۱-۵-۲فرضیه ها

۱-تنها معیار در پذیرش مسئولیت کیفری اطفال بنابر نظر قانون مجازات اسلامی بلوغ فکری افراد دانسته شده است. چه بسا افرادی دارای بلوغ جنسی هستند ولی در بلوغ فکری دچار مشکل می‌باشند و به حد رشد نرسیده باشند.

۲-فقها امامیه همه معتقدند که هم بلوغ جنسی و هم بلوغ فکری معیار پذیرش مسئولیت کیفری است اما ‌در مورد سن بلوغ دچار اختلاف شده اند فقهای عامه غیر از مذهب حنبلی بقیه در سن بلوغ اتفاق نظر دارند ولی ‌در مورد اینکه کدام سن بلوغ می‌باشند(جنسی یا فکری) برخی قایل به بلوغ فکری و برخی قایل به هر دو می‌باشند و حتی عقیده دارند که طفل ممیز اگر مرتکب جرمی شود مشمول مسئولیت کیفری قرار گرفته است و خیلی روی مبحث بلوغ سخن به زبان نیاورده اند.

۳-با مطالعه ی کتب فقهای امامیه و عامه هر دو در تعیین سن مسئولیت کیفری افراد هم ضابطه نوعی و هم شخصی را مطرح کرده‌اند قانون مجازات اسلامی با تبعیت از نظر فقها این دو ضابطه را باهم پذیرفته است.

۱-۶اهداف ‌و کاربردهای تحقیق

مطالعه اجمالی بحث سن مسئولیت کیفری اطفال در قانون جدید مجازات اسلامی و تطبیق آن با نظر فقهای اهل سنت وامامیه و ارائه راهکارهایی جهت بهبود و اصلاح قانون در این زمینه وهمچنین جمع‌ آوری نظرات فقهای حاضر و گذشته و ارائه یک سن واحد به عنوان سن مسئولیت کیفری اطفال که بتوان تا حدودی از مشکلات و دشواری هایی که قانون مجازات ما در این زمینه دارد رهایی پیدا کرد.

۱-۷ نوآوری تحقیق

برخلاف سایر مقالات و پژوهش های مشابه این موضوع، تحقیق حاضر به بررسی جایگاه مسئولیت کیفری در قانون جدید مجازات اسلامی می پردازد و بررسی آن با فقه می پردازد و همین امر سبب تمایز آن می شود.

۱-۸ قلمرو مکانی وزمانی تحقیق

با توجه به اینکه در این پژوهش بررسی می‌دانی صورت نگرفته است بازه زمانی و مکانی خاصی مدنظر نمی باشد.

۱-۹روش های تجزیه وتحلیل

با توجه به اینکه تحقیق فعلی به مطالعه کتب و مقالات و جمع‌ آوری داده ها می پردازد مطالعه می‌دانی صورت نگرفته است.

۱-۱۰منابع وماخذ

سعی شده در این تحقیق از نظرات اکثر فقها و حقوق دانان وبا استفاده از کتب فقهای شیعه وسنی از جمله شرایع السلام محقق حلی، تحریر الوسیله امام خمینی، تحریر الاحکام علامه حلی، الفقه علی مذاهب اربعه جزینی ورساله های و کتب حقوق دانانی چون اردبیلی در حقوق جزای عمومی، بزهکاری اطفال ونوجوانان جاوید تا حدودی این رساله را کاربردی تر ارائه داد.

فصل دوم

مفاهیم ‌و تعاریف

۲-۱ مبحث اول: نظریه پردازی مکاتب در خصوص سن مسئولیت کیفری

۲-۱-۱ تعاریف مسئولیت

مسئولیت در لغت، به معنی پرسش، مورد سؤال واقع شدن و به مفهوم تفکیک وظیفه آمده است. (عمید، فرهنگ عمید، تهران، ۱۳۷۵، ج۲، ص۹۵٫) مسئولیت در لغت عرب از ریشه سال به معنی کسی که عهده دارعمل خود است، قابل جواب و قابل باز خواست (المنجد، فرهنگ المنجد فی اللغه، تهران، ۱۳۷۴، ج۱، ص۷۳۳)

مسئولیت در اصطلاح؛ عبارت است از تعهد قانونی شخص به دفع ضرر دیگری که وی به وجود آورده است خواه ناشی از تقصیر خود وی باشد یا از فعالیت او ایجاد شده باشد. (لنگرودی، ترمینولوژی حقوق، ۱۳۴۶، ج۲، ص۳۸)

مسئولیت در معنای لاتین مترادف عبارت responsibility قرار می‌گیرد که از معنای پاسخگو بودن (response) مشتق می شود .در معنای حقوقی و مدنی مسئولیت عبارت است از تکلیف قانونی شخص در عدم وارد نمودن ضرر به دیگری به صورت مستقیم یا غیر مستقیم. (خلیلی فر، مسئولیت حقوقی پزشک، ۱۳۸۹، ج۱، ص۷۳)

برخی مسئولیت کیفری را تکلیف شخص در ‌پاسخ‌گویی‌ به نتیجه عمل خود می دانند یعنی شخص قبل از ارتکاب عمل مجرمانه نسبت به اوامر و نواهی قانون‌گذار مسئولیت قانونی دارد که بعد از وقوع جرم مورد مواخذه خواهد گرفت. (آقایی نیا، تقریرات حقوق جزای عمومی، دانشگاه تهران۱۳۸۸-۸۹، ص۳۲)

الزام ‌به این ‌پاسخ‌گویی‌ و به عبارت دیگر همان مسئولیت کیفری، زمانی حاصل می شود که در فرد شرایطی وجود داشته باشد. به عبارت دیگر شرایط مسئولیت کیفری باید موجود و مانع مفقود باشد.ارکان مسئولیت کیفری عبارتند از سن، عقل، آگاهی و اختیار و رسیدن به سنی که شخص قوه تمییز و تشخیص کامل حسن و قبح اعمال را دارد، یکی از ارکان مسئولیت کیفری است و اطفال و نوجوانانی که ‌به این سن نرسیده اند از نظر کیفری مسئول نیستند زیرا ملاک عمل تحقق موضوع است و موضوع احکام کیفری اشخاصی هستند که توانایی ادراک اوامر و نواهی قانونی را داشته باشند که این موضوع در نظام های مختلف حقوقی مورد توجه قرار گرفته شده است.(غلامی، عوامل مانع مسئولیت کیفری، دانشگاه امام صادق(ع)، سال۱۳۸۷، ص۳۰)

طرفداران مکتب نئوکلاسیک و مکتب تحققی در مبنای مسئولیت جزایی مجرم اختلاف نظر دارند. در نظر طرفداران مکتب نئوکلاسیک، مسئولیت جزایی که از تصور قبلی مختار بودن انسان سرچشمه می‌گیرد قائم بر مسئولیت اخلاقی است، در صورتی که مکتب تحققی تنها یک مسئولیت اجتماعی را متوجه مجرم می کند.(عنایت پور، بررسی تطبیقی سن مسئولیت کیفری در حقوق ایران و انگلستان، سال ۱۳۹۰، ص۲۸)

مسئولیت مجرم یک مسئولیت قانونی است که به کلی متمایز و مستقل از عقیده باطل مختار بودن انسان است و نتیجه مسئولیت قانونی، رهایی مجرم از هر گونه حس ملامت و ننگ است که هنوز جامه عمل نپوشیده است. زیرا مسئولیت قانونی در غالب کشورها و در بیشتر موارد با احساس ننگ و بی آبرویی مرتکبان اعمال مجرمانه ملازمه دارد.(باصری، سیاست جنایی قضایی کودکان و نوجوانان، پاییز ۱۳۸۷، ص۹۵)

‌در مورد مسئولیت اطفال یا به عبارت دیگر مسئولیت کیفری اطفال بزهکار در سطح بین‌المللی، قواعدی وضع شده که بیانگر سن مسئولیت کیفری آنان است. معاهده حقوق کودک برای دولت های عضو، مقرر می کند که جهت گسترش و ارتقای وضع قوانین، مقررات و موسساتی که به ویژه مربوط به کودکان مجرم و یا متهم هستند، حداقل سنی را برای اطفال قایل شوند به نحوی که زیر این سن، کودک به لحاظ نقص قانون کیفری فاقد مسئولیت کیفری باشد.(پرادل، تاریخ اندیشه‌های کیفری، ترجمه دکترنجفی ابرندآبادی، سال ۱۳۷۳، صص۷۱-۷۰)

۲-۱-۲ تعاریف طفل