بند اول: انواع بازخرید

بازخریدی در سه حالت به تقاضای مستخدم، به عنوان مجازات، به اختیار دولت، قابل تصور است.

۱-بازخریدی به تقاضای مستخدم:

در قانون مدیریت خدمات کشوری، بازخریدی با تقاضای کارمند پیش ­بینی نشده ­است. اما برابر قانون استخدام کشوری^[۴۴] این امکان وجود دارد که بر اساس درخواست کتبی مستخدمان دولت و موافقت بالاترین مقام دستگاه اجرائی، در صورتی که سابقه خدمت آنان کمتر از بیست سال باشد، بازخرید شوند. در مشاغل تخصصی نیز با درخواست کتبی مستخدم و موافقت بالاترین مقام دستگاه اجرائی و تصویب شورایی مرکب از نمایندگان تام الأختیار سازمان مدیریت و برنامه ریزی، دبیر کل سازمان امور اداری و استخدامی کشور و دستگاه­های اجرائی مربوط این امر قابل اجرا خواهد بود. ( ابوالحمد، پیشین: ۲۷۶)

۲- بازخریدی به عنوان مجازات انضباطی:

به موجب بند ح ماده ۹ قانون رسیدگی به تخلفات اداری، یکی از تنبیهاتی که برای کارمندان متخلف ‌می‌توان در نظر گرفت بازخرید از خدمت ‌می‌باشد. بدین­نحو که پرونده کارمندانی که مرتکب تخلفات اداری می­گردند، در هیئت رسیدگی به تخلفات اداری مطرح و به تشخیص این هیئت­ها ‌می‌توان کارمند متخلف را به وسیله بازخریدی از خدمت رها نمود.

۳-بازخریدی به اختیار دولت:

بازخریدی به اختیار دولت یکی از حالت­های خاتمه خدمت کارمندان است که در ماده ۴۸ قانون مدیریت خدمات کشوری بیان گردیده و این ماده، بازخریدی کارمند توسط دستگاه های اجرائی را در موارد ذیل پیش‌بینی نموده است.

الف: بازخریدی به دلیل کسب نتایج ضعیف در ارزیابی عملکرد: بر طبق ماده ۴۸ قانون مدیریت خدمات کشوری، «کارمندان رسمی به دلیل کسب نتایج ضعیف از ارزیابی عملکرد در سه سال متوالی یا چهار سال متناوب، بر اساس آیین­ نامه­ای که با پیشنهاد سازمان به تصویب هیئت وزیران می­رسد، بازخرید می­شوند.» کارمندانی که در اجرای نظام ارزشیابی عملکرد کارمندان، امتیازات آنان در سه سال متوالی یا چهار سال متناوب از پنجاه درصد کل امتیازات پیش‌بینی شده برای ارزیابی کارمندان کمتر باشد، در صورت نداشتن شرایط بازنشستگی موضوع ماده ۱۰۳ قانون مدیریت خدمات کشوری، بازخرید می­شوند. ( آیین نامه اجرائی ارزیابی عملکرد کارکنان موضوع ماده ۴۸ قانون مدیریت خدمات کشوری، مصوب ۱۳/۱۰/۸۸)

ب: بازخریدی پس از یک سال آمادگی به خدمت: طبق ماده ۱۲۲ قانون مدیریت خدمات کشوری، در صورت عدم اشتغال کارمند در دستگاه های اجرائی پس از سپری شدن یکسال از دوران آمادگی به خدمت وی در صورت دارا بودن شرایط بازنشستگی بازنشسته و در غیر اینصورت بازخرید خواهد شد. ( امامی، پیشین: ۱۷-۳۱۶)

ج: بازخریدی به سبب واگذاری تمام یا بخشی از وظایف دستگاه­های دولتی به بخش غیر دولتی: بدین ترتیب کارمندان رسمی و ثابت دستگاه های اجرایی که تمام یا بخشی از وظایف آن ها به بخش غیر دولتی واگذار می‌گردد به پنج روش با آن ها رفتار خواهد شد، که یکی از این روش­ها بازخریدی سنوات خدمت ‌می‌باشد. که در صورت درخواست کارمند مبنی بر بازخریدی دستگاه اجرایی مکلف به اعمال آن ‌می‌باشد. ( ماده ۲۱ قانون خدمات مدیریت کشوری)

بند دوم: آثار بازخریدی

۱-خاتمه خدمت:

پس از بازخرید شدن سوابق کارمند توسط دولت، دیگر فرد عنوان کارمندی خود را از دست داده و ارتباطی با دستگاه ندارد. بدین ترتیب خدمت اداری کارمند خاتمه می­یابد.

۲-اشتغال مجدد:

به کارگیری مجدد کارکنان بازخرید شده برابر بند ب ماده ۶۵ قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه ممنوع است. تنها استثناء آن مقامات، اعضاء هیئت علمی، ایثارگران، فرزندان شهداء و فرزندان جانبازان هفتاد درصد و بالاتر می‌باشد^[۴۵].

۳-مستمری و مزایا:

در بازخریدی استحقاق دریافت مستمری متصور نمی ­باشد. کارکنان بازخرید­­ شده دولت برابر قانون مدیریت خدمات کشوری، استحقاق دریافت یک ماه و نیم حقوق و مزایای مستمر به ازاء هر سال سابقه بازخریدی را دارند، البته ماده ۹ قانون تخلفات اداری، که بازخریدی کارمندان به صورت تنبیه بیان نموده، پرداخت ۳۰ تا ۴۵ روز حقوق به تشخیص هیئت صادر کننده رأی در قبال هر سال خدمت را پیش‌بینی نموده است.

گفتار دوم: بازخریدی کارکنان ارتش

بازخرید یکی از صورت‌های پایان خدمت کارکنان ارتش ‌می‌باشد که در ماده ۱۱۴ قانون ارتش به بیان آن پرداخته شده است. بازخریدی کارکنان ارتش به روش­هایی چون ارادی و با درخواست شخصی کارکنان، غیر ارادی به صورت تنبیه ناشی از انجام تخلف و یا به سبب تعدیل سازمان انجام می­ شود.

بند اول: انواع بازخرید

۱-بازخریدی به درخواست مستخدم:

کارکنان متقاضی بازخریدی بنا به دلایل شخصی و… می ­توانند تقاضای بازخریدی خود را به صورت کتبی به مقامات مافوق خود ارائه داده و خواهان بازخرید از خدمت گردند. شرط پذیرش تقاضای بازخریدی کارکنان این است که پس از پایان دوره آموزشی، به میزان حداقل دو برابر مدت آخرین دوره طی شده، خدمت نموده باشند. همچنین کارکنان متقاضی بایستی پنج سال بیشتر از مجموع سنواتی که به هزینه ارتش تحصیل کرده ­اند سابقه خدمت داشته باشند تا واجدشرایط بازخریدی محسوب گردند. شایان ذکر است تصویب تقاضای بازخریدی با هماهنگی مقامات نیرو یا سازمان ذیربط در ماده ۷۸ قانون ارتش ( که در مبحث بازنشستگی عنوان گردید) ‌می‌باشد. در زمان جنگ و مواقع بحرانی و شرایطی که احتمال وقوع جنگ وجود دارد، تصویب تقاضای بازخریدی به عهده شورای عالی دفاع است. ( ماده ۱۱۴ قانون ارتش) در بازخریدی به تقاضای مستخدم برای کارمندان با پذیرش مقامات رده بالاتر امکان­ پذیر است ولی برای کارکنان ارتش در صورت سپری شدن حداقل مدت­ پیش‌بینی شده در بند بالا ( ۵ سال) امکان­ پذیر است.

۲-بازخریدی به عنوان مجازات انضباطی:

کارکنان ارتش در صورتی که واجد شرایط ادامه خدمت در ارتش نبوده یا بهره خدمتی متناسب با درجه و رتبه خود نداشته باشند، در صورتی که کمتر از ۱۵ سال سابقه خدمت داشته باشند، بازخرید و از ادامه خدمت معاف می­گردند. ( ماده ۱۱۴ قانون ارتش) بدین گونه که کارکنانی که تا ۴ سال پس از حداقل مدت توقف در درجه یا رتبه، صلاحیت نیل به ترفیع را به دست نیاوردند، یا کارکنانی که فاقد توانایی لازم برای انجام وظایف متناسب با درجه یا رتبه و تخصص مربوط باشند و همچنین کارکنانی که ادامه خدمت آن ها به مصلحت ارتش و وزارت دفاع و سازمان های وابسته به آن ها نبوده و در حد اخراج نیز نباشند، برابر ماده مذکور از خدمت بازخرید می­گردند.

علاوه بر این آیین نامه انضباطی نیروهای مسلح مصوب ۲۰/۱۰/۱۳۶۹، ده مورد از تخلفات^[۴۶] را بیان نموده که در صورت ارتکاب کارکنان پرونده آنان در هیئت­های رسیدگی موضوع ماده ۱۰۴ قانون ارتش مطرح و در صورت اثبات تخلف، چنانچه سابقه خدمت آنان زیر۲۰ سال باشد، بازخرید می­گردند.