در روابط فوق علائم به کار گرفته شده به ترتیب زیر معرفی می‌شوند:

Y: متغیر وابسته X: متغیر مستقل

b: ضریب رگرسیون r: ضریب همبستگی بین X و Y

S_y: انحراف از استاندارد متغیر وابسته S_x: انحرا از استاندارد متغیر مستقل

لازم به توجه است که ضریب تعیین در مقایسه با ضریب همبستگی، معیار گویاتری است.

۲-۶-۳مدل های رگرسیونی داده های ترکیبی^[۶۷]

واژه رگرسیون برای اولین بار توسط گالتون^[۶۸]، در سال ۱۸۷۷ به کار رفت. این واژه به معنی بازگشت بوده و نشان دهنده آن است که مقدار یک متغیر به متغیر دیگری مربوط است. مدل‌های رگرسیون ‌بر اساس این نظریه ساخته شده اند که اگر دو عامل با یکدیگر همبستگی داشته باشند، تغییر یکی با تغییر دیگری قرین خواهد شد. هر چه ارتباط دو عامل مذبور به یکدیگر نزدیکتر باشد، ضریب همبستگی تغییرات آن ها بزرگ تر و به حداکثر همبستگی یعنی ۱، نزدیکتر خواهد بود. ‌بنابرین‏ اگر روند گذشته نشان دهد که بین تغییر یک عامل و تغییرات چند عامل دیگر همبستگی معناداری وجود دارد، می توان تصور کرد که در آینده نیز همبستگی مذبور حفظ خواهد شد و اگر ضریب همبستگی مذبور را بدانیم، می توان اندازه تغییر عامل وابسته را نسبت به تغییر عامل مستقل مرتبط با آن، اندازه گیری و پیش‌بینی کنیم.

در اکثر مدل‌های رگرسیونی، معمولا می‌خواهیم تغییرات یک متغیر را (y) بر حسب تعدادی از متغیرها (xها) که معتقدیم که باعث تغییرات y می شود توضیح دهیم. اغلب این کار را در قالب یک تابع انجام می‌دهیم:

رابطه ۱۳-۳)

k=1,2,…..,N i=1,2,…..,N

اندیس k تعداد متغیرهای توضیح دهنده را نشان می‌دهد. اغلب برای شروع، شکل این تابع را خطی فرض می‌کنند:

رابطه ۱۴-۳)

در اینجا اندیس i نشان دهنده تعداد مشاهداتی است که از هر متغیر در دست داریم. تعداد مشاهدات می‌تواند بر حسب زمان باشد، در این صورت y_t و x_kt را داریم که هر متغیر در طول سال، فصل، ماه و …. اندازه گیری می شود و خواهیم داشت t,…,1,2 =t به عبارت دیگر y_t و x_kt سری زمانی^[۶۹] می‌باشند. یعنی یک متغیر واحد که مقادیر آن در فاصله زمانی مورد نظر ‌بر اساس یک مکانیزم معین (مثلا یک مکانیزم آماری) تولید می شود. در حالت دیگر می توان در یک زمان خاص، برای مثال در یک سال معین، یک متغیر را در یک جامعه آماری اندازه گیری کرد. در این حالت یک مقطع از جامعه را در یک زمان خاص پیمایش کرده ایم که به زبان فنی تر آن را برش مقطعی^[۷۰] می گوئیم.

با اعمال فرض های کلاسیک رگرسیون، مدل مذکور برای یافتن βها یا ضرایب تابع، برآورد می شود. با نقض فروض کلاسیک با مشکلاتی چون همبستگی پیاپی^[۷۱] جملات اخلال یعنی _tɛ در مدل های سری زمانی و واریانس ناهمسانی در مدل های مقطعی روبرو می‌شویم. آزمون های آماری ‌در مورد ضرایب، آماره های R² و F رگرسیون و نظایر آن به تعدادی مشاهدات یعنی، T ‌در مورد سری زمانی و N ‌در مورد داده های مقطعی و تعداد پارامترها (βهای) برآورد شده بستگی دارد (۱+K پرامتر یا β در مدل (۱۲) برآورد می‌شوند)، اغلب با یک مشکل عمومی در این مدل‌ها روبرو می‌شویم، متغیرهای توضیحی یعنی xها با یکدیگر هم‌خطی دارند که باعث می شود مقادیر درست βها برآورد نشود و استنتاج با مشکل مواجه شود.

در مدل های پانل دیتا، متغیرها را هم در میان مقاطع جامعه آماری و هم در طول زمان اندازه گیری می‌کنیم. البته باید توجه داشت که متغیر ها باید در طول سالها یکسان بمانند که در صورت عدم رعایت آن پانل نامتوازن^[۷۲] خواهد بود.

‌به این ترتیب با دو بعد سروکار داریم: بعد زمان و بعد مقاطع، که آن را داده های گروهی- زمانی^[۷۳] نیز می‌گویند.

واضح است که تعداد مشاهدات از یک متغیر، چندین برابر شده است، یعنی از T یا N در داده های سری زمانی یا داده های مقطعی به N × T در داده های پانل، افزایش یافته است. متغیرها در عرض جامعه اندازه گیری می شود و واریانس عرض، اطلاعات زیادی برای آزمون فرضیات فراهم می آورد. در طول دوره زمانی نیز همین متغیر اندازه گیری شده و واریانس آن در طول زمان می‌تواند اطلاعات مفیدی از پویایی های^[۷۴] متغیر مربوطه در طول زمان برای آزمون فرضیات با ماهیتی دیگر فراهم کند و امکان مدل سازی شبیه آنچه در ادبیات سری زمانی مطرح است به وجود آید.

برای آشنایی بیشتر با پانل دیتا ابتدا نماد مدل خطی پانل دیتا را نشان می‌دهیم و سپس به معرفی نمایش ماتریسی خواهیم پرداخت:

رابطه۱۵-۳)

که به زبان ماتریسی به صورت زیر است:

رابطه۱۶-۳)

اندیس i برای افراد یا مقاطع ( تعداد N) و اندیس t برای زمان ( از ۱ تا T) در نظر گرفته شده است.

۱-۲-۶-۳ مزایای پانل دیتا در مقایسه با داده های مقطعی یا سری زمانی

الف) تعداد مشاهدات و داده ها در پانل دیتا بسیار بیشتر بوده و باعث می شود اعتماد به برآوردها بیشتر شود.

ب) به محققان تجربی اجازه می‌دهد مدل های پیشرفته تری را تبیین کرده و آزمون کنند که فرضیه های مقید کننده کمتری در بر داشته باشد.

ج) زیاد بودن تعداد مشاهدات مسئله هم‌خطی بودن را نیز تا حدود زیادی حل می‌کند.

د) با این مجموعه داده ها می توان اثراتی را شناسایی و اندازه گیری کرد که در داده های مقطعی محض یا سری زمانی قابل شناسایی نیست.

ه) استفاده از داده های پانل دیتا تورش برآورد را از بین می‌برد و یا کم می کند.

۷-۳ فرضیه های تحقیق

با توجه به آنچه که اشاره شد، فرضیه های تحقیق حاضر به ترتیبی زیر قابل تبیین است:

فرضیه اصلی: بین متغیرهای حسابداری و حجم معاملات رابطه معنی دار وجود دارد.

فرضیه فوق به پنج فرضیه فرعی به ترتیب زیر تقسیم بندی شده است:

فرضیه فرعی اول : بین نسبت قیمت به سود (P/E)و حجم معاملات سهام رابطه معنی دار وجود دارد.

فرضیه فرعی دوم : بین نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام (BV/MV) و حجم معاملات سهام رابطه معنی دار وجود دارد.

فرضیه فرعی سوم : بین نسبت Q توبین و حجم معاملات سهام رابطه معنی دار وجود دارد.

فرضیه فرعی چهارم : بین نسبت بازده سرمایه گذاری و حجم معاملات سهام رابطه معنی دار وجود دارد.

فرضیه فرعی پنجم : بین نسبت وجه نقد حاصل از عملیات به سود حاصل از عملیات و حجم معاملات سهام رابطه معنی دار وجود دارد.

۸-۳ روش آزمون فرضیه های تحقیق

در بسیاری از بررسی های اقتصادی همچون بررسی های پارش ناریان و آرتی پراسد^[۷۵] در سال ۲۰۰۷، جادوری^[۷۶] در سال ۲۰۰۴، حکیمه حاتف و احمد سروری در سال ۱۳۸۷ و احمد تشکینی و افسانه شفیعی در سال ۱۳۸۴ مدل OLS مورد استفاده قرار گرفته است. با این بیان در این تحقیق جهت آزمون فرضیات از مدل رگرسیونی OLS استفاده شده است

.

۱-۸-۳ مدل رگرسیون معمولی (OLS):

ساده ترین مجموعه فرضیات این است که رفتار متغیرها تماملاً یکسان ( و در طول دوره زمانی نیز یکسان) است و تمام مشاهدات همگن است ( از یک جامعه استخراج شده است). از لحاظ ریاضی داریم:

برای تمامی iها و tها

رابطه ۲۱-۳)

در این مورد، تمام فرضیات برای برآورد OLS رعایت می شود. K ضریب β_k به سادگی به وسیله OLS روی داده ها تلقیق شده برآورد می شود و بسیار صرفه جویانه به شمار می رود.

۲-۸-۳ آزمون مانایی(استایی) متغیرها

شکی نیست که بای بک از جمله‌ عقود و قراردادهاست. چنان‌که بیان شد، قرارداد بای‌بک دو معامله مرتبط با یکدیگر است که موضوع معامله اولیه ماشین‌آلات، تجهیزات، حق اختراع، دانش فنی یا کمک‌های فنی تجهیزات و تکنولوژی است که برای برپایی تسهیلات تولیدی برای خریدار به کار می‌رود. طرف‌ها موافقت می‌کنند که فروشنده، محصولاتی را که به وسیله این تسهیلات تولیدشده خریداری نماید.

با توجه به تعریف عقد که عبارت است از «توافق دو انشای متقابل که به منظور ایجاد اثر حقوقی صورت می‌گیرد»، شکی نیست که بای‌بک با عقد و قراردادها منطبق است و در ماهیت قراردادی آن هیچ گونه شک و شبهه‌ای نیست، اما این‌که این قرارداد در کدامین دسته از قراردادها می‌گنجد موضوع بحث‌های بعدی است.

ب- عقد لازم بودن قرارداد بای بک

عقد بر دو قسم لازم و جایز تقسیم می‌گردد:

عقد لازم عقدی است که هیچ یک از دو طرف معامله حق فسخ آن را نداشته باشد، مگر در موارد معین (ماده ۱۸۵ قانون مدنی). اثر مطلوب در هر عقد ایجاد التزام است، پس در صورتی می‌توان برای عقد اثر حقوقی مهمی قایل شد که دو طرف به تعهّدهای خود پای‌بند باشند و به میل خود نتوانند از اجرای آن سرباز زنند. هر چند در حقوق ما عقد جایز پیش‌بینی شده است، ولی امکان بر هم زدن عقد، بر خلاف اصل و امری استثنایی است. به موجب قاعده مندرج در ماده ۲۱۹ قانون مدنی، که در زبان حقوقی ما به اصاله اللزوم مشهور شده است، همه‌ قراردادها، جز آنچه به جواز آن تصریح کرده باشد، لازم هستند. مطابق ماده ۲۱۹ «عقودی که بر طبق قانون واقع شده باشد، بین متعاملین و قائم‌مقام آن ها لازم‌الاتباع است، مگر این‌که به رضای طرفین اقاله و یا به علت قانونی فسخ شود». پس عقد لازم را در دو صورت می‌توان منحل کرد: اول، در مواردی که قانون، به موجب یکی از خیارات، حق فسخ عقد را به یک یا هر دو طرف آن تفویض کرده باشد؛ و دیگری در تمامی مواردی که دو طرف، به منظور انحلال عقد، با یکدیگر تراضی کنند. این تراضی در اصطلاح حقوق مدنی، اقاله نامیده می‌شود. در صورتی که نفوذ اقاله در انحلال قرارداد به حقوق دیگران یا منافع عمومی صدمه برساند، اقاله نافذ نیست؛ چنان‌که عقد وقف یا نکاح را نمی‌توان به اقاله منحل کرد، چون جامعه در بقای نهاد وقف و خانواده نفع دارد. بر اساس همین استدلال، ضامن و طلب‌کار نیز نمی‌توانند با اقاله‌ی عقد ضمان، دین را به عهده بدهکار بازگردانند. (ایزدی‌فرد، ۱۳۸۹: ۱۲۲)

عقد جایز؛ ماده ۱۸۶ قانون مدنی در تعریف عقد جایز می‌گوید: «عقد جایز آن است که هر یک از طرفین بتواند، هر وقتی بخواهد، آن را فسخ کند». برای بر هم زدن عقد جایز، هیچ سبب خاصی لازم نیست و طرفهای قرارداد حق دارند، همیشه و بدون هیچ تشریفاتی، آن را منحل سازند؛ از طرفی دیگر، در اثر فوت و جنون و سفهِ یکی از دو طرف، عقد جایز خود به خود نیز منحل می‌شود (ماده ۹۵۴ قانون مدنی)؛ ولی عقد لازم، هیچ خللی نمی‌یابد و قانون، نماینده قانونیِ محجور و متوفّی را ملزم به آثار عقد می‌سازد. در خصوص قرارداد بای‌بک، با توجه به اصاله‌اللزومِ مستفاد از ماهیت آن قرارداد، شبهه‌ای در لازم بودن آن نیست. ماده ۲۱۹ قانون مدنی نیز به مطلب فوق اشاره دارد. این ماده مقرر می‌دارد که «عقودی که بر طبق قانون واقع‌شده باشد بین متعاملین و قائم‌مقام آن ها لازم‌الاتباع است، مگر این‌که به رضای طرفین اقاله و یا به علت قانونی فسخ شود»؛ ‌بنابرین‏، همه‌ عقود لازم هستند، مگر آن‌که قانون خلاف آن را تصریح نماید. هدف طرفین از ورود به قرارداد، مخصوصاً در قراردادهای بین‌المللی، مانند بای‌بک، به گونه‌ای است که با جواز آن منافات دارد. جواز این‌گونه قراردادها مخالف با عقلایی بودن آن ها‌ است و در نتیجه، این قرارداد تابع اصل اوّلیِ قراردادیِ مستفاد از ماده ۲۱۹ قانون مدنی، و لازم است. (صابر، ۱۳۸۶: ۱۸۰)

ج- عقد منجز بودن قرارداد بای بک

مطابق ماده ۱۸۹ قانون مدنی، «عقد منجز آن است که تأثیر آن بر حسب انشا موقوف به امر دیگری نباشد والاّ معلق خواهد بود». پس در عقد معلق، طرفین در عین حال که اراده خود را به طور منجز بیان می‌دارند، اثر آن را موقوف به امر دیگری می‌کنند، تا پس از وقوع شرط، تحقق پیدا کند؛ عقد معلق در مرحله انشا و توافق، با سایر عقود تفاوتی ندارد و وجود تعهّد است که در این گونه قراردادها، منوط به امر خارجی می‌شود. برعکس، در عقد منجز، التزام دو طرف موکول به هیچ امر دیگری نیست و با توافق آن ها به وجود می‌آید. تعلیق واقعی نیز در صورتی است که اثر انشا منوط به وقوع حادثه خارجی و احتمالی شود؛ پس، اگر تعلیق به شرایط درستی عقد شود (مانند وجود دِین در عقد ضمان)، نوعی تأکید بی‌فایده است (ماده ۷۰ قانون مدنی)؛ همچنین، اگر تحقّق شرط در آینده به یقین معلوم باشد (مانند طلوع آفتاب یا فرارسیدن نوروز) باید عقد را موجل شمرد، نه معلّق.(همان)

عقد در بای‌بک، متوقف بر خرید محصولات توسّط فروشنده‌ تجهیزات نیست، بلکه چنان‌که مفصلاً گفته شد، بای‌بک مشتمل بر سه قرارداد است. اول قرارداد فروش تکنولوژی ویا تجهیزات است و این قرارداد منجز، اما مشروط بر پرداخت ثمن از محصولات است. در این‌جا ذکر این نکته لازم است که بین عقد معلّق و مشروط تفاوت وجود دارد. در عقد معلق، اثر انشا متوقف بر امر دیگری است، ولی در عقد مشروط، اثر متوقف بر امری نیست، لیکن شرایطی ضمن عقد بیان می‌گردد که خارج از ماهیت عقد است. (همان)

د- عقد معوّض بودن قرارداد بای بک

عقودی که بر حسب طبیعت خود دارای دو موردند و هر یک از دو طرف، در برابر مالی که می‌دهد یا دینی که به عهده می‌گیرد، مال یا تعهّد دیگری را برای خود تحصیل می‌کند، معوّض می‌نامند. در عقد معوّض همیشه دو تعهّد متقابل وجود دارد و هر یک از دو طرف، هم طلب‌کار دیگری است و هم مدیون او. چنان که در اثر عقد بیع برای خریدار و فروشنده در برابر هم التزام ایجاد می‌شود؛ فروشنده ملتزم به تسلیم مبیع و در ضمن، طلب‌کار ثمن می‌گردد، و خریدار نیز در قبال تعهّدی که نسبت به پرداخت ثمن پیدا می‌کند، مبیع را به دست می‌آورد. تفاوت ارزش دو عوض مانع از معوّض شناختن عقد نیست، مگر این‌که عوض چنان ناچیز و کم بها باشد که عرف آن را هیچ انگارد و شائبه‌ی حیله برای وانمود ساختن وجود عوض برود. برعکس، در عقد مجانی، یک یا چند شخص در مقابل یک یا چند تن دیگر تعهّد بر امری می‌کنند یا مالی را به رایگان می‌دهند، بدون این‌که برای آنان التزام ایجاد شود؛ برای مثال، در عقد هبه، واهب، مالی را به متهب می‌بخشد و در مقابل برای متهب هیچ تعهّدی به وجود نمی‌آید، یا در عاریه، اذن در انتفاع به رایگان داده می‌شود. پس، در عقود مجانی، التزام، تنها از یک‌سو است و نقش متعهّد تنها قبول دین یا ملکیّت است. (بروجردی عبده، ۱۳۸۰: ۱۳۰)

تشخیص عقود معوّض و مجانی دارای فواید و آثار زیادی به شرح زیر است:

درد حاد به دردهایی گفته می‌شوند که در اثر آسیب به بافت‌های بدن و فعال شدن گیرنده های حس درد در محل ضایعه بافتی ایجاد می‌گردند.

درد مزمن به انحاء متفاوتی تعریف شده است. درد مزمن به دردهایی اطلاق می شود که بیش از یک ماه نسبت به دوره کلی یک بیماری حاد با یک زمان منطقی برای بهبود یک عارضه ادامه داشته باشد(وال^۱ ۱۹۸۴).

۱٫ Wall

وال در تعریف درد مزمن می‌گوید که چنین دردهایی در واقع ” طولانی شدن ساده یک درد حاد نیستند. استرنباخ^۱ نیز اضافه می‌کند که اگر چه درد حاد به عنوان علامتی از یک بیماری می‌باشد، ولی دردهای مزمن خود یک بیماری اند که معمولا از نظر فیزیکی، روانی و اجتماعی، مخرب هستند. از مشکلات همراه با درد مزمن می توان به افسردگی اشاره کرد، همچنین بالمر^۲ و هیلبرون^۳ اذعان دارند که از مشکلات دیگر همراه با درد مزمن اضطراب، عصبانیت و خشم می‌باشند.

مشکلاتی همچون اختلالات خواب، تحریک پذیری و خستگی، سبب کاهش فعالیت و تحمل درد می‌شوند که این مسایل خود بر مشکلات بیماران مبتلا به درد مزمن می افزایند. وجود دردهای مزمن غیر بدخیم می‌تواند سبب تغییر در نقش ها، سطوح ارتباط و فعالیت ها در خانواده و سر کار شود، که ین امر ممکن است سبب احساس فقدان و انزوا گردد. علاوه بر تغییرات خانوادگی و شغلی که برای بیمار اهمیت دارد، ممکن است بیمار برای حفظ و ایجاد رابطه با متخصصین سلامتی نیز با مشکل مواجه باشد. اگر چه متخصصین سلامتی مرتبا در حال تلاش اند که از درد این بیماران بکاهند ولی در تسکین کامل درد آن ها ناکام مانده اند که این مسئله برای هر دو طرف نا امید کننده می‌باشد. بنا براین با توجه ‌به این مسئله که پایان درد در بیماران نامعلوم می‌باشد و درمان های متعددی که بر روی بیماران انجام می شود با موفقیت کمی همراه است باعث افزایش نگرانی های بیمار می‌گردد. چنین دردهایی غالبا علت فیزیکی مشخصی ندارند و سبب می‌شوند که حتی در برخی موارد فرد بیمار، به عنوان شخصی که تمارض می کند، تصور شود.

۱٫ Sterenbach

۲٫ Bulmer

۳٫ Heilborn

وقتی مشخص می شود که شخصی درد مزمن غیر بدخیم دارد، هدف درمان لزوماً متوقف کردن درد نیست بلکه به قول ویلیامز^۱، کمک به بیمار برای کنترل و یا کنار آمدن با دردهایش است، این بدین معنا نیست که به آن ها بگوییم، کاری بیشتر از این نمی‌توانیم انجام دهیم و آن ها مجبورند که با آن درد زندگی کنند، بلکه موثرترین درمان برای این گونه بیماران ایجاد تمایل برای رفتن به ‌کلینیک‌های چند تخصصی درد است که تمام تجارب دردها در آنجا مورد توجه قرار گرفته و شیوه های درمانی مثل تمرین ها و فعالیت های درجه بندی شده، کاهش دارو درمانی، روش های شناختی و ادراکی و رفتاری بر روی آنان انجام می شود(کروک^۲،ریدون^۳،بروان^۴،۱۹۸۴). البته قابل ذکر است که نباید اولین خط درمانی یعنی کارکرد پزشکان عمومی را ‌در مورد این بیماران نا دیده انگاشت، چون آن ها هستند که به خوبی می‌توانند غربالگری بیماران را در این زمینه انجام داده و بیماران نیازمند ‌به این خدمات را از میان سایر بیماران انتخاب نموده و به مراکز پیشرفته تر در این زمینه ارجاع نمایند، تا بدین ترتیب از هزینه های گزاف بی دلیل بیمارانی که احتیاج به چنین سیستم هایی ندارند کاسته شده و بیماران نیازمند نیز به سهولت به خدمات مورد نیاز دسترسی پیدا کنند.

درد در اساس زندگی روزانه فرد دخیل است پس درمان درد مزمن محتاج مداخله در زندگی روزمره فرد می‌باشد. دردهای مزمن از این لحاظ باید مورد تأمل قرار گیرند که در بسیاری از موارد، علت آن ها می‌تواند سایکولوژیک یا عوامل محیطی باشند و حتی باورها و فرهنگ بیماران نیز بر این مسئله تاثیر گذار است.

۱٫ Williams

۲٫ Crook

۳٫ Rideout

۴٫ Brown

از آنجایی که دانش پزشکی در زمینه مکانیزم ایجاد دردهای مزمن هنوز ناکافی است، تشخیص و درمان دردهای مزمن بسیار سخت تر از دردهای حاد خواهد بودهمچنین مطالعات نشان داده‌اند که بیماران دچار درد مزمن اغلب از یک بیماری تحلیل برنده نیز رنج می‌برند. در نتیجه وقتی درد مزمن به طور مؤثر درمان نشود یا بهبود نیابد اثرات معنوی بسیاری بر روی تمام وجوه سلامتی فرد از جمله کیفیت زندگی فرد می‌گذارد(کروک و همکاران) .

بر خلاف دردهای حاد، دردهای مزمن و مداوم معمولا هیچگونه عملکرد بیولوژیک (هشدار دهنده) ندارند. کیفیت زندگی تقریبا در تمام بیماری‌ها بسیار مهم است زیرا با بیماری‌زایی و مرگ و میر مرتبط می‌باشد. درد مزمن از جمله مسائلی است که کیفیت زندگی را به علل گوناگونی تحت تاثیر قرار می‌دهد و با توجه به اینکه درد مزمن طیف وسیعی از بیماری‌ها شامل بیماری‌های روماتولوژیک، سایکولوژیک، ارتوپدیک و … می‌باشد، ‌بنابرین‏ شمار زیادی از افراد جامعه از درد مزمن رنج می‌برند که مجبورند هزینه های بسیاری صرف بیماری خود کنند و همچنین ضرر بسیاری را در اثر اختلال در شغل، متحمل می‌شوند که باعث ایجاد مشکلات سایکولوژیک در این افراد می شود. البته این را هم باید در نظر گرفت که فرهنگ ها نیز تاثیر بسزایی بر روی درد و نحوه ابراز آن دارند در نتیجه کیفیت زندگی افراد به ناچار از این مسئله تاثیر می پذیرد. حتی باورها و اعتقادات مردم عامه نیز عامل تعیین کننده در بیان و حتی پذیرش درمان های پزشکان می‌باشد به خصوص در این بیماران که به علت روند طولانی درمان و اینکه درمانها به راحتی و به سرعت به نتیجه نمی رسد، این افراد به ابزارهای دیگری همچون خرافه ها متوسل می‌شوند که نه تنها بهبودی به ارمغان نخواهد آورد بلکه موجب یاس و ناامیدی بیشتر آن ها شده و در نتیجه کیفیت زندگی را بیش از پیش در این افراد کاهش می‌دهد.

درد با بسیاری دیگر از مسایل پزشکی و اختلال عملکرد مرتبط است و علت اصلی مراجعه به مراکز درمانی می‌باشد. هنگامی که نمی توان درد مزمن را به طور مؤثر درمان کرد یا بهبود داد، درد مزمن می‌تواند اثرات مضری بر روی تمام وجوه زندگی فرد داشته باشد.

۲-۳-۲)تاثیر درد بر کیفیت زندگی

درد مزمن بر ابعاد گوناگون کیفیت زندگی تاثیر می‌گذارد ، از جمله از لحاظ مشکلات جسمی ایجاد شده در اثر خود بیماری یا اثرات جانبی آن، که ممکن است بیمار را از فعالیت‌های فیزیکی همیشگی باز دارد، و یا ابعاد روانی و یا کاهش فعالیت‌های بیمار و یا اختلال در شغل و اموری که بیمار به آن ها علاقه دارد. و باعث کاهش روابط اجتماعی و روزمره فرد می شود. همچنین بعد اجتماعی زندگی بیماران نیز به دنبال مشکلات فیزیکی یا مسائل روانی ناشی از درد بیمار، تحت تاثیر قرار می‌گیرد. اثرات فیزیولوژیک درد شامل مشکلات خواب و اشتها، یبوست، افزایش تحریک پذیری، کم شدن میل جنسی، کم شدن فعالیت های سایکوموتور و بالاخره کم شدن تحمل بیمار نسبت به درد می‌باشد. این عوامل، همراه با کم شدن احتمالی سروتونین و آندورفین ها که در بیماران دچار درد مزمن با آن مواجه هستیم، باعث کم شدن تحمل بیمار نسبت به ساده ترین دردها می‌گردد. در بسیاری از بیماران دچار درد مزمن شاهد اختلالاتی در رابطه با ر فتارهای مربوط به تغذیه می باشیم. عده ای از آن ها دچار کم اشتهایی و لاغری می‌گردند و عده ای نیز با پرخوری نامتعادل و کم حرکتی، فربه می‌شوند و این چاقی اغلب برمشکلات قبلی اضافه می‌گردد..

بخش سوم

۲- ۲۹)رضایت ارباب رجوع

رضایت مردم (ارباب رجوع) در سازمان ها به عنوان یکی از شاخص های اصلی سنجش کارآمدی و رشد و توسعه نظام اداری تلقی می‌گردد. مؤلفه هایی از قبیل دقت و صحت در انجام امور ارباب رجوع، سرعت، کیفیت انجام امور، نحوه رفتار و برخورد با گیرندگان خدمت، هزینه های انجام خدمت، شفافیت و اطلاع رسانی مناسب عواملی هستند که در جلب رضایت مردم و نهایتاًٌ افزایش اعتماد عمومی به عنوان یکی از بزرگترین تکیه گاه برای نظام اداری نیز می‌باشد. (میرسپاسی،۱۳۷۹،ص۵۷)

در سازمان های دانش محور، آگاهی از نحوه ارائه خدمات از اساسی ترین مکانیزم های مدیریت بوده و از اهمیت به سزایی برخوردار است و همچنین در این سازمان ها رضایت مشتری باعث پویایی آن ها گشته اعتلای اهداف سازمانی را به دنبال خواهد داشت(محمدیان و همکاران، ۱۳۸۸، ص ۵۵)

عوامل متعددی را می توان در موفقیت سازمان ها در محیط رقابتی در نظر گرفت که یکی از مهمترین و ارزشمندترین آن ها مشتریان سازمان هستند. آنان با رجوع به سازمان ها، خدمات مورد نیازشان را دریافت می‌کنند و در نهایت پس از دریافت خدمات، رضایت یا عدم رضایتشان را از کیفیت خدمات و نحوه ارائه آن ها اعلام می نمایند. ‌بنابرین‏ سازمان ها با داشتن آگاهی ها از برداشت ها و طرز تلقی مشتریان یا ارباب رجوع، ‌در مورد عملکردشان می‌توانند تصمیمات مؤثرتری اتخاذ کنند. سازمان های موفق سیستم هایی پویا هستند که با توجه به نیروهای محیطی و تأثیرات آن ها فعالیت های خود را سازمان دهی می‌کنند و همواره با ارزیابی ورودی ها و به هنگام کردن آن ها در ارائه خدمات و محصولاتی جدید بر اساس نیاز مشتریان تلاش می‌کنند. آن ها همچنین با گرفتن بازخوردهایی از مشتریان و تجزیه و تحلیل آن ها. انحرافات سیستم را به موقع تشخیص داده، اصلاحات لازم را در جهت بهبود عملکرد انجام می‌دهند.(عطافرد و امری،۱۳۹۰،ص۱۴۶)

ارباب رجوع یا مشتری ۲- ۳۰)

مشتری نخستین عاملی است که نوع فعالیت سازمان را تعیین می‌کند. مشتری همیشه در پی منافعی است که عاید وی خواهد شد، یعنی آن چه را که یک محصول با نوعی خدمت رسانی می‌تواند به او ارزانی دارد. مشتری سنگ بنای سازمان است و بقای آن را تضمین می کند.

اگر در مفهوم مشتری بخواهیم صحبت کنیم می‌توانیم مشتریان را مردم یا عملیاتی در نظر بگیریم که محصول یا نتایج یک عملکرد را مصرف می کتد یا به آن ها نیاز دارند و از آن ها بهره می‌برند (خیاط زاده ماهانی،۱۳۸۲،ص۷۶). مشتریان از عوامل محیطی یک سازمان محسوب می‌شوند. از دیدگاه سنتی مشتری کسی است که فرآورده های یک شرکت را خریداری می‌کند ولی این تعریف مورد قبول همگان نیست. در دیدگاه جدید مشتری کسی است که سازمان مایل است با ارزش هایی که می آفریند بر رفتار وی تأثیر گذارد (عالی،۱۳۸۱،ص۶۷). می توان گفت امروزه مشتری یا ارباب رجوع در مقام داور نهایی کیفیت و خدمات محصول محسوب می شود. در بخش دولتی هم مشتری تعریف خاص خود را دارد. منظور از مشتری یا ارباب رجوع در بخش دولتی شخص (ارباب رجوع، مردم) گروه کار، یا واحد اداری و به طور کلی گیرندگان خدمت از سازمان های دولتی می‌باشد (کازرانی،۱۳۸۱،ص۲۹).

الوانی و دانایی فرد معتقدند ((به کار گیری لفظ مشتری که از بخش خصوصی عاریه گرفته شده، در بخش عمومی و دولتی درست نیست؛ زیرا در بخش خصوصی، مشتریان به طور کامل شناخته شده اند و خدمات با کارایی خاصی را از بخش خصوصی دریافت کرده و هزینه آن را می پردازند، در حالی که در بخش دولتی تمامی شهروندان باید مشتری محسوب شوند؛ اگر چه همگی خریدار و خواهان خدمت ویژه ای از دولت نیستند)) به همین دلیل در بخش خصوصی هر فردی که پول بیشتری بپردازد از خدمات بهتر و با کیفیت تری برخوردار می شود، در حالی که در بخش دولتی چنین عملی، بی عدالتی و تبعیض محسوب می شود (محمدی فر و همکاران،۱۳۹۰،ص۱۲۱).

۲- ۳۱) ارباب رجوع کیست و تفاوتش با مشتری چیست

ارباب رجوع مانند مشتری حالت تعاملی و طرفینی ندارد، بلکه خدمات یک جانبه را شامل می شود که بر فروشنده ها، اطلاعات مشتری نسبت به موضوع مورد مطالعه را دارند ولی خریدار نمی تواند به سادگی آن اطلاعات را به دست آورد، در حالی که سخت به آن نیازمند است مثل خدمات درمانی، خدمات علمی و … وقتی مردم را موظف به همین کنید تا برای خروج از کشور گذرنامه تهیه کنند یا برای شناسایی همدیگر شناسنامه بگیرند و آن ها را برای انجام این قبیل کارها مجبور می‌کنیم. در این صورت آن ها را ارباب رجوع می نامیم (خاکساری و بهرام زاده،۱۳۸۴،ص۱۵۰).

جونزو سسر بر اساس وفاداری به ۴ گروه تقسیم کرده‌اند:

مشتریان طرفدار:

آن گروه از مشتریان هستند که نه تنها وفادارند، بلکه با رضایت کامل از سازمان محصول یا خدمات آن را به دیگران هم توصیه می‌کنند.

مشتریان گروگان:

مشتریانی هستند که به شدت ناراحت هستند اما به علت عدم وجود شرایط رقابتی، تأمین کننده دیگری را نمی شناسند

مشتریان حریص: مشتریانی هستند که با وجود رضایت بالا از یک سازمان، همواره در جستجوی تأمین کنندگان دیگری هستند که محصول خود را با قیمت کمتری ارائه می‌کنند.

مشتریان خطرناک: مشتریانی هستند که با وجود شرایط رقابتی به سراغ دیگر تأمین کننده ها هم می‌روند اما از هیچ فرصتی برای ابراز عدم رضایت خود از سازمان قبلی هم صرف نظر نمی کنند (کاووسی و سقایی،۱۳۸۴،ص۳۸۸-۳۸۷).

رضایت مشتری

وفاداری مشتری

کاملاٌ راضی
کاملاٌ ناراضی
زیاد
طرفدار
گروگان
کم
حریص
خطرناک

در نهایت این که ارباب رجوع، شخصی است که برای انجام یک کار و یا دریافت خدمت به واحد مورد نظر مراجعه ‌کرده‌است. در واقع مشتری یا ارباب رجوع، همان گیرندگان خدمت از سازمان ها می‌باشند.

۲- ۳۳) مفهوم رضایت مشتری

زیر بنای نظریه ((رضایت مشتری)) و ((مشتری گرایی)) نظریه های ((جوران دمینگ و کرزابی)) است. رضایت مشتری آن چنان ارزشمند است که در ((جایزه ملی کیفیت مالکوم بالدریچ)) که دارای هفت معیار است، وزین ترین معیار تلقی می‌گردد.

بلانچارد و گالوی معتقدند: رضایت مشتری در نتیجه ادراک مشتری طی یک معامله یا رابطه ارزشی است به طوری که قیمت مساوی است با نسبت کیفیت خدمات انجام شده به قیمت و هزینه مشتری.

رضایت مندی به عنوان درجه ای که عملکرد واقعی یک شرکت انتظارات مشتری را برآورده کند، تعریف می‌گردد (دیوان دری و همکاران،۱۳۸۷،ص۲۴)

رضایت مندی مشتری، یعنی تأمین کامل نیازها و خواسته های او درست در همان زمان و با روشی که او می‌خواهد. از این دیدگاه رضایت مشتریان در سه سطح مورد بررسی قرار می‌گیرد که عبارتند از:

سطح اول: تأمین نیازهای اولیه مشتریان؛

سطح دوم: تأمین انتظارات؛

سطح سوم: توجه و تأمین انتظارات (مجیدی نیا،۱۳۸۳،ص۲۴).

بلسکی در سال ۱۹۸۱ بیان کرد حمایتی که یک والد از همسرش دریافت می‌دارد ممکن است تربیت مثبت را تسهیل کند . امروزه برای این ادعا شوهاد محمی در دست است حمایت همسر عموماً با قابلیت تربیتی مادر رابطه مثبت دارد(استافورد و به یرف ترجمه دهگان پور و خرازچی ، ۱۳۷۷).

۲-۱-۴ رضایتمندی و سازگاری زناشویی

در ازدواج سازگاری زناشویی و رضایت از آن امر مهمی به شمار می‌آید. سازگاری زوجین یکی از پیامدهای ازدواج موفق است که نه تنها بر میزان رضایتمندی و احساس خوشبختی آن ها اثر می‌گذارد بلکه تنش های زناشویی را کاهش می‌دهد. سازگاری زناشویی در ده بعد مورد ارزیابی قرار می‌گیرد که عبارتند از نقش زن و مرد، پذیرش سلیقه همسر، ارتباط دوتایی با همسر، توانایی حل تعارض، مدیریت مالی خانواده، نحوه گذراندن اوقات فراغت، روابط جنسی با همسر، تربیت فرزندان، ارتباط با خانواده اصلی و دوستان و جهت گیری مذهبی با همسر (فوورس^[۳۹] و السون^[۴۰]، ۱۹۸۹) رضایتمندی زناشویی حالتی است که طی آن زن و شوهر از ازدواج با یکدیگر و با هم بودن احساس شادمانی و رضایت دارند (سینها^[۴۱]، ۱۹۹۱) رضایتمندی زناشویی می‌تواند به عنوان یکی از شاخص های اساسی در کیفیت^[۴۲] زندگی تاثیر مهمی بر آن داشته باشد. در همین رابطه دو نظریه در روان شناسی اجتماعی وجود دارد که باور دارد ابعاد گوناگون زندگی یک فرد به هم مرتبط است. یکی نظریه جبران^[۴۳]، که معتقد است شخصی که از یک جنبه زندگی ناخرسند است به دنبال کسب رضایتمندی جبرانی، در دیگر جنبه‌های زندگی بر می‌آید و دیگری نظریه سرایت^[۴۴] که مدعی است ناخشنودی از یک جنبه بر کل زندگی فرد تاثیر می‌گذارد (از کمپ^[۴۵]، ۱۹۹۱).

کاسلو^[۴۶] معتقد است:

«در روابط بین زن و شوهر ارتباط جنسی متغیر مهمی در رفع نیازهای اولیه فیزیولوژیک و اوج ابراز صمیمیت عاطفی است. موضوع جنسی تشکیل یافته از عشق، مصاحبت لذت بخش و ارضای جنسی است». (احمدی ۱۳۸۵) روابط جنسی تشکیل دهنده بخشی از ادراک زوجین از همدیگر و ادراکات جنسی در بین زوجین ارتباط مثبتی با رفتارهایی دارد که نگهدارنده و تدام بخش ازدواج است (بالارد^[۴۷]، ۱۹۹۶) همچنین دیده شده است که صمیمیت جنسی با صمیمیت عاطفی در ارتباط است (گریف^[۴۸]، ۲۰۰۱).

ازدواج موفق سازگاری و رضایتمندی زناشویی را به همراه خواهد داشت ملازاده سازگاری زناشویی را به عنوان منبع نظام خانواده یا بخشی از نیروی تامین حیات و احیا کننده خانواده دانسته است و اسپانیر^[۴۹](۱۹۷۶) کیفیت زناشویی را تابعی از موفقیت و کنشوری ازدواج دانسته است همچنین کیفیت زندگی زناشویی، بر اساس جئونگ^[۵۰]، بلمن^[۵۱] و اسکام^[۵۲] (۱۹۹۲) در قالب رضایتمندی و روابط زناشویی با همسر تعریف شده است و تحقیقات انجام شده اهمیت تاثیر آن را بر انواع نتایج بالینی مانند بهداشت روانی (وارینگ^[۵۳] و پاتن^[۵۴]، ۱۹۸۴) بهداشت جسمانی (چوانس^[۵۵] و بینک^[۵۶] ۱۹۸۹) و حتی طول عمر (برکمن^[۵۷] و سایمی^[۵۸]، ۱۹۷۹) تأیید کرده‌اند (کریمی، ۱۳۸۶).

با توجه به اهمیت سازگاری زناشویی در بهداشت و سلامت، بسیاری از متخصصان این پدیده را هموار مورد سنجش قرار می‌دهند. ‌بنابرین‏ شناسایی عوامل مؤثر بر سازگاری زناشویی حائز اهمیت است.

عوامل متعددی رضایتمندی زناشویی زوجین را تحت تاثیر قرار می‌دهد که از آن جمله می توان به اعتماد، وفاداری و عشق (روزبلات^[۵۹]، کاسلو، ریورا^[۶۰]، ۱۹۹۹) درآمد و اشتغال همسر (ویجیمانتالا^[۶۱] و کوماری^[۶۲] و پاندا^[۶۳]، ۲۰۰۴) اشاره کرد(کریمی، ۱۳۸۶).

۲-۱-۵ نظریه های مرتبط با خانواده، رضایتمندی و سازگاری زناشویی

۲-۱-۵-۱ دیدگاه کلان

در دیدگاه کلان، دو نوع برخورد با جامعه وجود دارد: یکی از آن ها دیدگاه موسوم به کارکردگرایی ساختی است و فرد شاخص آن پارسنز^[۶۴] بشمار می رود. طرفداران این مکتب براین باورند که اجزای متشکل یک نظام اجتماعی(جامعه) آنچنان به یکدیگر وابسته و مرتبط هستند که نتایج و آثار هر یک از اجزاء ضرورتاً موجبات چگونگی دوام و بقای کل جامعه را فراهم می‌کند و هر نهاد اجتماعی کارکرد معینی دارد که به گونه ای در دوام و بقای جامعه مؤثر است. برای مثال نهاد خانواده با کارکردهای خود از قبیل تولید نسل و پرورش افراد به دوام و بقای نظام اجتماعی کمک می‌کند. (ادیبی، ۱۳۵۸).

از دیدگاه کارکردگرایان، نظام ارزشی مشترک در سطح جامعه و در سطح فردی لازم است و همین است که موقعیت های اجتماعی را استوار با معنی و پیش‌بینی پذیر می‌سازد هدف های مشترکی چون خوشبختی در زناشویی، موقعیت فرزندان و دستاورد شغلی، انسجام سطح بالایی را برای جامعه به ارمغان می آورد. یکی از نیازهای دیگر جامعه این است که تظاهرات عاطفی مردمش را تنظیم کند زیرا عواطف افسار گسیخته می‌تواند سرچشمه هرج و مرج شود.برخی از عواطف آشکارا ضروری اند. برای مثال عشق و وفاداری خانوادگی برای تضمین جمعیت کافی ضرورت دارد (ریترز^[۶۵]، ۱۹۹۶).

نظریه دوم در دیدگاه کلان، نظریه فمنیسم است که از مکتب تضاد سرچشمه می‌گیرد و در دوران معاصر بیشتر مطرح شده است.(ادیبی،۱۳۵۸)

۲-۱-۵-۲ دیدگاه خرد

در دیدگاه خرد، خانواده به عنوان یک گروه اجتماعی بررسی می شود. از جمله نظریه های مطرح در این دیدگاه نظریه مبادله است. در دیدگاه مبادله واحد تحلیل فرد است و گروه ها به منزله پدیده ای که به فرد خدمت می‌کنند، دیده می شود. برخی از اصول مبادله به قرار زیرند:

• • انگیزه، نقشی مهم در مبادله ایفا می‌کند اما به صورت فردی مطرح است.

• • چون انسان ها در جستجوی لذت در رضایت خاطر هستند،‌بنابرین‏ هر فرد در رویارویی با افراد دیگر باید همان گونه که چیزی را می‌گیرد چیزی نیز بدهد. آنان بر این باورند که اگر رضایت متقابل به دست نیاید، هیچ نوع کنش متقابلی صورت نخواهد گرفت.

• • تأیید اجتماعی می‌تواند به صورت انگیزه و عامل ایجاد کننده رضایت در نظر گرفته شود. در نظریه مبادله با وجود اینکه به دسته بندی پاداش نمی پردازند، اما پاداش های کلی معینی وجود دارد که قوی ترین آن ها تأیید اجتماعی است.

• در گروه، هماهنگی منبع رضایت است. بر اساس این دیدگاه هماهنگی با هنجارها سبب می شود که سودی عاید فرد شود. البته سود برای افراد گوناگون معانی متفاوتی دارد و هماهنگی فرد با گروه، بهترین نشانه تعلق و دلبستگی گروهی است (ادیبی، ۱۳۵۸).

کالینز^[۶۶] استدلال می‌کند که آگاهی دو جانبه، تمرکز بر توجه مشترک، هماهنگی موزون حالات گفتگو، روحیه و نماد مشترک، احساساتی را که انعکاس دهنده و بالابرنده حالت، توجه و هماهنگی مردم است ایجاد می‌کند. با ایجاد این احساسات که ویژگی مناسک است فرایندهای مبادله شکل می‌گیرد (ترنر^[۶۷]، ۲۰۰۳).

کالینز دو نوع اساسی منابعی که برای مبادلات و مناسک سرنوشت ساز هستن را مجسم می‌کند:

1. 1. ذخیره فرهنگی