برای تحقق اهداف گزارشگری مالی باید اطلاعات بسیار متنوعی درباره واحدهای تجاری فراهم آید، که این نیز مستلزم تهیه و ارائه چندین صورت مالی است. به عبارت دیگر، ‌هدف‌های‌ گزارشگری مالی ایجاب می‌کند که مجموعه ی کاملی از چندین صورت مالی مجزا و در عین حال مرتبط با یکدیگر ارائه شود[۱].

هر یک از صورت های مالی به صورت جداگانه و همچنین صورت های مالی اساسی در مجموع، در تحقق اهداف گزارشگری مالی نقش دارند. علاوه بر این، نقش اجزای تشکیل دهنده هر یک از صورت های مــالی اساسی را در تامین هدف های مذبور نباید نادیده گرفت. هریک از صورت های مالی، اطلاعات خاص و متفاوتی را ارائه می‌دهند[۲].

در حــال حاضر برای تحقق اهداف گزارشگری مالی، صورت های مالی اساسی زیر، تهیه وارائه می شود[۴]:

۱- ترازنامه: منابع اقتصادی (دارایی ها )، تعهدات اقتصادی (بدهی ها) و علایق سهام‌داران، یا مالکین ( حقوق صاحبان سرمایه ) را در یک مقطع زمانی مشخص گزارش می‌کند.

۲- صورت سود زیان: نتایج حاصل از عملیات و فعالیت یک واحد تجاری را در طی یک دوره معین نشان می‌دهد.

۳- صورت سود و زیان جامع: افزایش یا کاهش در حقوق صاحبان سرمایه، از بابت درآمد ها و هزینه های مختلف شناسایی شده دوره، اعم از تحقق یافته و تحقق نیافته را نشان می‌دهد.

۴- صورت جریان وجوه نقد: صورت جریان وجوه نقد، مبالغ وجوه نقد کسب شده و مصرف شده طی یک دوره زمانی مشخص را نشان می‌دهد.

۲-۴-اهداف گزارشگری مالی وصورت جریان وجوه نقد

واحـدهای تجــاری وجوه نقد خود را اساساً به خاطـر دستیابی به وجوه نقد بیشتر درمنابع غیر نقدی سرمایه گذاری می‌کنند. میزان موفقیت یا شکست عملیات یک واحد تجاری را می توان از طریق نسبت « مقدار فزونی یا کاستی وجوه نقد برگشت شده از سرمایه گذاری، به وجوه نقد به کار رفته در سرمایه گذاری » محاسبه نمود[۱۵].

اعتقاد بر این است که اطلاعات مربوط به صورت جریان وجوه نقد باید برای استفاده کنندگان اطلاعات مالی، در درک بهترعملیات، ارزیابی فعالیت‌های مالی، سنجش نقدینگی و توان واریز بموقع بدهیها، تفسیر اطلاعات مربوط به سود آوری و نهایتاًً ارزیابی فعالیت‌های تامین مالی و سرمایه گذاری واحدهای تجاری، از راه های زیر سودمند واقع شود [۶].

۱- کمک مستقیم به ارزیابی دورنمای آتی گردش وجوه نقد

۲- کمک به شناسایی ارتباط بین سود خالص و خالص گردش وجوه نقد

۳- بهبود قابلیت مقایسه اطلاعات منعکس در گزارشگری مالی

۴- فراهم کردن اطلاعات مربوط به کیفیت سود حسابداری

۲-۵ – صورت جریان وجوه نقد

یکی از تحـــولات حسابـداری که در سال های اخـیر مـورد توجه قــرار گرفته، لـزوم تهیه ” صورت جریان وجوه نقد ” به عنوان یکی از صورت های مالی اساسی توسط واحدها ی تجاری است.

به عقیده مورخین حسابداری صورت جریان وجوه نقد، نخستین بار توسط ویلیام مورس کل اولین تئوریسین حسابداری آمریکا مطرح شده است. وی تغییرات مانده ابتدا و پایان دوره ترازنامه را تجزیه و تحلیل کرد، و نتیجه آن را در گزارشی تحت عنوان ” از کجا آمده و در کجا مصرف شده ” ارائه نمود[۱۶].

از این منظرکه داده های صورت جریان وجوه نقد، تغییرات در سایر صورت‌های مالی را در طی یک دوره حسابداری گزارش می‌کند، پرداختن ‌به این موضوع جایگاه ویژه ای در حسابداری و مدیریت مالی دارد. در ایران نیز طبق تصمیمات کمیته فنی سازمان حسابرسی، صورت جریان وجوه نقد از اول بهمن ماه سال ۱۳۷۵ جزء صورت‌های مالی شد، در نتیجه از تاریخ یاد شده، مشمول اظهار نظر حسابرسان مستقل قرار گرفت [۲].

این گــزارش جریان های ورودی و خروجی وجــوه نقد را در پنچ بخش « فعالیت‌های عملیاتی، بازده سرمایه گذاری و سود پرداختی بابت تامین مالی، مالیات بر درآمد، فعالیت سرمایه گذاری و فعالیت‌های تامین مالی » طبقه بندی می‌کند، و به طور واضح نشان دهنده اطلاعات مالی در قالب ‌گروه‌های زیر می‌باشد[۸]:

۱- خالص وجه نقد ناشی از فعالیت‌های عملیاتی

۲- خالص وجه نقد ناشی از بازده سرمایه گذاری ها و سود پرداختی بابت تامین مالی

۳- خالص وجه نقد ناشی از مالیات بر درآمد

۴- خالص وجوه نقد ناشی از فعالیت های سرمایه گذاری

۵- خالص وجوه نقد ناشی از فعالیت‌های تامین مالی

۶- خالص افزایش یا کاهش در وجه نقد طی دوره

۷- تطبیق مانده ابتدای دوره وجه نقد و تعیین مانده وجه نقد در پایان دوره

برای تهیه صورت جریان وجوه نقد دسترسی به اطلاعات زیر ضرورت دارد[۸]:

۱- ترازنامه دوره جاری همراه با اقلام مقایسه ای دوره قبل

۲- صورت سود و زیان برای دوره جاری

۳- گردش حساب سود (زیان ) انباشته برای دوره جاری

۴- سایر اطلاعات مکمل ‌در مورد دلایل تغییر در حساب های ترازنامه

با توجه به مراتب فوق، انتظار بر این است که این صورت مالی، درجه بالایی از یکنواختی بین بنگاه های اقتصادی را ایجاد و اطلاعاتی را که برای مقاصد پیش‌بینی سودمند است ارائه، و قابلیت مقایسه این اطلاعات را افزایش دهد.

۲-۶- طبقه بندی اقلام در صورت جریان وجوه نقد

در گزارشگری مالی برای جلوگیری از ارائه اطلاعات انبوه، اطلاعات خروجی سیستم حسابداری، به شکل طبقه بندی و تلخیص شده ارائه می شود[۱].

در تهیه و ارائه صورت جریان وجوه نقد نیز همانند سایر صورت‌های مالی، لازم است اقلام دارای ویژگی های مشابه در یک گروه طبقه بندی، و اقلامی که ویژگی های متفاوت دارند، از یکدیگر تفکیک شوند. این اقـــدام، پردازش اطلاعات درباره دریافت ها و پرداخت های نقــدی ناشی از فعالیت های متنوع در یک واحد تجاری را فراهم می‌سازد[۴]. در این راستا، صورت جریان وجوه نقد باید منعکس کننده جریان های نقدی طی دوره، به ترتیب تحت سر فصل های اصلی زیر باشد[۶].

۲-۷- فعالیت های عملیاتی

فعالیت‌های عملیاتی عبارت از فعالیت های اصلی و مستمر مولد درآمدهای عملیاتی واحد تجاری است. فعالیت‌های عملیاتی نشان دهنده توانایی واحد تجاری در ایجاد وجوه نقد بوده و بیانگر وجود یا عدم وجود تداوم فعالیت واحد تجاری در بلند مدت می‌باشد. نمونه هایی از جریان های نقدی مرتبط با فعالیت‌های عملیاتی به شرح زیر است:

الف ـ جریان های نقدی ورودی

۱- وجوه نقد دریافتی از مشتریان بابت فروش کالاها و ارائه خدمات

۲- وجوه نقد دریافتی حاصل از حق امتیاز، حق الزحمه، کارمزد و سایر درآمدهای عملیاتی

ب ـ جریان‌های نقدی خروجی

۱- وجوه نقد پرداختی بابت خرید کالاها و خدمات

۲- وجوه نقد پرداختی به کارکنان واحد تجاری ( شامل مزایای پایان خدمت کارکنان )

۲-۸- بازده سرمایه گذاری ها و سود پرداختی بابت تامین مالی

بازده سرمایه گذاری ها و سود پرداختی بابت تامین مالی دربرگیرنده دریافت های حاصل از مالکیت سرمایه گذاری ها و سود دریافتی از بابت سپرده های سرمایه گذاری کوتاه مدت و بلندمدت بانکی و نیز پرداخت های انجام شده به تامین کنندگان منابع مالی است. نمونه اقلامی که تحت سرفصل « بازده سرمایه گذاری ها و سود پرداختی بابت تامین مالی » ارائه می شود به شرح زیر است.

الف ـ جریان های نقدی ورودی

۱- سود سهام دریافتی ( شامل سود سهام دریافتی از شرکت های سرمایه پذیری که سرمایه گذاری در آن ها به روش ارزش ویژه در حساب ها انعکاس یافته است )

۲- سود و کارمزد دریافتی