۲-۳- بخش دوم (پیشینه ی پژوهش)

۲-۳-۱- نتایج پژوهش های انجام شده در داخل کشور:

فتحی و آجارگاه در پژوهشی در رابطه با نیازسنجی آموزشی، به بررسی الگوها و فنون نیازسنجی پرداختند. به نظر آن ها، اولین و اساسی ترین گام در تدوین و اجرای برنامه ی آموزشی اجرای صحیح و مبتنی بر واقعیت فرایند نیازسنجی است. نیازسنجی در واقع سنگ زیر بنای ساختمان آموزش است و هر چه این سنگ بنیانی تر و مستحکم تر باشد، بنای روی آن مستحکم تر و آسیب ناپذیر تر خواهد بود. آن ها در پژوهش خود ‌به این نتیجه رسیدند که در قلمرو آموزش نیازسنجی به عنوان یکی از مؤلفه‌ های اساسی و ضروری فرایند برنامه ریزی در نظر گرفته می شود و هر جا که مسئله ی تدوین طرح ها و اتخاذ مجموعه ای از تدابیر آموزشی مطرح باشد از نیازسنجی به طور مکرر یاد می شود (فتحی و آجارگاه، ۱۳۸۳).

عبدی و مبینی در پژوهشی تحت عنوان تحلیل های سه گانه در نیازسنجی آموزشی، وجود و تشخیص نیازهای آموزشی دانش آموزان گامی اساسی در طراحی برنامه های آموزشی دانستند. فرضیه ی پژوهشی آن ها این بود که نیازهای آموزشی، کمبود و نقص در توانایی ها، دانش ها و گرایش های افراد تحت آموزش است. به نظر آن ها، از یک دیدگاه نیاز آموزشی عبارت است از مهارت، دانش و توانایی که افراد واجد آن نیستند و برای آنکه کار خود را به صورت موفقیت آمیزی انجام دهند ضروری است (عبدی و مبینی، ۱۳۸۸).

عباس زادگان و ترک زاده، در مطالعه ی خود با عنوان ” نیاز سنجی آموزشی در سازمان ها ” به بررسی نیازهای آموزشی برای استفاده از تکنولوژی در سازمان‌ها پرداختند. به عقیده ی آن ها، آموزش و بهسازی منابع انسانی به عنوان یکی از استراتژیهای اصلی دست یابی به سرمایه انسانی، و سازگاری مثبت با شرایط تغییر به عنوان دو مزیت رقابتی سازمان‌ها قلمداد می شود و از این رو جایگاه و اهمیت راهبردی آن در بقاء و توسعه سازمان نمایان شده است. فرض آن ها این بود که این فعالیت نیز مانند هر فعالیت سازمانی دیگر مستلزم برنامه ریزی صحیح و اصولی است. در نتیجه، در این راستا تعیین نیازهای آموزشی به عنوان اولین گام در برنامه ریزی آموزشی ضمن خدمت مطرح می شود که اگر به درستی طرح ریزی و اجرا گردد تمهیدی اساسی و مهم برای اثربخشی کارکرد آموزش های ضمن خدمت و طبعاً بهره وری شاغلین خواهد بود. همچنین آن ها بیان می‌کنند که نیازسنجی با شناسایی نیازهای مهم مبنایی برای دست یابی به اهداف است و بستر مناسبی را برای سازمان دهی سایر عناصر مهم حول محور نیازهای اولویت یافته فراهم می‌سازد. در واقع کیفیت این داده ها، اثر بخشی دوره های آموزشی و در نهایت کارکرد آموزش را تعیین خواهد کرد. در این میان، نحوه ی تعریف و تعیین نیازهای آموزشی اثر مهمی در کیفیت و موفقیت کار دارد. چراکه آموزش گران است و تنها باید موقعی ارائه شود که هم پاسخی به یک نیاز شناخته شده باشد و هم بهترین راه حل برای مشکلاتی باشد که از آن طریق قابل حل اند. فعالیت‌های آموزشی که بدون توجه ‌به این شرایط طراحی و اجرا شوند در واقع نوعی اتلاف منابع ارزشمند خواهند بود (عباس زادگان و ترک زاده، ۱۳۷۹).

شعبانی در مطالعه ای تحت عنوان ” مهارت های آموزشی، روش ها و فنون تدریس” ضمن بحث ‌در مورد فنون تدریس با بهره گرفتن از مهارت های آموزشی و میزان اثر گذاری این مهارت ها بر کیفیت تدریس، بیان می‌کند که شناخت و تحلیل اثر بخش نیازهای آموزشی، پیش نیاز یک سیستم آموزشی موفق است. به عقیده ی وی، طرح ریزی و اجرای پروژه های نیاز سنجی آموزشی در هر سطحی مستلزم پیروی از یک طرح و مدل مشخص است. انتخاب یا طراحی و تدوین مدل نیازسنجی می‌تواند باعث تسهیل و افزایش دقت و اعتبار فرایند نیازسنجی شود. یک مدل مناسب باید هدف، قلمرو، روش ها و رویه های اجرایی و سایر ابعاد لازم جهت انجام یک پروژه ی نیاز سنجی آموزشی را مشخص و معین کند (شعبانی، ۱۳۸۴).

اسمائیلی در مقاله ای با عنوان ” نیازسنجی آموزش کارکنان با الگوی دلفای” هدف از نیاز سنجی را فراهم سازی اطلاعات برای برنامه ریزی، ارزیابی و سنجش، پاسخگو و مسئول کردن مؤسسات و نظام های آموزشی، تشخیص یا شناسایی ضعف ها و مسایل و مشکلات اساسی سازمان یا نظام آموزشی، رشد و توسعه سازمان و دانش آموزان و استفاده ی بهینه از منابع و امکانات بیان ‌کرده‌است (اسمائیلی، ۱۳۸۶).

امروزه نیاز به همگام شدن با تحولات و دستاورد های فن آوری و علوم بشری یک نیاز ضروری برای آموزش و پرورش ماست تا بیش از این از عرصه علوم بشری جا نمانده و بتواند همگام با کشورهای دیگر حرکت نماید.

عطاران در نوشته ای تحت عنوان “دغدغه های فن آوری” بیان می‌کند که استفاده از کامپیوتر می‌تواند به درک کودک از خود و جامعه پذیری وی کمک نماید. او در این نوشته به بررسی تاثیر فن آوری بر ارتباط کودکان و دانش آموزان با جامعه می پردازد. برای مثال ‌به این موضوع می پردازد که استفاده از شبکه کامپیوتری در مدارس منجر به تسهیل تعاملات گروهی، همکاری و شکل گیری دوستی ها شده است. در مکان هایی مانند کلوپ های کامپیوتری نیز کودکان به مبادله افکار و ایجاد روابط می پردازند که باعث ایجاد موقعیت اجتماعی برای آنان و به دست آمدن عزت نفس می شود (عطاران، ۱۳۸۲).

در مدرسه ای که مبتنی بر تکنولوژی و فناوری اطلاعات است اساسا نگاه تعلیم و تربیت در آن تغییر می‌یابد و دیگر معلم به عنوان آموزش دهنده و دانش آموزان به عنوان یاد گیرنده ی صرف نخواهند بود، ‌بنابرین‏ محتوای آموزشی هم باید منطبق با نقش معلمان و دانش آموزان به طور خاصی طراحی و تدوین شود. برای هر دانش آموز باید به یک شکل و شیوه ی یاد گیری خاص آموزش داده شود ‌به این معنا که وقتی معلم در کلاس با ۳۰ سلیقه ی مختلف و تفاوت های فردی مواجه می شود، طبیعی است که در این جا فقط فناوری اطلاعات می‌تواند پاسخگو باشد و هر کسی با توجه به توانمندی که دارد می‌تواند از محتوای آموزشی بهره مند شود. برای افزایش کارایی تکنولوژی و فناوری اطلاعات در دروس مختلف باید محتوای برنامه هایی که در شبکه ها در دسترس دانش آموزان و معلمان قرار می‌گیرد با هدف های آموزشی ساز گار بوده و از نظر یاد دهی و یاد گیری کارا و مؤثر باشند. برای این کار باید اولویت را به تربیت طراحان نرم افزاری رایانه ای درباره ی عموم موضوعات درسی و نیز تربیت برنامه ریزان درسی متخصص در فن آوری اطلاعات و ارتباطات داد.

شبکه های اینترنتی محلی^[۵۳] ابزار مناسب و مؤثری برای توسعه و تسهیل و تسریع در امر آموزش و تبادل آخرین اطلاعات تلقی می‌شوند. امروزه در بسیاری از کشورها، نهاد ها و مؤسسات آموزشی با راه اندازی شبکه های اینترنتی محلی^[۵۴] با موضوع آموزش، تعداد زیادی از مدارس به یکدیگر متصل می‌شوند تا انبوهی از دانش آموزان که در یک ناحیه پراکنده هستند با دسترسی آسان ‌به این شبکه ها، مسایل آموزشی خود را با کمک یکدیگر و معلمان حل نمایند.

۲-۳-۲- نتایج پژوهش های انجام شده در خارج از کشور