ممکن است عناصر اصلی مهارت‏های اجتماعی را فرا گرفته باشد اما فرایندهای فکری لازم برای استفاده از این عناصر در تعاملات خود بی بهره باشد، یکی از جنبه‏ های مهم کنترل زمان بندی رفتارهای اجتماعی است، اگر فایده رفتار اجتماعی دستیابی به نتایج مطلوب آن است، پس زمان بندی رفتار اهمیت زیادی دارد. یعنی باید از رفتارهای ماهرانه در موقعیت مناسب استفاده کرد. مثلا اگر می‏خواهیم بر توان تقویت‏های کلاسی بیفزاییم باید آن را بلافاصله پس از اظهار نظرهای طرف مقابل استفاده کنیم.

در واقع یکی از نشانه های بی‏کفایتی اجتماعی بیان بی موقع مطلب است پس شش ویژگی زمان استفاده از رفتارهای اجتماعی به اندازه ماهیت این رفتارها و نحوه انجام دادن آن ها اهمیت دارد (هارجی و مک کارتن، ۱۹۹۹، ترجمه فیروزبخت و بیگی، ۱۳۸۲).

فیلیپس^[۱۷] (۲۰۰۰) با مرور تحلیل‏های ارائه شده ‌در مورد مهارت‏های اجتماعی نتیجه می‏ گیرد کسی دارای مهارت‏های اجتماعی است که با دیگران طوری ارتباط برقرار کند که به حقوق و الزامات و رضایت خاطر و با انجام وظایف خود در حد معقولی دست یابد، بی آنکه حقوق الزامات، رضایت خاطر و یا وظایف دیگران را نادیده بگیرد و در عین حال بتواند در این مورد مبادله‏ای باز و آزاد با دیگران داشته باشد.

در این تعریف به عناصر کلان برخوردهای اجتماعی یعنی تقابل بین افراد اشاره شده است (هر چند فیلیس خاطرنشان می ‏کند: “دانستن چگونه رفتار کردن در وضعیت‏های گوناگون” بخشی از مهارت‏های اجتماعی است) در تعریف بازرگان (۱۳۷۸) نیز ‌به این نکته اشاره شده است: “مهارت‏های اجتماعی عبارت است از فرایندهای مرکبی که فرد را قادر می‏ سازد به گونه‏ای رفتار کند دیگران او را باکفایت تلقی کنند، مهارت‏های توانایی‏های لازم را برای انجام رفتارهای هدفمند و موفقیت آمیز است در این تعریف مهارت‏های اجتماعی را بر اساس رفتار اشخاص تعریف می‏ کنند تا حدی متفاوت است مک کوایر و پریستلی^[۱۸] (۲۰۰۱) می‏گویند: مهارت‏های اجتماعی به رفتارهایی گفته می‏ شود که شالوده ارتباط‏های موفق رو در رو را تشکیل می ‏دهند. آرکایل^[۱۹] (۲۰۰۲) با در نظر گرفتن اهداف در تعریف خود این تأکید رفتاری تعمیم می‏ دهد، او می‏گوید: “منظور من از رفتارهای اجتماعی ماهرانه رفتارهایی است که به تکامل گران کمک می ‏کند به اهداف خود دست یابند”.

کلی^[۲۰] (۲۰۰۲) بعد یادگیری را هم ‌به این تعریف می‏افزاید، او می‏گوید مهارت‏های اجتماعی عبارت است از رفتارهای معین و آموخته شده‏ای که افراد در روابط میان فردی خود برای کسب تقویت‏های محیطی یا حفظ آن انجام می ‏دهند (هارجی و دیگران، ترجمه فیروزبخت، ۱۳۷۸، ص۱۲).

عوامل تعیین کننده مهارت‏های اجتماعی

یوسفی (۱۳۸۰) به عوامل تعیین کننده مهارت‏های اجتماعی اشاره می ‏کند و عنوان می‏ نماید که عوامل تعیین کننده مهارت‏های اجتماعی را می‏توان اساسا به سه دسته تقسیم کرد:

• • عوامل عاطفی

• • عوامل شناختی

• عوامل رفتاری

-عوامل عاطفی:

هر چند احساسات و عواطف پیشامدهای خصوصی به شمار می ‏آیند و اندازه گیری آن جز به شکل رفتار مشهود مقدور نیست. با این حال در مهارت‏های اجتماعی جای خود را دارند و شامل شناخت و تعیین ماهیت و عواطف دیگران، یادگیری راه های مناسب و قابل قبول و ابراز احساس در وضعیت مختلف می‏ باشند.

-عوامل شناختی:

عوامل شناختی مهارت‏های اجتماعی، شامل مهارت‏های مربوط به ادراک اجتماعی، حل مسائل اجتماعی و قدرت استنباط می‏گرددو آنچه به حل مسائل و مشکلات اجتماعی مربوط می‏ شود و مستلزم برخورد با مسئله، تشخیص مسئله توجه به راه های مختلف و انتخاب یکی از راه حل‏ها و ارزیابی نتیجه کار است. هر چند آدمی بهتر بتواند ‌به این متقضیات پاسخ مثبت بدهد، قدرت سازگاری و بهداشت اجتماعی عمیق تری خواهد داشت (یوسفی، ۱۳۸۰، ص۲۵).

-عوامل رفتاری:

عوامل رفتاری مهارت‏های اجتماعی، توانایی تعامل سالم با دیگران، انعطاف پذیری و تطبیق خود با وضعیت و محیط است.

ویژگی‏های مهارت اجتماعی

1. 1. ارتباط فرد به فرد که شامل تبادل و تفسیر پیام هاست.

1. 1. عوامل مؤثر در یادگیری رشد پیدا می‏ کنند و علاوه بر شخصیت فرد تجارب گذشته و تعامل بین فردی او نیز در رسیدن به هدف مؤثر است.

1. 1. به صورت کلامی (سخن، لغات یا جملات) و یا غیرکلامی (استفاده از چشم، تن صدا بیان چهره‏ای و ژست ها) می‏ باشد.

1. 1. از فرهنگ و گروه اجتماعی که فرد در آن زندگی می ‏کند، تاثیر می‏پذیرد.

1. 1. از طریق تقویت اجتماعی رشد پیدا می ‏کند. این تقویت در صورتی مؤثر است که مورد علاقه فرد بوده برانگیزاننده باشد.

1. طبیعت دوجانبه دارد و رفتارهای دوسویه را می‏طلبد، از عوامل محیطی، سن، جنس و موقعیت دیگر افراد تاثیر می‏پذیرد (کامبز و کی^[۲۱]، ۲۰۰۲).

شش عنصر اصلی در ارزیابی نشانه های مهارت اجتماعی

ماتسون و دیگران (۲۰۰۳) در ارزیابی نشانه های مهارت اجتماعی به شش عنصر اصلی اشاره می ‏کند:

1. 1. مهارت‏های اجتماعی به طور معمول آموخته می ‏شوند.

1. 1. شامل مجموعه از رفتارهای کلامی و غیرکلامی گوناگون و ویژه اند.

1. 1. مستلزم داوطلب شدن و ارائه پاسخ‏های مناسب فرد هستند.

1. 1. تقویت اجتماعی دیگران را به حداکثر می‏رسانند.

1. 1. ماهیتی تعاملی دارند و به زمان بندی مناسب و تاثیر متقابل برخی از رفتارها احتیاج دارند.

۲ـ۱ـ۶ اهمیت مسئولیت مدنی

علمای حقوق مدت‌ها مسئولیت مدنی را رشته‌ای فرعی از حقوق مدنی می‌دانستند ولی امروز این مسئولیت مهمترین بخش حقوق تعهدات را چه از لحاظ عملی و چه از لحاظ نظری تشکیل می‌دهد.

۲ـ۱ـ۶ـ۱ اهمیت عملی

دعاوی ناشی از مسئولیت امروز بزرگترین قسمت دعاوی مدنی را تشکیل می‌دهد این توسعه روز افزون مسئولیت مدنی در وهله اول مرهون کثرت خساراتی است که بر اثر ترقی جامعه صنعتی و ماشینی پیش می‌آید و در وهله دوم به رفتار خود زیان دیده بستگی دارد. سابقاً زیان دیده به تنهایی عواقب خسارات را تحمل می‌کرد ولی امروز در صدد مطالبه این خسارت از مسبب آن بر می‌آید. این فراوانی دعاوی نشانه تغییر تفکر و نمودار نیاز به امنیت در زندگی است که بیش از پیش همراه با خطر است و از طرفی راه‌های احقاق حق برای زیان دیده در حقوق معاصر مسئولیت رو به افزایش و فراوانی است. امروز وقوع حادثه، فرصتی مناسب برای مطالبه خسارت است و زیان دیده این فرصت را از دست نمی‌دهد و سرانجام نتیجه توسعه بیمه اجباری‌یا ارادی مسئولیت را نمی‌توان در توسعه دعاوی ناشی از مسئولیت نادیده گرفت. زیان دیده به دو علت ممکن است در اقامه دعوی علیه صادر کننده چک بی محل مردد باشد.‌ یکی به علت اخلاقی و آن دو صورتی است که مباشر خویش یا دوستی باشد، و علت دیگر نداری مباشر خسارت است که می‌تواند زیان دیده را از اقامه دعوی باز دارد.

۲ـ۱ـ۶ـ۲ اهمیت نظری

مسئولیت مدنی در قانون بسیاری از کشورها چنان است که شامل همه موارد مسئولیت نمی‌شود. مثلاً در قانون فرانسه ۱۵ ماده وجود دارد و محاکم فرانسه ناگزیر بودند که دعاوی بی شماری از مسئولیت را که از‌ یک قرن پیش تا کنون طرح شده است با این ۱۵ ماده حل و فصل کنند. رویه قضایی و عقاید علمای حقوق تقریباً فرضیه مسئولیت مدنی را در کنار قانون و حتی در پاره‌ای موارد مغایر با قانون تکمیل کرده‌اند و هنوز هم قواعد این مسئولیت در حال تکامل است.

۲ـ۱ـ۷ انواع مختلف مسئولیت مدنی

سه نوع مسئولیت مدنی وجود دارد که از نظر فعل زیان آور با ‌یکدیگر تفاوت دارند. این سه نوع مسئولیت به شرح زیر می‌باشند.

۲ـ۱ـ۷ـ۱ مسئولیت ناشی از فعل شخصی

طبیعی است که هر کس باید مسئول نتایج اعمال خود باشد ولی از‌یک سو تا حدی که این مسئولیت مبتنی بر تقصیری است که تعریف آن دقیقی است، مشکلاتی در مقیاس حقوق عمومی مسئولیت به جا می‌گذارد و از سوی دیگر نوعی مسئولیت خاص ناشی از فعل شخص^[۹۵] وجود دارد و آن مسئولیت ناشی از افراط در اعمال حق است.

۲ـ۱ـ۷ـ۲ مسئولیت ناشی از فعل دیگری

در آغاز شگفت می‌کند که کسی مسئول خسارتی باشد که دیگری آن را وارد ‌کرده‌است ولی قانونگذاران کشورهای مختلف از جمله فرانسه و انگلستان و ایران (مسئولیت مدنی در حقوق ایران به تفصیل می‌آید) مواردی از مسئولیت ناشی از فعل دیگری را مقرر ‌داشته‌اند و از این کار دو هدف دارند. نخست خواسته‌اند هنگامی که فاعل اصلی خسارت، نقدینه‌ای برای تأدیه خسارت زیان دیده ندارد مسئول معتبر برای تأدیه این خسارت فراهم آوردند و این در صورتی است که مباشر خسارت مثلاً طفل‌یا کارگر روز مزدی است و دیگر آن که خواسته‌اند با تهدید به مسئولیت کسی را که اختیار و قدرتی دارد این قدرت را در زمینه ممانعت از بروز حوادث احتمالی به کار قدرتی دارد این قدرت را در زمینه ممانعت از بروز حوادث احتمالی به کار برد.

هنگامی که سخن از مسئولیت ناشی از فعل دیگری به میان می‌اید باید خیلی محتاط بود، چه این عبارت می‌تواند متضمن فرض‌هایی باشد که از نظر حقوقی ‌با یکدیگر تفاوت دارند. فرض اول ناظر به مواردی است که شخص، مسئول عمل زیان آوری باشد که عملا دیگری آن را مرتکب شده است ولی در حقیقیت او فاعل آن است (اگر الف به ب تنه بزند و به هنگام زمین افتادن ث را زخمی کند خسارت عملاً از نظر مادی از ناحیه ب وارد آمده است ولی از خسارت معلول تقصیر الف است). فرضهای دیگر مسئولیت ناشی از فعل دیگری، مسئولیت‌هایی هستند که فعل مستقل‌یکی موجب مسئولیت دیگر‌ی می‌شود مباشر خسارت از نظر حقوق تمام عناصر مسئولیت را در خود جمع دارد چه تقصیر او موجب خسارت شده است ولی شخص دیگر که در مرحله دوم مسئول است باید عواقب این خسارت را ترمیم کند.

۲ـ۱ـ۷ـ۳ مسئولیت ناشی از فعل اشیا

آخرین نوع مسئولیت در حقوق مدنی فرانسه نمونه بارز ابداع رویه قضایی است. قانون مدنی فرانسه دو نوع شی می‌شناخت که مالک آن ها در صورت وقوع خسارت از ناحیه این اشیاء باید مسئول ترمیم آن باشد و این دو نوع عبارتند از: حیوانات (که چنان که دیدیم در حقوق روم بردگان نیز به مثابه حیوانات بودند و به قول امام مالک در الموطا: «العبد سلعه کباقی السلع»‌یعنی برده کالایی است مانند کالاهای دیگر) و ماده ۱۹۸۶ قانون مدنی فرانسه ناظر به خسارت ناشی از بنا است تفسیر آن هم اشکالی به میان نیاورده است. ماده ۱۹۸۵ همین قانون مالک حیوان یا کسی که آن را به کار می‌برد در مدت کار حیوان مسئول خسارت ناشی از حیوان می‌شناسد. این مسئولیت تابع قواعد عمومی ضمان قهری است‌یعنی باید تقصیر مالک ثابت شود و رویه قضایی فرانسه در آغاز این قول را می‌پذیرد ولی به زودی از نظر خود بر می‌گردد و اماره تقصیر را نیز از این ماده استنباط می‌کند.

آغاز قرن بیستم با کثرت حوادث ناشی از اشیای فنی و بیجان (دیگ بخار‌ یا دیگ عادی، ماشین صنعتی، خودرو) همراه بود و ماده ۱۳۸۵ قانون مدنی فرانسه که صراحتاً از خسارت ناشی از فعل حیوان نام می‌برد، دیگر برای تدارک خسارت ناشی از این اشیاء به کار نمی‌آید.

رویه قضایی فرانسه برای ترمیم این خسارت از بند‌یک ماده ۱۹۸۴ قانون مدنی استمداد کرد. این ماده ناظر به مواردی فراوان از مسئولیت است (مسئولیت اولیا، استاد کار، معلم، کار فرما و…) ماده ۱۳۸۴ قانون مدنی استمداد کرد. این ماده ناظر به مواردی فراوان از مسئولیت است (مسئولیت اولیا، استاد کار، معلم، کار فرما و…) ماده ۱۳۸۴ به نظر علمای حقوق فرانسه چنان کلی انشاء شده است که می‌تواند موارد بسیاری از مسئولیت را در بر داشته باشد (هر کس نه تنها مسئول خسارتی است که با فعل خود به دیگری می‌رساند بلکه مسئول خسارتی نیز هست که افراد تحت مسئولیت او‌یا اشیای تحت حفاظت او به دیگری وارد کرده‌اند). این مقدمه ارزش ادبی دارد ولی رویه قضایی فرانسه اصل کلی مسئولیت ناشی از اشیاء بیجان را از آن استنباط کرده و با کمی تعدیل آن را چنین بیان داشته است:

«هر کس مسئول خسارتی است که به وسیله اشیای تحت حفاظت خود به دیگری می‌رساند». از سال ۱۹۱۹ دیوان کشور فرانسه به صورتی کلی نظر داده است که اماره مسئولیتی متوجه اشیای بیجان است که جز با اثبات این که خسارت ناشی از علتی بیگانه از شی بیجان بوده است از اعتبار نمی‌افتد. امروز مسئله مسئولیت ناشی از اشیا بیش از گذشته پیچیده است و در قبال اصل کلی مسئولیت ناشی از فعل اشیای بیجان‌یا حیوانات (حیوان و شرع بیجان از نظر حقوقی در‌یک ردیف است) که منشاء آن قضایی است قوانین خاصی وضع شده است که محافظت پاره‌ای از اشیاء را از این اصل کلی استثنا می‌کند.

۲ـ۱ـ۸ مسائل مشترک همه انواع مسئولیت مدنی

درمان شناختی-رفتاری به مقدار زیاد بر این فرض استوار است که بازسازی اظهارات شخصی فرد به بازسازی برابر در رفتار او منجر خواهد شد. مایکنبام^[۱۴۵] (۱۹۷۷) می نویسد که در چارچوب نظریه یادگیری، درست به همان صورتی که رفتارهای آشکار را می توان مستقیما مشاهده کرد، شناخت‌های درمان‌جویان رفتارهای آشکاری هستند که می‌توانند شخصاً تغییر یابند. فرض اساسی رفتار درمانی عقلانی-هیجانی این است که افراد با نحوه ای که رویدادها و موقعیت ها را تعبیر می‌کنند، در مشکلات روان شناختی خود و نشانه های خاص دخالت زیادی دارند. این درمان بر این فرض استوار است که شناخت‌ها، هیجان‌ها و رفتارها به نحو چشمگیری بر یک‌دیگر تأثیر داشته و رابطه علت و معلولی متقابل دارند. رفتار درمانی عقلانی-هیجانی همواره بر این سه وجه و تعامل‌های آن‌ ها تأکید دارد (کوری ،۲۰۰۵: ترجمه سیدمحمدی،۱۳۸۶).

برداشت از ماهیت انسان

رفتار درمانی عقلانی- هیجانی بر این فرض استوار است که انسان‌ها با استعداد تفکر منطقی یا مستقیم و تفکر غیرمنطقی یا پیچ خورده به دنیا می‌آیند. انسان‌ها برای صیانت نفس، شادی، تفکر و صحبت کردن، عشق ورزیدن، ارتباط برقرار کردن با دیگران و رشد و خودشکوفایی آمادگی دارند. آن‌ ها همچنین برای تخریب کردن خود، اجتناب کردن از فکر، مسامحه و تنبلی، تکرار بی پایان اشتباهات، خرافات، ناشکیبایی، کمال گرایی و سرزنش کردن خود و اجتناب از شکوفا کردن امکانات رشد آمادگی دارند. رفتار درمانی شناختی- هیجانی با مسلم دانستن اینکه انسان ها خطاپذیر هستند سعی دارد به آن ها کمک کند خود را به صورت مخلوقاتی که به اشتباه کردن ادامه می‌دهند و در عین حال یاد می گیرند با خاطر آسوده زندگی کنند بپذیرند. الیس فرض می‌کند که ما موجوداتی هستیم که با خودمان حرف می زنیم، خود را ارزیابی می‌کنیم و از خود محافظت می نماییم. وقتی که ترجیحات ساده (میل به محبت، تأیید، موفقیت) را به جای نیازهای مبرم عوضی می گیریم دچار مشکلات هیجانی و رفتاری می‌شویم. الیس همچنین تصدیق می‌کند که ما گرایش فطری به سمت رشد و شکوفایی داریم ولی به خاطر الگوهای خود شکنی که یاد گرفته ایم، معمولاً حرکت خود را به سمت رشد خراب می‌کنیم (شارف ،۲۰۰۶؛ ترجمه فیروز بخت،۱۳۸۶).

برداشت از آشفتگی هیجانی

ما در اصل عقاید غیر منطقی را از افراد مهم در دورن کودکی یاد می گیریم. به علاوه، عقاید غیرمنطقی و خرافات را توسط خودمان به وجود می آوریم، بعد به طور فعال عقاید خودشکن را با فرایندهای تلقین کردن به خود و تکرار کردن برای خود و رفتار کردن به گونه آی که انگار آن ها مفید هستند تقویت می‌کنیم. ‌بنابرین‏، عمدتاًً تکرار افکار غیر منطقی تلقین شده به خود توسط خودمان نه توسط تکرار والدین، نگرش های کژکار را درون ما زنده و جاری نگه می‌دارد (شارف ،۲۰۰۶؛ ترجمه فیروز بخت،۱۳۸۶). رفتار درمانی عقلانی – هیجانی افراد را ترغیب می‌کند احساس‌های سالم غم را به خاطر نپذیرفته شدن تجربه کنند، در عین حال سعی دارد به آن‌ ها کمک کند راهی برای غلبه کردن بر احساس های ناسالم افسردگی، اضطراب، رنجش، فقدان حرمت نفس و نفرت پیدا کنند. الیس تأکید دارد که سرزنش کردن محور اغلب آشفتگی های هیجانی است، ‌بنابرین‏ برای این که از روان رنجوری و اختلال شخصیت بهبود بیابیم بهتر است سرزنش کردن خود و دیگران را متوقف کنیم. به جای آن ضرورت دارد یاد بگیریم خودرا به رغم نقایصی که داریم بپذیریم. الیس معتقد است که ما گرایش نیرومندی داریم ‌به این که امیال و ترجیحات خود را به صورت بایدها، حتماًها، خواست‌ها و دستورات تشدید کنیم. وقتی که ناراحت هستیم، خوب است که به باید های جزمی و مستبدانه نهفته خود نگاهی بیاندازیم. این خواست ها، احساس های اخلالگر و رفتارهای کژکار به وجود می آورند (الیس و دریدان ،۱۹۷۷؛ الیس،۲۰۰۲ ).

نظریهA B C شخصیت

نظریه A-B-Cشخصیت برای نظریه و کاربست رفتار درمانی عقلانی-هیجانی اهمیت زیادی دارد.

a وجود یک واقعیت، رویداد، رفتار یا نگرش فرد است.

c پیامد هیجانی و رفتاری یا واکنش فرد است ، این واکنش می‌تواند سالم یا ناسالم باشد.

a (رویداد فعال کننده ) موجب c (پیامد هیجانی) نمی شود، بلکه b که عقیده شخص درباره a است عمدتاً موجب c یعنی واکنش هیجانی می شود:

تعامل این عناصر را می توان به صورت زیر نشان داد :

تعامل این عناصر را می توان به صورت زیر نشان داد :

a (رویداد فعال کننده) b (عقیده) c(پیامد هیجانی و رفتاری)

d(مداخله برای مجادله کردن) e (تأثیر) f(احساس تازه )

برای مثال اگر کسی بعد از طلاق دچار افسردگی شود، امکان دارد طلاق به خودی خود موجب واکنش افسردگی نشده باشد بلکه عقاید فرد درباره شکست خوردن، طرد شدن، یا از دست دادن همسر موجب آن شده باشد. الیس خواهد گفت که عقاید فرد درباره طرد و شکست (در نقطه b ) عمدتاًً موجب افسردگی می‌شوند (در نقطه c )نه خود واقعه طلاق (در نقطه a). ‌بنابرین‏، انسان ها عمدتاًً مسبب به وجود آوردن واکنش ها و آشفتگی های هیجانی خود هستند. هدف رفتار درمانی عقلانی- هیجانی این است که به افراد نشان دهد چگونه می‌توانند عقاید غیر منطقی را که مستقیماً موجب پیامدهای هیجانی آشفته می‌شوند تغییر دهند(کوری ،۲۰۰۵؛ ترجمه سیدمحمدی،۱۳۸۶).

چگونه آشفتگی هیجانی پرورش می‌یابد ؟

• • • پژوهشی توسط سیدی با عنوان معرفی یک مقاله: مروری بر تحقیقات رابطه ی رفتار شهروندی سازمانی با عدالت سازمانی در سال ۱۳۹۲ انجام شده است. در این تحقیق مروری بر تحقیقات انجام شده ی قبلی در زمینه­ رابطه ی رفتار شهروندی و عدالت سازمانی انجام می شود. ‌به این منظور ابتدا مفاهیم مربوط به رفتار شهروندی سازمانی و عدالت سازمانی با تأکید بر تاریخچه­ آن ها بیان می‌شوند. سپس تحقیقات انجام یافته ‌در مورد رابطه ی رفتار شهروندی و عدالت سازمانی تشریح می‌گردند و به بحث و بررسی بر روی آن ها پرداخته می شود. این مطالعه، با بررسی مدل های مختلف رابطه ی رفتار شهروندی و عدالت سازمانی، ابزار مناسبی را برای محققان جهت شناخت کامل تر این رابطه و انجام تحقیقات آینده، فراهم می‌کند. به طور کلی، نتایج تحقیق حاکی از این است که احساس عدالت سازمانی، نقش مثبت و پیش‌بینی کننده ای بر هویت سازمانی کارکنان دارد و هویت سازمانی به طور سازنده ای، رفتار شهروندی سازمانی را بهبود می بخشد.

    

  

• تحقیق دیگری با عنوان ارتباط عدالت سازمانی بر رفتار شهروندی سازمانی در ادارات تربیت بدنی استان آذربایجان غربی در سال ۱۳۸۸ شده است. این تحقیق با هدف تعیین رابطه عدالت سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی در ادارات تربیت بدنی استان آذربایجان غربی انجام گرفت. تحقیق از نوع توصیفی – همبستگی و از شاخه تحقیقات می‌دانی بود. در این تحقیق، نمونه آماری برابر با جامعه آماری و به صورت تمام شمار مورد مطالعه قرار گرفت. ‌به این منظور، پرسشنامه های عدالت سازمانی (مورمن و نیهوف، ۱۹۹۳) و رفتار شهروندی سازمانی (یودساکف و مکنزی، ۱۹۹۰) که پایایی آن ها از طریق آلفای کرونباخ به ترتیب ۹۳ /۰ و ۸۳ /۰ به دست آمد. در بین گروه نمونه شامل ۹۴ نفر از کارکنان ادارات تربیت بدنی استان آذربایجان غربی توزیع و جمع‌ آوری شد. نتایج ضریب همبستگی گاما نشان داد که بین عدالت توزیعی و رفتار شهروندی سازمانی رابطه معناداری وجود ندارد (۰۵ /۰ ) اما بین عدالت رویه ای و رفتار شهروندی سازمانی (۰۵ /۰ P<، ۱۴ /۰ = r) ، عدالت مراوده ای و رفتار شهروندی سازمانی (۱۹ /۰ = r، ۰۵ /۰ P<) و نیز بین عدالت سازمانی و فضایل شهروندی رابطه (۱۳۷ /۰ = r، ۰۵ /۰ P<) برقرار است. همچنین تحلیل رگرسیون نشان داد از میان ابعاد عدالت سازمانی، عدالت مراوده ای می‌تواند رفتار شهروندی سازمانی را پیش‌بینی کند. به دلیل اینکه رفتارهای شهروندی سازمانی رفتارهایی کاملاً داوطلبانه هستند، بیشتر تحت تأثیر تعاملات و رویه های سازمانی قرار دارند. ازاین رو ضروری است مدیران ادارات تربیت بدنی در نحوه برخورد با کارکنان انصاف را رعایت کنند تا میزان بروز رفتارهای شهروندی سازمانی، به ویژه فضیلت شهروندی را در کارکنان افزایش دهند.

تحقیق دیگری در سال ۱۳۹۱ با عنوان بررسی رابطه بین عدالت سازمانی با رفتار شهروندی سازمانی در میان معلمین شهرستان کامیاران در سال تحصیلی ۹۱-۹۰ توسط طیب و همکاران انجام شده است. هدف این پژوهش بررسی رابطه بین عدالت سازمانی با رفتار شهروندی سازمانی در میان معلمین شهرستان کامیاران می‌باشد. روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی است، تحلیل داده ها با بهره گرفتن از آزمون همبستگی و رگرسیون چندگانه به روش گام به گام صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان می‌دهند که بعد مبادله ای عدالت سازمانی در میان معلمان از بیشترین اهمیت برخوردار بود و همه ی ابعاد عدالت سازمانی در کامیاران معنادار بوده است. میزان عدالت سازمانی در میان معلمین شهرستان کامیاران متوسط به بالا است. همه ابعاد رفتار شهروندی سازمانی در این شهرستان معنادار بوده و از میان این ابعاد، نوع دوستی از بیشترین اهمیت و مردانگی از کمتری اهمیت و میزان برخوردار می‌باشد. بیشتر مؤلفه‌ های عدالت سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی دارای رابطه همبستگی می‌باشند و نتایج رگرسیون نشان می‌دهد که این عدالت می‌تواند به صورت معنی داری پیش‌بینی کننده ی رفتار شهروندی سازمانی باشد. به طور کلی رفتار شهروندی سازمانی معلمین از روی عدالت سازمانی آنان قابل پیش‌بینی است. لذا با درنظر گرفتن رابطه ی اعتماد و عدالت سازمانی با رفتار شهروندی سازمانی در این پژوهش توجه به اعتماد و عدالت سازمانی، جهت افزایش رفتار شهروندی سازمانی در سازمان حائز اهمیت است.

۲-۷-۲ مطالعات و تحقیقات انجام شده در خارج

• تحقیقی در سال ۲۰۱۱ توسط پول^[۸۷]۱ و همکاران با عنوان بررسی ادراک از عدالت سازمانی در میان کارکنان بخش دولتی انجام شده است. این تحقیق نتیجه گرفته است که عدالت سازمانی، سازه ای ذهنی است بدین معنا که آنچه ممکن است توسط فرد عادلانه ادراک گردد، احتمال دارد توسط فرد دیگر ناعادلا نه باشد . همچنین عدالت سازه ای است که به طور اجتماعی ایجاد میـگردد؛ از این رو تیم‌های کاری که از سابقه طولانی مدت برخوردارند، اغلب تصور مشترکی از میزان عادلانه بودن رویدادها در محیط کار دارند و به طور کلی سهه طهو رکلی، عهدالت سازمانی به ادراک ذهنی افراد از انصاف سازمان در تخصیص منابع ، پاداشها و تنبیها اشاره می‌کند و سازه ای چند بعدی است.

در پژوهشی که در سال ۲۰۱۱ توسط چنی^[۸۸]۲ و همکاران در آمریکا با عنوان بررسی و سنجش میزان عدالت سازمانی بر سازه‌های رفتارهای کارکنان انجام شد نشان داد که عدالت سازمانی به علت ار تباط آن با فرایند های حیاتی سازمانی مثل : تعهد سازمانی، شهروند مداری، رضایت شغلی و عملکرد اهمیت زیادی پیدا ‌کرده‌است. علاوه بر این ادبیات اخیر بیانگر رابطه ی بین سبک رهبری، تصمیم گیری و عدالت سازمانی است. رفتار منصفانه خواستهای است که همه

1. 1. – Organizational Soldier ↑

1. 1. ۱ . Greenberg ↑

1. 1. ۲٫ Parboteeah ↑

1. 1. ۳٫Barclay ↑

1. 1. ۴٫Mary Parker Follet ↑

1. 1. ۵٫Fernandes ↑

1. 1. ۱٫Lind&Tyler ↑

1. 1. ۲٫Social Exchange Theory ↑

1. 1. ۳٫Group Value Theory ↑

1. 1. ۴٫ Relational Model ↑

1. 1. ۵٫Fologer ↑

1. 1. ۱ . Bateman & Organ ↑

1. 1. . Barnard ↑

1. 1. . Katz & Kahn ↑

1. 1. . Spontaneous Behaviors ↑

1. 1. . Extra-role Behavior ↑

1. 1. ۱٫ Job Description ↑

1. 1. ۲ . Effectiveness ↑

1. 1. ۳ . Efficiency ↑

1. 1. ۴٫ Poole ↑

1. 1. ۱٫Procedural ↑

1. 1. ۲٫Interactional ↑

1. 1. ۳٫Destributive ↑

1. 1. ۴٫Cloutier,& Vilhuber ↑

1. 1. ۵٫Tang ↑

1. 1. ۶٫Rawls ↑

1. 1. ۱٫Aydin ↑

1. 1. ۲٫Kyder ↑

1. 1. ۳٫Rectificatory Justice ↑

1. 1. ۴٫Informational Justice ↑

1. 1. ۵٫Restorative Justice ↑

1. 1. ۱٫Moorman ↑

1. 1. ۲ .Tanova ↑