۲-۵-۲-۳ سیستم قبول تعدد معنوی

تعدد معنوی که از تجمع چند ماده قانونی حاصل می‌شود قابل انطباق بر عمل ارتکابی متهم می‌باشد. بدیهی است که وحدت عمل وحدت تعقیب را ایجاد می‌کند ولی از وحدت تعقیب نباید این نتیجه گرفته شود که وصف ثانوی جرم ارتکابی بدون اثر باشد این راه حل مورد پسند علمای حقوق جزای فرانسه واقع شده است برای تعیین نتایج حاصله از این رویه باید اثر تعدد معنوی را نسبت به مجازات صلاحیت دادگاه و بالاخره قضیه محکوم بها مورد امعان نظر قرار داد.(همان)

۲-۵-۳ فردی کردن مجازات در حقوق کیفری

اصل فردی کردن مجازات‌ها، به عنوان یکی از اصول مترقی حاکم بر مجازات‌ها به معنی اعمال و اجرای مجازاتی متناسب با شخصیت و ویژگی‌های جسمی روانی واجتماعی فرد مجرم است که به اعتبار ماهیت جرم ارتکابی و یا خصوصیات مجنی‌علیه از طرف مقنن پیش‌بینی شده و از سوی قوه قضائیه و مجریه به منصه ظهور رسیده و حسب مورد ممکن است منجر به تشدید، تخفیف، تعلیق مجازات و…شود. فردی کردن مجازات در دوران معاصر به وسیله مکتب نئوکلاسیک وارد حقوق جزا شد و به وسیله مکتب تحققی و مکاتب دفاع اجتماعی حالت علمی به خود گرفت و روز به روز متحول‌تر می‌شود.(طاهری نسب، ۲۰:۱۳۸۱)

۲-۵-۳-۱ فردی کردن قضایی مجازات با لحاظ تشدید و تبدیل مجازات‌ها

وقتی سخن از فردی کردن مجازات‌ها به میان می‌آید. بیشتر، افکار متمرکز تعلیق مجازات‌ها به نفع مجرمین می‌شود. واژه هایی چون تخفیف، تعلیق، آزادی مشروط و عفو به ذهن خطور می‌کند ولی همیشه معادله کیفری ‌به این شکل حل نمی‌شود. گاهی نیز بررسی پرونده شخصیت مجرم و نتیجه‌ای که قاضی از این بررسی می‌گیرد، ایجاب می‌کند که مجازات مجرم تشدید شود یا تبدیل به مجازاتی شود که در جهت اصلاح مجرم و جلوگیری از تکرار جرم، کارایی لازم را داشته باشد. این مشکل در نظام کشورهایی که حقوق نوشته ندارند و قاضی، تعیین کننده مجازات، ‌بر اساس شخصیت مجرم است کمتر دیده می‌شود یا حتی در نظام کشورهای حقوق نوشته مثل، فرانسه به علت تنوع مجازات‌ها قاضی را در تعیین مجازات، مناسب کمتر دچار مشکل می‌کند.(محمودی، ۱۲۰:۱۳۸۷)

قاضی است که باید تشخیص دهد که کدام یک را به حبس کدامیک را به شلاق و کدامیک را به جزای نقدی یا بقیه مجازات‌ها محکوم نماید. در برخی مواقع نیز مجرمین حرفه‌ای به علت انجام جرمی به مجازاتهایی محکوم می‌شوند که هیچ تاثیری به حال آنان ندارد. و چون این گونه مجرمان معمولاً حالت خطرناک دارند باید قاضی بتواند تدبیر لازم را برای این گونه مجرمین در نظر گیرد. محکوم کردن دو نفر مثلاً به ۶ ماه زندان یا ۲ میلیون تومان جزای نقدی با شخصیت متفاوت که یکی ثروتمند و دیگری فقیر است، نه عادلانه است و نه کارایی دارد. چون ممکن است که انسان فقیر به علت بالا بودن هزینه زندگی و اجاره منزل با حکم ۶ ماه زندان تشویق به ارتکاب جرم شود و فرد ثروتمند با ۲ میلیون جریمه که در مقابل ثروت میلیاردیش رقمی به حساب نمی‌آید بی پروا جرائم خود را تکرار کند. ولی اگر قاضی برعکس عمل نماید و فرد ثروتمند که یک شب بازداشت برایش بسیار آزار دهنده تر از ۵۰ میلیون جریمه نقدی است را به حبس و فرد فقیر که پرداخت ۱۰۰ هزار تومان جریمه نقدی برایش آزاردهنده تر از ۳ سال زندان ماندن است را به جریمه نقدی محکوم کند. مسلماًً چنین مجازاتی با توجه به شخصیت واقعی مجرم صادر شده و بدون شک مؤثر خواهد بود.(همان،۱۲۰)

قاضی باید بتواند در هر زمان که تشخیص دهد، مجازات‌ها را تبدیل کند. مثلاً اگر حبس‌های کوتاه مدت را نه تنها اثر گذار نمی‌داند بلکه آثار بدی نیز به همراه دارد را باید بتواند به مجازات‌ها دیگر که مناسبتر هستند تبدیل نماید. یا اگر مجازات جرمی را برای مجرم کافی نمی‌داند باید اختیار تشدید آن را به بیشتر از حداکثر داشته باشد. یا ‌در مورد مجازات شلاق، اجرای مجازات به صورت مساوی برای مرتکبین یک جرم که یکی قدرت بدنی قوی دارد و دیگری ضعیف، عادلانه نمی‌باشد و قاضی باید این اختیار را داشته باشد که دست به تعیین مجازات شلاق با کمیت متفاوت برای مرتکبین جرم یکسان بزند تا عدالت ‌در مورد آنان اجرا شود.

نتیجه این است که قاضی کیفری در فردی کردن قضایی در تشدید مجازات یا تبدیل مجازات مجرمین به صورتی که بر مجرم اثر داشته باشد از اختیارات ویژه برخوردار شود. و قانون نباید در این راه برای قضاوت مانع ایجاد نماید. چون تجویز مجازات اشتباه به مجرم یا باعث نابودی آن می‌شود، یا مسلماً اثری نه بر وی و نه برای جامعه دارد. چون تجربه سالها اشتباه در اجرای مجازات‌ها باعث تکرار جرائم و افزایش آن ها در اکثر کشور های جهان شده است. قانونگذاران نیز باید میزان خطر جرائم را با جامعه بسنجند و به تعیین مجازات مناسب با جرایم در جامعه اقدام نمایند.(همان)

از لحاظ کیفیت فردی کردن مجازات، می‌توان فردی کردن مجازات را به دو دسته شیوه های تعدیلی فردی کردن مجازات که شامل تخفیف مجازات، تعلیق مجازات، آزادی مشروط، عفو مجرم و شیوه های تشدیدی فردی کردن مجازات که شامل کیفیات خاص تشدید و علل عام تشدید مجازات می‌باشد. بحث این رساله در ارتباط با یکی از شیوه های عام تشدید مجازات است که در زیر به تشریح آن ها پرداخته می‌شود.

۲-۵-۳-۲ شیوه های تشدیدی فردی کردن مجازات