تمامی منابع فوق الذکر تقریبا جزء منابع دست اولی بودند که کم وبیش به موضوع این پژوهش پرداخته بودند ضمن اینکه در سایر کتب و مجلات و همچنین سایت ها به شکل پراکنده مباحثی در رابطه با این موضوع مطرح کرده‌اند که در پژوهش حاضر از این آثار بهره برداری شده است اما نگارنده سعی دارد در این اثر پژوهشی ورای تعریف و تبیین عملکرد شرکت های چندملیتی در عصرجهانی شدن به پاسخ سؤال اصلی یعنی استفاده ابزاری از شرکت های چندملیتی در جهت جهانی سازی توسط قدرت های غربی بپردازد که در این خصوص کتاب مستقلی که ‌به این امر پرداخته باشد و چالش های موجود را مطرح کرده باشد نیافتم.مع ذلک پژوهشی در حد توان که از زاویه و بُعد متفاوتی عملکرد شرکت های چندملیتی را بررسی می‌کند ارائه می نمایم.

اهداف پژوهش

برخی از اهداف این پژوهش عبارتند از :

۱-آشنایی هر چه بیشتر با شرکت های چند ملیتی و پدیده جهانی شدن.

۲-بررسی مخالفت ها با گسترش شرکت ها و تدابیر اتخاذ شده از سوی مدیران.

۳-تبیین عملکرد شرکت ها در جهت جهانی شدن یا جهانی سازی.

فصل اول_نگاهی به تعاریف ومفاهیم جهانی شدن ‌و شرکت‌های چندملیتی

بخش اول: شرکت های چند ملیتی

۱- تعریف شرکت های چند ملیتی و کارتل

نظراتی در خصوص تعریف این شرکت ها مطرح شده است که به اختصار مرور می‌کنیم

یک نویسنده آلمانی می‌گوید: من شرکت های چند ملیتی را یک گروه از شرکت هایی می شناسم که به طور مستقل در کشورهای مختلف تأسيس شده اند و تحت سیستم های قانونی متفاوت قرار دارند ولی از خط مشی یک شرکت کنترل کننده مادر تبعیت می‌کنند[۳].

گروه شخصیت های برجسته[۴] شرکت‌های چند ملیتی را ‌به این شکل تعریف کرده‌اند: شرکت های چند ملیتی شرکت هایی هستند که تولید یا خدمات تأسیسات خارج از کشور محل تشکیل خود را در مالکیت وکنترل خود دارند شرکت های مذبور همیشه خصوصی نیستند بلکه همچنین می‌توانند به صورت تعاونی یا تحت مالکیت دولت باشند[۵].

کمیسیون ملل متحد درمورد قانون تجارت بین الملل یک شرکت چند ملیتی را به شرح ذیل تعریف می‌کند:

اصطلاح شرکت چند ملیتی شامل شرکت هایی می‌گردد که از طریق شعب فرعی ، ‌شاخه‌ها یا شرکت های وابسته یا سایر سازمان ها در امور بازرگانی اساسی یا سایر فعالیت های اقتصادی کشور میزبان دخالت دارند.ولی کنترل یا تصمیم گیری های آنان در کشور یا کشورهای دیگری که کشورهای مادر خوانده می‌شوند متمرکز است[۶].

اما به نظر می‌رسد که تعریف زیر از شرکت های چند ملیتی صحیح تر باشد:

شرکت چند ملیتی شرکتی است که دارای شرکت های فرعی در سراسر دنیا‌ است و از طریق سرمایه گذاری مستقیم و غیر مستقیم در خاک کشورهای دیگر به فعالیت تجاری می پردازد.

اما کارتل را میتوان اینگونه تعریف کرد که یک شرکت بزرگ یا اجتماع چندین شرکت تولید کننده کالایی همگون که با توسل با اعمال و اقدامات گوناگون و اغلب غیرقانونی و محرمانه و به صورت تشکیلاتی ،انحصار بازار را ‌در زمینه های فعالیت خود در دست می‌گیرد[۷].

اگر اعضا این مجموعه ، شرکت هایی باشند که فعالیت آن ها به یک کشور محدود شود به آن کارتل محلی گفته می شود.اگر فعالیت آن ها در کشور های مختلف باشد، این تشکیلات به عنوان کارتل بین‌المللی[۸] خوانده می شود.

شرکت های عضو کارتل هرچند ظاهراً مستقل بوده و از نظر حقوقی استقلال خود را حفظ می نمایند اما در واقع سیاست واحد مشترکی را در زمینه تعیین قیمت ،حجم،تولید،مرغوبیت کالا و حدود بازار فروش هر عضو و از بین بردن رقابت بین اعضا و رقبای ناخواسته دنبال می نمایند.این سیاست واحد،توسط تشکیلات کارتل که بدین منظور وبه کمک کمپانی های عضو تشکیل گردیده ایجاد و اعمال می شود.شرکت هایی که به عضویت کارتل پذیرفته نشده باشند باید یا به مالکیت اعضا درآیند و یا نابود شوند[۹].

۲- تعریف کارتل های چند ملیتی:

در بسیاری موارد در کشور ما تفاوتی میان کارتل های چند ملیتی و شرکت های چند ملیتی قائل نمی شوند ،در حالی که به نظر می‌رسد تفاوت اساسی بین آن ها وجود داشته باشد ،هرچند نتایج عملکرد هر دو چپاول و استثمار هر چه بیشتر ملت ها است . شاید بتوان گفت شرکت چند ملیتی از یک کمپانی عظیم و با سرمایه متمرکز تشکیل شده است که فعالیتش در شرکت های مختلف پراکنده می‌باشد. صفت چند ملیتی ممکن است به دلیل وجود یکی از دو حالت زیر به چنین شرکتی داده شود در حالت اول شرکت مادر با سرمایه خود شروع به فعالیت در کشور های متعدد از طریق تشکیل شعبات یا ایجاد شرکت های وابسته می کند.این شعبات با درجه ای از استقلال از طریق کپانی مادر هدایت و اداره می‌شوند.درحالت دوم شرکت مادر برای شروع فعالیت در کشور مورد نظر سرمایه های داخلی آن کشور را نیز به مشارکت می‌گیرد. ‌به این ترتیب ظاهراً سرمایه ملیت های مختلف در کنار هم توسط شرکت مادر به کار گرفته می شود.هرچنداز نظر کمیت این مشارکت درسطح بسیار محدودی بوده که در اغلب موارد این سرمایه های محدود نیز مربوط به طبقه حاکمه آن کشور می‌باشد.

حال که تعریف شرکت های چند ملیتی تا حدودی روشن شد بایستی گفت کارتل های چند ملیتی از اجتماع این شرکت های چند ملیتی به وجود می‌آیند .اعضا کارتل چند ملیتی معمولا انحصار تولید در یک کشور مادر را به عهده داشته و در سطح بین‌المللی نیز فعالیت دارند[۱۰].

۳- رشد شرکت های چند ملیتی وعلل آن:

شرکت های چندملیتی به صورت امروزی ، در حقیقت اعضا و اجزا تشکیل دهنده کارتل های چندملیتی می‌باشند که با قدرت انحصاری به آسانی کنترل بازار را در دست دارند.

شرکت های چندملیتی عمدتاً بعد از جنگ جهانی دوم توسعه یافتند و حتی این اصطلاح نیز احتمالا در سال‌های ۱۹۶۰(۱۳۳۹) پس از انتشار ضمیمه اختصاصی مجله بیزینس ویک[۱۱] تحت عنوان((شرکت های چند ملیتی)) مورد استفاده قرار گرفت[۱۲] .البته به کار بردن اصطلاح چند ملیتی، در این مورد گمراه کننده است و معمولا این برداشت را در ذهن تداعی می‌کند که هرگاه شرکتی به صورت چند ملیتی فعالیت نماید در پهنه اقتصادی می‌تواند عوامل باز دارنده توسعه را به نفع ملیت هایی که در این فعالیت سهیم هستند نظیر رقابت های بی حاصل، محدودیت های ناشی از مرز های جغرافیایی و امثالهم را پشت سر نهاده و رفاه جهانی را باعث شود[۱۳].

در سال های اخیر شرکت های چند ملیتی نه از لحاظ حجم بلکه از نظر حوزه جغرافیایی فعالیت،وسعت و توسعه غیر قابل تصوری یافته اند به طوری که بسیاری از این شرکت ها از نظر حجم فعالیت اقتصادی ،درآمد و ذخایر سرمایه ای از بسیاری کشور های جهان بزرگتر هستند.تسلط بر قدرت عظیم اقتصادی آن ها را قادر می‌سازد که در کشور های مورد نظر بر قدرت سیاسی نیز نظارت و کنترل خود را اعمال نمایند و هر کجا که لازم آید برای رسیدن به اهداف خود (در زمینه اقتصادی و سیاسی) از قدرت خود استفاده کنند. آن ها نه تنها با جابجا کردن ذخایر پولی خود از یک کشور به کشور دیگر می‌توانند بحران مالی و ارزی ایجاد نموده و موجبات سقوط اقتصادی و سیاسی یک کشور را فراهم آورند نظیر (بحران مالی و اقتصادی شرق آسیا در۱۹۹۷).ریشه بسیاری از کودتاها و بحران های اقتصادی و سیاسی کشورهای مختلف جهان در دهه های اخیر را می توان مستقیم و غیر مستقیم در فعالیت این شرکت ها یافت[۱۴].

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...