۲-۳-۳- عناصر اصلی فناوری اطلاعات

• • انسان: منابع انسانی، مفاهیم و اندیشه، نوآوری

• • ساز و کار: قوانین، مقررات و روش‌ها، سازو کارهای بهبود و رشد، ساز و کارهای ارزش گذاری و مالی

• • ابزار: نرم افزار، سخت افزار، شبکه و ارتباطات

• ساختار: سازمانی، فراسازمانی مرتبط، جهانی

شکل شماره۱- ۲- چارچوب کلی فناوری اطلاعات

۲-۳-۴- تعریف جامع فناوری اطلاعات:

فناوری اطلاعات شاخه ای از فناوری است که با بهره گرفتن از سخت افزار، نرم افزار و شبکه افزار، مطالعه و کاربرد داده و پردازش آن را در زمینه های ذخیره سازی ، دستکاری ، انتقال، مدیریت، کنترل و داده آمایی خودکار امکان پذیر می‌سازد. ( گزارش دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات ، ۱۳۸۸)

۲-۳-۵- کاربردهای فناوری اطلاعات

توسعه فناوری اطلاعات در سازمان‌ها و کاربرد فناوری اطلاعات را می‌توان از رویکردهای گوناگون، تجزیه و تحلیل کرد. این رویکردها منجر به ارائه مدلهایی برای تبیین چگونگی کاربرد این فناوری شده اند. پاره ای از این مدل‌ها به مراحل کاربرد فناوری اطلاعات در سازمان‌ها اشاره می‌کنند. پاره‌ای دیگر تنها به گونه‌های کاربردهای این فناوری می‌پردازند، بدون آنکه الزاماً در پی تعیین مراحلی برای آن باشند.

۲-۳-۶- مدل‌های کاربرد فناوری اطلاعات در سازمان‌ها

زوبوف^[۸] در اثر کلاسیک خود (در عصر ماشین هوشمند) با این توضیح، به تفاوت این فناوری با انواع پیشین فناوری‌های ماشینی اشاره می‌کند. فناوری اطلاعات در همان حالی که برای بازتولید، گسترش و بهبود فرایند جایگزینی عامل انسان با ماشین به کار می رود ، داده هایی را نیز درباره خود فعالیت‌های ماشینی شده ثبت می‌کند و جریان‌های جدیدی را از اطلاعات پدید می‌آورد. این جریان‌های جدید اطلاعات می‌توانند برای بسیاری از تحلیل‌ها در سازمان به کار روند. بدین ترتیب این فناوری هم از اطلاعات استفاده کرده و هم آن را تولید می‌کند.

این ویژگی فناوری اطلاعات که زوبوف آن را دوگانگی^[۹] می‌خواند باعث می‌شود که این فناوری از یک طرف در خودکارسازی عملیات و انجام فرآیندهایی که انسان انجام می‌دهد با پیوستگی و کنترل بیشتر به کار رود و از طرف دیگر به طور همزمان اطلاعاتی را درباره فرآیندهای عملیاتی و مدیریتی سازمان تولید کند. زوبوف این ظرفیت فناوری اطلاعات را که منطق معمولی خودکارسازی را از دور خارج ‌کرده‌است، آگاه‌سازی می‌نامد. سومین کاربرد فناوری اطلاعات که زوبوف به آن اشاره می‌کند دگرگون‌سازی است. از نظر وی ظرفیت آگاه‌سازی فناوری اطلاعات می‌تواند چنان تغییراتی بنیادین ایجاد کند که ویژگی‌های ذاتی کار را متحول سازد . (تری ، ۳۷۱: ۲۰۰۲)

جدول شماره ۱-۲ – کاربردهای فناوری اطلاعات از نظر «زوبوف»

کاربرد

شرح

خودکارسازی

بازتولید، گسترش و بهبود فرایند جایگزینی عامل انسان با ماشین

آگاه سازی

تولید اطلاعات در باره فعالیت‌هایی که خودکار شده اند

دگرگون‌سازی

تغییرات بنیادین در ویژگی‌های ذاتی کار و تامین گزینه‌های فراروی سازمان

« هیکس» به کاربردهای فناوری اطلاعات از دریچه اصلاحاتی اشاره می‌کند که این فناوری آن ها را امکان پذیر می‌سازد. به اعتقاد وی از لحاظ نظری، هر آنچه فناوری اطلاعات می‌تواند به انجام رساند با دیگر ابزارها نیز انجام شدنی است. اما در عمل ، توان این فناوری در افزایش سرعت و یا کاهش هزینه ها بدین معنا است که فناوری اطلاعات می‌تواند کارهایی را امکان پذیر سازد که بدون آن شدنی نیستند. از این رویکرد، این فناوری سه قابلیت بالقوه برای تغییر در چارچوب اصلاحات دارد که عبارت از جایگزینی، پشتیبانی، و نوآوری می‌باشد.

در کاربرد جایگزینی، فرآیندهای دستی پذیرش، ذخیره، پردازش، برون‌داد و انتقال اطلاعات خودکار می‌شوند. به عبارت دیگر، فناوری اطلاعات جایگزین انسان می‌شود. این فناوری می‌تواند به انجام فرآیندهایی نیز که انسان انجام می‌دهد کمک کند. « هیکس» چنین کاربردی را پشتیبانی می‌خواند. نوآوری ، سومین کاربرد این فناوری است. از این طریق فرآیندهای جدیدی خلق می‌شوند که کاملا توسط فناوری اطلاعات به انجام می‌رسند یا این فناوری به عنوان پشتیبان فرآیندهای جدیدی که انسان انجام می‌دهد به کار می‌رود. [Heeks, 2000]

جدول شماره ۲- کاربردهای فناوری اطلاعات از نظر « هیکس»

کاربرد

شرح

جایگزینی

جایگزینی انسان با فناوری اطلاعات در کار با اطلاعات.

پشتیبانی

کمک به انجام فرآیندهایی که انسان انجام می‌دهد.

نوآوری

خلق فرآیندهای جدیدی که کاملا توسط فناوری اطلاعات انجام می‌شوند یا پشتیبانی از فرآیندهای جدیدی که انسان انجام می‌دهد.

۲-۳-۷- ویژگی‌های فناوری اطلاعات

فناوری اطلاعات به دلیل دگرگونی سریع، تأکید بر رشد اقتصادی و امنیت ملی و ماهیت بازیافته فناوری و اثرات آن یکی از پویاترین و بحث انگیزترین رشته‌های علم و فناوری محسوب می شود. بهبود کیفیت زندگی، دانش، برابری و آموزش ، اهداف اجتماعی، سیاست علمی را تشکیل می‌دهد. ( جریس هنسون ، اومانارولا، ۱۳۷۹: ۴۱ )

نیاز اساسی سازمان‌های دیگر در نوآوری های فناوری این است که برای به کارگیری کامل فناوری جدید به تولید ، شبکه سازی اطلاعات و فراهم آوردن دانش فنی سازمانی بپردازند. ( الیزابت لفبر، لوین، آ. لفبر، لیز پرفونتاین ، ۱۳۸۱: ۲ )

۲-۳-۸- مزایا و محدودیت های فناوری اطلاعات

1. 1. افزایش توانایی ارتباطات

1. 1. سرعت و دقت در مسئله یابی و اخذ تصمیم

1. 1. کاهش خطای انسانی در شبکه پردازش اطلاعات

1. 1. سرعت رشد وسایل ارتباط جمعی الکترونیکی

1. 1. افزایش خلاقیت و کارایی

1. 1. از بین رفتن محدودیت مکانی

1. 1. انتشار اطلاعات بهینه و سریع

1. 1. غنی سازی شغل

1. 1. ایجاد هماهنگی

1. 1. توسعه سیاسی ، فرهنگی و اجتماعی

1. 1. آموزش بهینه

1. 1. حمایت از استراتژی سازمان

1. 1. توانمند سازی کارکنان

1. 1. افزایش توانمندی برای مدلسازی و تحلیل فرآیندها

1. 1. قابلیت نوین در بخش‌های مدیریت سیستم‌های اطلاعات ^[۱۰] و خارج کردن آن از حالت متمرکز برای استفاده از کارکنان بیشتر در سازمان.

1. 1. توانمند کردن زیر ساختار تصمیم گیری برای سازمان‌ها با بهره گرفتن از سیستم های نوین نظیر سیستم عصبی که قدرت تحلیل و نهایتاًً تصمیم گیری را افزایش می‌دهد.

1. 1. افزایش سرعت تصمیم گیری در کارکنان و تعامل قوی تر با مشتریان.

1. 1. پیش پردازش اطلاعات و صرفه جویی در وقت کارکنان .

1. 1. گردش سریعتر فرمانها.

1. توزیع شدن عملیات سازمان‌ها.

ب- محدودیت ها

1. 1. سرعت IT گاهی به حدی است که از ظرفیت انسان در شناخت کاربردهایش می کاهد

1. 1. از بین رفتن حریم خصوصی افراد