جدول ۲-۳: ویژگی های صنایع کوچک و متوسط

شرح ویژگی ها

توضیحات

نوع مالکیت و مدیریت

مالک شرکت، مسئولیت مدیریت را بر عهده دارد

اشتغال زائی

معمولا اشتغال زایی این صنایع با توجه به سرمایه آن ها در حد قابل قبولی است

ارزش افزوده

بررسی تجارت کشورهای مختلف نشان می‌دهد که بیش از نیمی از ارزش افزوده تولید توسط این صنایع ایجاد می شود

بهره وری

چون از سرمایه گسترده ای استفاده نمی کنند لذا بهره وری آن ها نیز از صنایع بزرگ بیشتر است هر چند با قاطعیت نمی توان در این خصوص اظهار نظر نمود

صادرات

صادرات بستگی به عوامل زیادی دارد. ارتباط بین کوچکی صنعت و توسعه صادرات بدرستی اثبات نشده است، لیکن تجارب کشورهای مختلف نشان داده که قیمت این صنایع در توسعه صادرات قابل رقابتی بوده است.

همچنین در جدول ۴-۲ می توان تفاوت های بنگاه های کوچک و متوسط را با بنگاه های بزرگ ملاحظه نمود (شهبازی، ۱۳۹۱).

جدول ۲-۴: مقایسه بنگاه های کوچک و متوسط با بنگاه های بزرگ

بنگاه های کوچک و متوسط

بنگاه های بزرگ

بازار

توانایی واکنش سریع برای حرکت گام به گام با نیازهای بازار

توزیع فراگیر و تسهیلات خدماتی، دارای قدرت بازاری برای حفظ تولیدات

مدیریت

بدون بروکراسی، مدیریت پویا و کارآفرینانه در جهت بهرمندی از فرصت- های جدید با خطرپذیری بالا

مدیران متخصص با توانایی کنترل سازمان- ها و اتخاذ راهبردهای مشارکتی

ارتباطات درونی

شبکه های درونی کارا و غالباً غیررسمی، بهره مندی از سرعت بالای حل مشکلات درونی: توانایی تطبیق و اعمال تغییرات حسب شرایط بیرونی

ارتباطات درونی غالبا بطئی و کند که منجر به واکنش کند به تهدیدات و فرصت‌های بیرونی می شود

ارتباطات بیرونی

خلأ زمانی یا منابع برای تشخیص و به کارگیری فرصت‌ها و تخصصهای علمی و تکنولوژیکی

توانایی اتصال به منابع علمی و تکنولوژیکی بیرونی، توانایی خرید اطلاعات اساسی در حوزه های تکنولوژیکی

تامین مالی

مشکلات زیاد در جذب سرمایه، به ویژه سرمایه ریسکی

توانایی جذب سرمایه بازار، امکان ایجاد تنوع سبد سرمایه گذاری در بازارهای فن- آوری و جدید

صرفه های مقیاس و رویکردهای نظام مند

در برخی حوزه ها صرفه های مقیاس موانع ورود به بازار را برای بنگاه های کوچک به وجود می آورد. عدم توانایی تشکیل

خطوط تولید و ساختار تولیدی یکپارچه

توانایی منتفع شدن از صرفه های مقیاس تحقیق و توسعه، تولید و بازاریابی. توانایی تشکیل و ارائه پیشنهاد در محصولات مکمل.

رشد

به سختی می‌توانند سرمایه های ضروری را ازمنابع بیرونی برای رشد سریع به دست بیاورند.

توانایی توسعه مالی تولید بنیان، توانایی تأمین وجوه برای رشد تولید.

۲-۲-۳٫ اهمیت و جایگاه بنگاه های کوچک و متوسط

SEMs از طریق کارآفرینی و ایجاد فرصت های شغلی و افزایش درآمد بر اقتصاد جهانی تاثیرگذارهستند (هیل^[۲]، ۲۰۰۶). و همچنین راحت تر می‌توانند خود را با تغییرات پرشتاب محیطی منطبق کرده و نسبت به عوامل اقتصادی و سیاسی سریعتر واکنش نشان دهند (بیدختی، ۱۳۸۸). ‌بنابرین‏، تحولات اخیر و بویژه فشارهای جمعیتی، نوآوری های لحظه به لحظه، پیچیده تر شدن فرایندهای مدیریتی و تصمیم گیری، نیاز به تصمیم گیری‌های آنی و ضروری و تجارب حاصل از فعالیت‌های بنگاه های کوچک و متوسط اهمیت این بنگاه ها را نمایان ساخته است و در این شرایط، ایجاد فرصت های رشد برای صنایع کوچک و متوسط، ممکن الحصول تر و راحت تر از توسعه صنایع بزرگ است (بیدختی، ۱۳۸۸).

فولی^[۳] (۲۰۰۵) ماندگاری و رونق کسب و کار را در کارآفرینی می‌داند، از این رو در دستیابی به اهداف آرمانی سند چشم انداز ۲۰ ساله جمهوری اسلامی ایران و نیز تحقق کامل اهداف برنامه های توسعه، توسعه کارآفرینی به عنوان عامل و محرک اصلی محسوب می شود.

هندرسن^[۴] (۲۰۰۲) بیان می‌کند کارآفرینان به طور قابل ملاحظه ای، روی سطح فعالیت های اقتصادی از طریق ایجاد مشاغل جدید اثر دارند (به نقل از کلمن^[۵]، ۲۰۰۷). به طوری که بسیاری از کارآفرینان، کار خود را در قالب ایجاد شرکت های کوچک و متوسط شروع کنند. این شرکت ها سهم به سزا یی در توسعه صنایع پیشرفته و ایجاد اشتغال دارند و نسبت به شرکت های بزرگ از انعطاف پذیری بالایی برخوردار بوده و در بسیاری از کشورهای جهان به عنوان مهم ترین برنامه اجرایی برای دستیابی به توزیع عادلانه درآمد و ثروت، ایجاد اشتغال، افزایش بهره وری و رشد اقتصادی محسوب می‌شوند و با فراهم کردن بستر مناسب برای کارآفرینی و نوآوری علل جذب و هدایت سرمایه ها در مسیر توسعه اقتصادی کشور به حساب می‎آیند (توریک، ۱۳۸۳). بسیاری از دولت ها متقاعد شده اند که باید بستر رشد را برای واحدهای کوچک و متوسط در قالب انکوباتورها ( مراکز رشد فناوری)، پارک های صنعتی و فناوری فراهم نمایند و آن ها را تا زمانی که بتوانند به صورت یک شرکت مستقل وارد بازار شوند، حمایت کنند (شایقی، ۱۳۸۶).

در کشورهای جنوب شرقی آسیا ۹۵% کل بنیادهای اقتصادی و صنعتی کشورها را SMEها تشکیل داده و به عنوان رکن اساسی در اقتصاد و اشتغال این کشورها تاثیر گذارهستند (موسوی، ۱۳۸۷). به طوری که کسب و کارهای کوچکی که به اجرا درآمده نقش مهمی در رشد و توسعه صنعتی و اقتصادی آنان دارد. این امر منجر به افزایش ثروت در جامعه، کاهش فقر و ایجاد فرصت های شغلی بیشتر شده و تعداد بیشتری از جوانان به سمت خوداشتغالی و تقویت روحیه خوداتکایی روی آورده اند. در کشور ما، یکی از راهبردهای مؤثر در مواجهه با چالش‌های کسب و کار استفاده از سرمایه های انسانی، ارتقای بهره وری و توانمند سازی بنگاه های کسب و کار در کشور است (مظفری، ۱۳۸۶). از این رو، توجه و روی آوردن به رشد و گسترش صنایع کوچک، زودبازده و کارآفرین به عنوان یکی از راه های توسعه اقتصادی همواره مورد توجه بوده است. نیاز به سرمایه اندک، بازده بالا وانعطاف پذیری توجیه اقتصادی صنایع کوچک را بیش از پیش نمایان می‌کند. از این رو و در حالی که دولت نهم بر لزوم کارآفرینی و توسعه صنایع پایین دستی به عنوان تنها راه استراتژیک کارآفرینی در کنار ایجاد ارزش افزوده تأکید دارد، می توان اهمیت نقش و گسترش بنگاه های اقتصادی کوچک و متوسط را در صنایع به روشنی دریافت. در حال حاضر، سرمایه گذاری در بیشتر استان‌های کشور به سمت بنگاه های کوچک و متوسط سوق داده شده است، به طوری که کشور ما دارای قریب به ۵٫۱ میلیون کارگاه کوچک و متوسط و ۳۶۵ هزارکارگاه زیر ۶ نفر است. این گونه شرکت ها حدود ۳۰ درصد از ارزش تولیدات صنعتی را ایجاد می‌کنند. ۶۳ درصد اشتغال کشور از طریق این بنگاه ها ایجاد می شود و آن ها ۵۱ تا ۵۲ درصد در اقتصاد کشور سهم دارند (بیدختی، ۱۳۸۸).