۲-۶-۳- تاریخچه برنامه ریزی استراتژیک در ایران

روش برنامه ریزی استراتژیک در جمهوری اسلامی ایران در سطح کلان از مراحل علمی این برنامه ریزی، مستثنی نیست. مراحل مربوط به تبیین تعهدات، آرمان ها و ارزش های جمهوری اسلامی ایران بر اساس قانون اساسی صورت می پذیرد. در مرحله بعد قوای سه گانه و دولت مسئولیت طراحی کلی برنامه را بر عهده دارند و سازمان مدیریت و برنامه ریزی و بودجه به عنوان مهمترین ارگان برنامه ریزی استراتژیک کشور محسوب می‌شوند( مشبکی ۱۳۷۶، ص ۲۴). مشبکی در تحلیل خود مبنی بر اینکه چرا برنامه ریزی استراتژیک در کشور کمتر مورد توجه و اقبال قرار می گیرند دلائل زیر را خاطر نشان می شود:

– فقدان تجزیه و تحلیل جامع فرصت ها و خطر های ملی

– روشن نبودن حدود تعهدات ملی در قبال سایر کشورها

– عدم توجه کافی به تجدید ارزش‌ها

– پایبند نبودن به اولویت های استراتژیک کشور

– فقدان نگرش جامع در شناخت توانمندی های کشور

– روشن نبودن گزینه های مختلف استراتژیک در برخورد با مسائل

– اجرای ضعیف برنامه های استراتژیک در کشور

– نقصان در نظارت و ارزیابی عملی برنامه ریزی استراتژیک کشور

– ضعف ساختار اطلاعاتی کشور

– خلط برنامه ریزی استراتژیک با برنامه ریزی بلند مدت

– دخالت قدرت های فرا ملی( مشبکی، ۱۳۷۶، ص ۲۴).

۲-۷- مدل های نظری برنامه ریزی استراتژیک

مک نامارا[۳۰] در مقاله ای تحت عنوان« مرور کلی مدل های مختلف برنامه ریزی استراتژیک»، چند مدل برنامه ریزی استراتژیک را مورد بررسی قرار می‌دهد. از نظر این نویسنده هیچ نسخه کاملی برای برنامه ریزی استراتژیک برای تمام سازمان ها وجود ندارد و هر سازمان بر اساس طبیعت کار خود مدلی را انتخاب نموده و با ایجاد اصلاحاتی در آن مدل، آن را به عنوان فرایند برنامه ریزی استراتژیک خود به کار می‌برد. در ذیل مدل هایی از برنامه ریزی استراتژیک ارائه می شود.

۲-۷-۱-مدل برنامه ریزی استراتژیک پایه[۳۱]

این مدل فرآیندی اساسی است که به طور کلی توسط سازمان های خیلی کوچک و گرفتار که قبلاٌ فاقد برنامه ریزی استراتژیک بوده اند به کار گرفته می شود. این مدل در سازمان های غیر انتفاعی در سال اول برای ایجاد آگاهی از اینکه برنامه ریزی استراتژیک چگونه اجرا می شود و در سال های بعد برای اطمینان از صحیح بودن جهت حرکت برنامه، به کار گرفته می شود. مراحل برنامه ریزی استراتژیک در این مدل عبارتند از: شناسایی آرمان ها، انتخاب اهدافی که در صورت اجرای مأموریت‌، سازمان بدان دست خواهد یافت، شناسایی روش های خاص ( استراتژی ها)، شناسایی برنامه های عملیاتی خاص برای اجرای استراتژی، پایش برنامه و روز آمدن ساختن آن(مک نارما، ۲۰۰۶).

نمودار ۲-۲- مدل برنامه ریزی استراتژیک پایه

۲-۷-۲- مدل برنامه ریزی استراتژیک مبتنی بر هدف[۳۲]

سازمان هایی که در ابتدا برنامه ریزی را به روش بالا که توضیح داده شد، آغز می نمایند، اغلب آن را گسترش داده و از برنامه ریزی جامع تر و مؤثرتری استفاده می نمایند که مدل برنامه ریزی هدفگرا نامیده می شود. به طور خلاصه این روش شامل مراحل ذیل است. شایان ذکر است که ضرورتی ندارد که هر سازمان تمام فعالیت های ذیل را در هر سال انجام دهد (مک نارما، ۲۰۰۶).

نمودار۲-۳- مدل برنامه ریزی استراتژیک مبتنی بر هدف

تحلیل محیط خارجی

تحلیل محیط داخلی

۲-۷-۳- نمودار مدل برنامه ریزی استراتژیک تعدیلی[۳۳]

هدف کلی این مدل، اطمینان از تعادل مناسب بین مأموریت‌ سازمانی و منابع مورد نیاز می‌باشد. بدین منظور که سازمان به نحوه موثرتری عمل کند. این مدل برای سازمان هایی که در جستجوی کشف علت عدم انجام کارها هستند، مفید است. ممکن است، سازمان هایی که آشنایی خوبی با کارهای داخلی سازمانی دارند، این مدل را انتخاب نمایند. مراحل کلی این مدل به شرح ذیل است(مک نارما، ۲۰۰۶).

نمودار۲-۴- مدل برنامه ریزی استراتژیک تعدیلی

۲-۷-۴- مدل برنامه ریزی سناریویی[۳۴]

این مدل برنامه ریزی، به همراه سایر مدل های برنامه ریزی برای اطمینان یافتن از اینکه برنامه ریزان حقیقتاً به صورت استراتژیک فکر می نمایند و یاخیر، به کار می رود. این مدل ابزاری مفید است، بخصوص در زمینه شناسایی اهداف و موضوعات استراتژیک. مراحل این برنامه ریزی عبارت است از(مک نارما، ۲۰۰۶).

نمودار۲-۵– مدل برنامه ریزی استراتژیک سناریویی

تهیه سه سناریو مختلف:

بهترین حالت

حالت منطقی

بدترین حالت

بررسی تغییرات محیطی:

عوامل قانونی

عوامل سیاسی

عوامل اقتصادی

شناسایی مهمترین تغییرات خارجی و تعیین استراتژی های منطقی جهت مقابله با آن ها

پیش‌بینی استراتژی های بالقوه برای هر یک از سناریوهای تعریف شده

۲-۷-۵-مدل برنامه ریزی ارگانیک[۳۵]

گاهی از برنامه ریزی استراتژیک سنتی به عنوان برنامه ریزی مکانیکی یا خطی نام می‌برند؛ زیرا این برنامه ریزی به جای توجه به عام، به خاص توجه نموده و به جای مسبب یا علت به معلول توجه می کند.

نمودار۲-۶- مدل برنامه ریزی استراتژیک ارگانیک

به عنوان مثال در برنامه ریزی سنتی، اغلب فرآیندها شامل ارزیابی عوامل محیط داخلی و خارج سازمانی و تجزیه و تحلیل نقاط ضعف و قوت، فرصت ها و تهدیدها، اولویت بندی اهداف و موضوعات و انتخاب استراتژی های مناسب برای غلبه بر این مشکلات است. برنامه ریزی ارگانیکی مستلزم رجوع مکرر به ارزش ها و اصول مشترک و بحث پیرامون این ارزش ها است. قدم های کلی شامل موارد زیر است(مک نارما، ۲۰۰۶).

۲-۷-۶- مدل برنامه ریزی استراتژیک استونر و فریمن[۳۶]

نمودار۲-۷– مدل برنامه ریزی استراتژیک استونر و فریمن

اندازه گیری و کنترل

اجرای استراتژیک

تصمیم گیری استراتژیک

تحلیل تغییرات استراتژیک

شناسایی فرصت ها و تهدیدهای استراتژیک

شناسایی استرتژی کنونی

توافق مقدماتی(تصمیم برای برنامه ریزی)

تحلیل محیط خارجی

تحلیل منابع داخلی

مسئولیت های اجتماعی

مسئولیت های اجتماعی

مسئولیت های اجتماعی

مسئولیت های اجتماعی

مرحه ۱) تعیین هدف. تعیین هدف مستلزم بررسی و فهم مأموریت‌ سازمان و سپس تعیین هدف هایی است که می توان بدان وسیله مأموریت‌ سازمان را به صورت هدف های قابل اجرا بیان کرد.

مرحله۲) شناسایی استراتژی و هدف های کنونی. از مرحله ۲ تا پایان مرحله ۶ مبنایی ارائه شده است که سازمان برای رسیدن به هدف های خود باید آن ها را انجام دهد. نخستین مرحله، در این سلسله، شناسایی هدف ها و استراتژی آینده سازمان است، که می‌تواند بسیار مشابه هدف ها و مأموریت‌ موجود سازمان باشد.

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...