۴- مشارکتی: در این روش درصدی از کل شنوندگان در نظر گرفته می‌شوند که در بازار مصرف مورد نظر، به برنامه های یک ایستگاه گوش می‌دهند. (هندی، ۱۳۸۷، ص۱۶۵)

ایستگاه‌ها و شبکه های رادیویی به نحو گریزناپذیری هر یک از روش‌ها را که متناسب با نیازهایشان باشد به کار می‌گیرند. به عنوان مثال، اگر رقابت فزاینده در یک بازار به معنای کاهش مخاطب یک ایستگاه باشد، شاید چنین ادعا کنند که در برخی نقاط دیگر مردم از برنامه‌هایشان استفاده می‌کنند و در این راه از شیوه تجمعی بهره می‌برند و اگر آمار تجمعی کاهش یافت، ایستگاه ممکن است از راه توسل به شیوه هسته اصلی و انتخاب اولیه، شنوندگان خود را تسلی دهد و به صداقت کسانی که شبکه آن ها را انتخاب کرده‌اند، استناد کند.

۱-۸-۲-۲- قدرت انتخاب و گزینش مخاطبان در ایران

بررسی تاریخی از سپهر رسانه ای ایران ،سه دوره زمانی را نشان می‌دهد:

الف) از آغاز رادیو در سال ۱۳۱۹ شمسی تا انقلاب اسلامی ایران

در این دوره قدرت رادیو و تلویزیون انحصاری بود. تقریبا هیچ گزینه دیگری برای شهرستانی ها و مردم ساکن در مناطق روستایی وجود نداشت. سینما گزینه رقابتی محدودی در شهرهای اصلی و برخی شهرهای درجه دو محسوب می شد. رادیو BBC در اواخردوره پهلوی گزینه جدیدی بود.

ب) از سال ۱۳۷۰ تا امروز.

سپهر رسانه ای به رقابت فشرده در داخل و خارج وارد شده است. بیش از صدها شبکه تلویزیونی و رادیویی ماهواره ای در کنار شبکه وسیع و سهل دریافت ایترنت همواره با افزایش مدت زمان پخش BBC فارسی و صدای آمریکا و رادیو فردا و دیگر شبکه های تلویزیونی و رادیویی فارسی زبان فضای رقابتی و از منظر سیاسیف گاهی تهدیدامیزی را ایجاد کرده ان.

رقابتی بودن سپهر رسانه ای موجب شده است تعداد شبکه های رادیویی و تلویزیونی در دو شکل سراسرس و محلی افزایش یابد تا قدرت رقابتی خود را باید در ساختار خاصی افزایش دهندف در غیر این صورت کمک چندانی به رسانه ملی در این رقابت نمی کنند(اولین اجلاس جهانی رادیو،ص۷۰-۷۱).

۹-۲-۲- برنامه سازی رادیو

رادیو رسانه‌ای متفاوت از سایر رسانه‌هاست، زیرا تنها عناصر شنیداری را در اختیار دارد و با کلام، موسیقی و افکت،سکوت تلاش می‌کند پیام‌های خود را با کمترین اختلال و ابهام به مخاطب انتقال دهد.

۱-۹-۲-۲- رویکردهای برنامه‌سازی به مخاطبان

در امر برنامه‌سازی سه رویکرد یا دیدگاه عمده، برای برنامه‌سازی و مخاطبان برنامه ها وجود دارد:

1. رویکرد مصلحت گرا

این رویکرد بیشتر مصالح و ضرورت‌ها را در نظر می‌گیرد و جهت آن بیشتر از رسانه به سمت مخاطب است و در آن نصیحت مستقیم وجود دارد. گروه محتوا‌گرایان به مصالح و بایسته‌های مخاطب توجه تام دارند و نیازها و اموال مخاطب را از دریچه‌ی مصالح می‌نگرند و در ارائه‌ مطالب در برنامه وسواس زیادی دارند و در صورت احساس مواجهه یا تضعیف مصالح ناچار از حذف یا چشم‌پوشی از برخی مطالب هستند. از طرفی دیگر از منظر نظریه های ارتباطاتی این گروه ارتباطات را از زاویه‌ی گلوله‌ی جادویی نگاه می‌کنند. پیام‌های رسانه‌ای مانند: داروی تزریقی به بیمار، خود را به نقطه موردنظر می‌رساند و تأثیر لازم را خواهد گذاشت. این گروه در ناخودآگاهشان، مخاطب به صورت منفعل حضور دارد و به محض برقراری ارتباط پیام را دریافت کرده و آن را می‌پذیرند.

1. رویکرد نیاز محور

در این شیوه برنامه‌سازی تنها به نیازها و امیال مخاطب توجه می‌شود و دغدغه‌ی تعالی مخاطب برای برنامه‌ساز وجود ندارد. گروه فرم‌گرایان به نیازها و گاهی به میل مخاطب خود توجه دارند. از این رو جهت ناچار بخش عمده همّ خود را صرف حوائج و نیازهای تاحدودی اولیه و متکی بر غریزه می‌کنند. ‌بنابرین‏ دغدغه‌ی تعالی مخاطبان خود را ندارند. همان طور که مارکوزه در نقد وسایل ارتباط‌جمعی غربی می‌گوید: «… با تشدید نیازهای کاذب و اصولا تعیین نیازها رواج مصرف‌گرایی، تولید انبوه، کار بیش از اندازه و … انسان را از خود بیگانه ‌کرده‌است و رسانه ها با ترویج این شرایط، به شدت به رواج یکسان‌سازی و همسان‌سازی می‌پردازند و تمام عوامل را با سیستم تکنولوژیک، هماهنگ و همسو می‌کنند».

1. رویکرد نیاز مصلحت

دیدگاه سومی نیز در برنامه‌سازی وجود دارد که دیدگاه نیاز- مصلحت است. گذر به مصالح مخاطبان از طریق نیازهای آن ها‌ است، شاید از جهت سختی تأمین محتوا و شرایط آن، قابل مقایسه با دو دیدگاه دیگر نباشد و زحمت و تلاش دوچندان می طلبد، اما از آن جهت که به نیازها توجه دارد، مطلوب مخاطب است و از آن جهت که خود را به مصالح مخاطب متصل می‌کند، موجب تعالی او می شود.

دیدگاه فرم‌گراها در ساخت برنامه را می توان، دیدگاه نیاز محور دانست، در حالی که دیدگاه محتوا‌گرایان در ساخت برنامه، دیدگاه مصلحت محور است(خجسته،۱۳۸۴،ص۳).

۲-۹-۲-۲- تقسیم‌بندی شبکه های رادیویی از لحاظ برنامه‌سازی

شبکه های رادیویی را از لحاظ برنامه‌سازی و پخش برنامه به سه نوع می‌توان تقسیم‌بندی کرد:

الف) رادیوهای عمومی

ب) رادیوهای اختصاصی

ج) رادیوهای تخصصی

الف) رادیوهای عمومی

به شبکه های رادیویی اطلاق می‌شود که در تمام موضوعات اصلی و برای کلیه سطوح مخاطبان، با شیوه های برنامه‌سازی مختلف و متعدد برنامه‌سازی می‌کنند. موضوعات برنامه‌سازی در رادیو عموما چنین می‌باشد:

مذهبی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، تاریخی، سیاسی، خبری، ادبی، هنری، ورزشی، سرگرمی، اطلاعات عمومی، نظامی و علمی. البته در برخی شبکه های رادیویی موضوعات دیگری نیز لحاظ می شود که می‌توان آن ها را در داخل همین موضوعات طبقه‌بندی کرد.

مخاطبان رادیوها از مناظر مختلف به موارد زیر قابل تقسیم است:

سن، جنس، نژاد، اقلیت یا اکثریت، تحصیلات، طبقات اجتماعی، مکان زندگی و کار، زمان‌های تقسیم‌بندی زندگی روزانه و فردی و اجتماعی ، مستمر یا دائمی یا گذری، موضوع مورد علاقه.

از منظر روانشناسی سنی مخاطبان به ‌گروه‌های سنی آورده شده تقسیم بندی می‌شوند:

نوزادی(۲-۰)، خردسالی(۵-۳)، کودکی(۱۱-۶)، نوجوانی(۱۵-۱۲)، جوانی(۲۴-۱۶)، بزرگسالی(۴۰-۲۵)، میانسالی(۶۰-۴۱)، کهنسالی(۶۵سال به بعد).

ب) رادیوهای اختصاصی

رادیو‌های اختصاصی رادیو‌هایی هستند که برای مخاطبی خاص یا گروه‌های مخاطب خاص راه‌اندازی شده است. اما، از لحاظ موضوعی و محتوایی در تمام یا اغلب موضوعات موجود برنامه‌سازی، برنامه تولید کرده و با سبک خاص و شیوه های برنامه‌سازی متناسب با مخاطبان گروه سنی یا ملزومات روانشناسی و اجتماعی مخاطبان خاص شبکه و با اقتضائات زمانی و تغییرات محیطی و ذائقه‌های خاص مخاطبان خود اقدام به برنامه‌سازی می‌کند. مثال بارز این نوع شبکه‌ رادیویی در کشورمان شبکه‌ رادیویی جوان می‌باشد.

ج) رادیوهای تخصصی