۲-۲-۷-۳)توانایی دریافت اطلاعات: مدیر باید بتواند اطلاعات مورد نیاز خود را علاوه بر کانال‌های رسمی، به صورت غیر رسمی نیز کسب کند و صرفاً بر کانال های رسمی تکیه نکند.

شکل (۲-۳) مسیر ایجاد تعهد در سازمان

۲-۲- ۷-۴) تمایل به تفویض اختیار و قدرت

۲-۲-۷- ۵) زیرکی سیاسی: سه زیرکی عمده سیاسی وجود دارد:

الف) رهبران موفّق سعی می‏ کنند که قدرت را با مهارت ایجاد کنند تا با بهره گرفتن از روش های ابتدایی و از طریق اجماع موافقت دیگران را کسب کنند.

ب) مدیران موفّق سعی‏کنند تا از طرح تفصیلی برنامه های خود پرهیز کنند، زیرا مسائل غیر قابل پیش‌بینی وجود دارد که ممکن است برنامه های آن ها را تحت تأثیر قرار دهد. از این رو مدیر به جای بیان مشروح فعّالیت ها و تک تک برنامه های آتی، رئوس آن ها را بیان می‌کند تا در صورت ضرورت در محتوای آن ها تغییرات لازم انجام شود.

ج) مدیران موفّق تلاش می‏ کنند که برنامه های استراتژیک خود را مرحله به مرحله طرح‏ریزی و اجرا کنند. مدیر به جای اینکه به یک باره اقدام به طرح‌ریزی و اجرای استراتژیک کند، باید به طور منطقی و طی مراحل و گام هایی این کار را انجام دهد. این عمل باعث تسلّط بیشتر مدیر بر موضوع شده و مشکلات احتمالی سریع تر شناسایی و رفع می‌شوند و مانع از سردرگمی مدیر و دست اندکاران خواهند شد ( حسینی ، ۱۳۹۱، ۲۸).

۲- ۲- ۸) استراتژی در سطح جهانی

در بخش‌های قبل استراتژی در سه سطح وظیفه ای، کسب و کار، و سازمان بررسی شد. در این بخش استراتژی در سطح جهانی ^[۸] مورد بررسی قرار خواهد گرفت؛ در این رابطه دو موضوع عمده در زمینه استراتژی توجه مدیران را به خود جلب کرده‌است:

الف)آیا سازمان یا صنعت باید به سمت جهانی شدن ^[۹] پیش برود؟

ب) اگر جواب مثبت است، چگونه جهانی خواهد شد؟

واژه جهانی شدن اولین بار توسط لویت ^[۱۰] در سال ۱۹۸۳ مطرح شد و پس از آن مکرر مورد استفاده قرار گرفته است اگر سازمانی بخواهد جهانی شود باید بداند که چگونه این کار را انجام دهد، به عبارت دیگر باید بداند چگونه یک استراتژی جامع جهانی ایجاد کند. در توسعه و تدوین یک استراتژی جامع جهانی سه مرحله اصلی وجود دارد:

1. توسعه استراتژی اصلی کسب و کار: که مبنای اصلی ماندگاری مزیت رقابتی است و معمولاً در کشور مادر^[۱۱] ایجاد می‏ شود.

۲- بین‌المللی کردن ^[۱۲] استراتژی: از طریق گسترش بین‌المللی فعّالیت های بومی ایجاد می‌شود.

۳- جهانی کردن استراتژی بین‌المللی: با یکپارچه سازی استرتژی‌های موجود کشورهای مختلف ایجاد می‏ شود. (حسینی،۱۳۹۱، ۱۶۶)

۲- ۲- ۸- ۱) محرک های جهانی شدن

برای رسیدن به منافع ناشی از جهانی شدن، مدیران کسب و کارهای جهانی باید بدانند که چه موقع محرّک های جهانی شدن صنعت (شرایط صنعت) فرصتی را برای استفاده از استراتژی جهانی فراهم می‌کنند. این محرّک ها در چهار طبقه طبقه گروه‏بندی می‌شود: بازار، هزینه، دولت و رقابت.

• محرّک های بازار مبتنی بر رفتار مشتری و ساختار کانال های توزیع بوده و به چهار طریق بر استفاده از استراتژی جهانی مؤثر هستند:

۱- نیازهای همگون^[۱۳] مشتریان: وقتی نیازهای مشتریان در کشورهای مختلف مشابه باشد، می توان از یک کالا یا «خدمت استاندارد شده» ^[۱۴] استفاده کرد و از استراتژی‏های جهانی بهره گرفت.

۲- مشتریان جهانی^[۱۵]: دو نوع مشتری جهانی وجود دارد: الف) ملّی^[۱۶]، و ب) چند ملّیتی^[۱۷]. مشتری جهانی ملّی در سطح دنیا به دنبال عرضه کنندگان است ولی از کالاها و خدمات خریداری شده در درون یک کشور واحد استفاده می ‏کند. مشتری جهانی چند ملّیتی نیز در جستجوی عرضه کنندگان در سطح جهانی است اما از کالاها و خدمات خریداری شده در چندین کشور استفاده می ‏کند.

۳- کانال های جهانی^[۱۸]: کانال های جهانی همانند مشتریان جهانی یک مبنای جهانی یا حداقل منطقه‏ای ^[۱۹] دارند.

۴- بازاریابی قابل انتقال ^[۲۰]: تصمیم های بازاریابی از قبیل نام گذاری، مارک تجاری یا تبلیغات، به سازگاری محلّی اندکی ‌نیاز دارند. این قابلیت انتقال، سازمان‌ها را قادر به متحدالشکل کردن استراتژی بازاریابی و تسهیلات تولید می‏ سازد.

• محرّک های هزینه مبتنی برصرفه جویی های ناشی از کسب و کار بوده و به شش طریق بر استراتژی جهانی تأثیر می‌گذارند:

۱- صرفه جویی های ناشی از مقیاس و حوزه: بازار یک کشور به تنهایی برای رسیدن به صرفه جویی های امکان پذیر ناشی از مقیاس و حوزه به اندازه کافی بزرگ نیست.

۲- یادگیری و تجربه: تمرکز فعّالیت و حضور در بازار گسترده می‌تواند میزان تجربه و یادگیری را افزایش دهد.

۳- کارایی ‌در تامین منبع^[۲۱]: خرید متمرکز مواد جدید می‌تواند به طور چشمگیری هزینه ها را کاهش دهد.

۴- لجستیک مطلوب^[۲۲]: نسبت مناسب ارزش فروش به هزینه حمل و نقل، توانایی سازمان را در متمرکز کردن تولید در یک ناحیه یاری می‏ دهد.

۵- تفاوت در هزینه و مهارت ها در کشور: عوامل هزینه و مهارت بین کشورهای متفاوت فرق می ‏کند و در برخی از آن ها ارزان تر است.

۶- هزینه های توسعه محصول: اگر به جای تعداد بسیار زیادی محصولات ملّی، چند محصول منطقه ای یا جهانی تولید شود هزینه های توسعه محصول به شدت پایین می ‏آید.

• محرّک های دولتی، مبتنی بر مجموعه قوانینی است که توسط دولت اتخاذ شده و به سه طریق بر استراتژی جهانی تأثیر می‏ گذارند:

۱- سیاست های تجاری مطلوب^[۲۳]: دولت های میزبان از طریق موانع غیر تعرفه‏ای، سهمیه ها و تعرفه های وارداتی، یارانه های صادراتی، نرخ ارز ونظایر آن بر توان بالقوه جهانی شدن مؤثرند.

۲- استانداردهای فنّی هماهنگ ^[۲۴]: تفاوت در استانداردهای فنی به خصوص استانداردهای اجباری دولتی میزان کالاهایی را که می توان استاندارد کرد، کاهش می‏ دهد.

1. مقررات بازاریابی عمومی^[۲۵]: محیط بازاریابی هر یک از کشورها رویکردهای جهانی بازاریابی متحدالشکل را که می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند، محدود می ‏کند.

۲- ۲- ۸- ۲) سطوح مختلف استرتژی‌های جهانی

چهار استراتژی اصلی وجود دارد که شرکت ها و صنایع علاقه مند به ورود و رقابت در محیط بین‌المللی می‌توانند آن ها را به کار ببرند:

۱- استراتژی بین‌المللی ^[۲۶]، ۲- استراتژی چند منطقه‏ای ^[۲۷] (چند ملّیتی )، ۳- استراتژی‏ جهانی^[۲۸] و ۴- استراتژی فرا ملّی^[۲۹].

مناسب بودن هر استراتژی با توجه به میزان فشارهای موجود برای کاهش هزینه و ‌پاسخ‌گویی‌ محلّی متفاوت است. در واقع با توجه به دو بعد فشار هزینه و فشار برای ‌پاسخ‌گویی‌ محلّی (به مشتریان ) می‏توان چهار نوع استراتژی فوق را شناسایی کرد. این موضوع به صورت ترسیمی در شکل ۲-۴ نشان داده شده است.

شکل ۲-۴ چهار استراتژی اساسی جهانی

۱) استراتژی بین‌المللی

شرکت هایی که از استراتژی بین‌المللی پیروی می‏ کنند در تلاشند تا از طریق انتقال مهارت ها و محصولات ارزشمند به بازارهای خارجی، که رقبا در آنجا فاقد آن مهارت ها و محصولات هستند ارزش آفرینی کنند. اغلب شرکت های بین‌المللی با عرضه محصولات متمایز که در کشور اصلی جهت بازارهای خارجی جدید ایجاد شده‌اند، به ایجاد ارزش می‏پردازند.

۲ . جهت گیری های برنامه های توسعه چهارم مبنی بر رشد شاخص های بهداشتی و نائل شدن به سطح استانداردهای بین‌المللی که این امر موجب افزایش تقاضا در جامعه می شود.

۳ . با توجه به قدمت این صنعت در کشور تکنولوژی ساخت تجهیزات و ماشین آلات صنعت شوینده به صورت بومی در دسترس است.

۴ . حضور بخش خصوصی به ویژه در تولید محصولات نهایی شوینده نظیر پودرها، شامپوها، مایع ظرفشویی و… توانسته مصدر نوآوری و پویائی این صنعت شود.

۵٫ از آنجا که تکنولوژی صنایع شوینده به عنوان یک تکنولوژی متوسط مطرح است؛ لذا دستیابی به دانش تجهیزات و مهارت های مؤثر در این تکنولوژی میسر است.

۶٫ – امکان افزایش تولید مواد اولیه صنعت شوینده از فرآورده های نفتی در کشور میسر است.

۷٫ موقعیت جغرافیایی و ترانزیتی کشور و سهولت دسترسی به آسیای میانه و خلیج فارس.

۸ . برخورداری از مزیت نزدیکی فاصله و کاهش هزینه های حمل و نقل برای فرآورده های سبک و حجیمی نظیر پودر شوینده در مقایسه با سایر رقبای خارجی.

۹ . برخورداری از اشتراکات فرهنگی و تاریخی و و زبانی با کشورهای همسایه شرقی و شمالی .

۱۰٫ دسترسی به منابع انسانی و علمی در داخل و خارج از کشور برای توسعه فعالیت های تحقیق و توسعه در صنعت شوینده.

۱۱٫ وجود ظرفیت های تولیدی مازاد بر نیاز داخلی و امکان توسعه صادرات فرآورده های شوینده به کمک سرمایه گذاری های به عمل آمده.

۲-۱-۶- محدودیت ها و تهدیدهای فراروی صنعت شوینده

۱ . علی‌رغم تعداد نسبتاً زیاد کارخانه‌ها خصوصی در صنعت شوینده کشور این بخش در تولید فرآورده ها و اثرگذاری بر بازار محصولات شوینده سهم کمی دارد.

۲ . ضعف علمی و تکنولوژیک در حوزه ی نرم افزاری صنعت شوینده ، عامل محدود کننده نوآوری و رقابت پذیری صنعت شوینده کشور شده است.

۳ . آسیب پذیری صنعتی و تجاری صنعت شوینده ی کشور در داخل و خارج، به دلیل ضعف و عدم پویایی در ارتقاء بخش نرم افزاری تکنولوژی شوینده.

۴٫ عدم توانایی در ارائه فرمول های جدید و قابل رقابت با فرمول های سایر رقبا.

۵ . با توجه به اشباع بودن تکنولوژی شوینده، بروز تحولات چشمگیر در این تکنولوژی در حال تولد است و امکان تولید فرآورده های جدید سازگار با طبیعت وجود دارد.

۶٫ کاهش سهم بازار در کشورهای همسایه به دلیل عدم بسته بندی مناسب، کیفیت، نوآوری و مشکلات بازرگانی.

۷ . حضور بیش از حد دستگاه های دولتی و اعمال دخالت و نظارت های متعدد دولت در صنعت شوینده.

۸٫ عدم انعطاف پذیری در شرکت های تولیدی، به ویژه شرکت های خصوصی به دلییل تولید محصولات یارانه ای.

۹ . عدم گسترش و توسعه فعالیت های تحقیقو توسعه در صنایع شوینده.

۱۰٫ عدم مستند سازس تکنولوژیک و ثبت فرمولاسیون های گوناگون در صنعت شوینده کشور به دلیل عدم رعایت مالکیت معنوی.

۱۱ . آسیب پذیری شرکت های خصوصی کوچک.

۲-۲- تجارت الکترونیک

تجارت الکترونیک واژه‌ای است که برای تجارت از طریق سیستم‌های اطلاعاتی، ارتباطی به کار می‌رود. تجارت الکترونیک با وجود این که مدت زمانی زیادی از عمر آن نمی‌گذرد ولی نقش بسزا و چشم گیری در زندگی روزمره ما به عهده گرفته‌است به طوری که اجتناب از آن کار آسانی نیست. یکی از ساده‌ترین و کار آمدترین نقش تجارت الکترونیک در زندگی روزمره کاربران اینترنتی، خرید و فروش اجناس و تبادل وجوه مربوطه از طریق کارت هوشمند می‌باشد.

هدف از تجارت الکترونیک که در واقع ترکیبی از تکنیکها و شگردهای بازرگانی است. همکاری، رقابت و بازدهی بیشتر شرکت‌های مختلف می‌باشد به طوری که طی ۱۵ سال گذشته سبب توانایی شرکت‌ها در زمینه‌هایی مثل اصلاح روش های تجارتی و پیشرفت در زمینه ارتباطی با شرکت‌های مرتبط و بالاخره گسترش دامنه بازرگانی، تجاری حتی در مقیاس‌های بزرگ و جهانی شده‌است.

۲-۲-۱- تاریخچه تجارت الکترونیک

انسان از آغاز آفرینش تاکنون روش های تجاری متفاوتی را تجربه کرده‌است. در ابتدا سیستم تبادل کالا رایج بود. شکارچی گوشت را با سلاح عوض می‌کرد. این سیستم اشکالات فراوانی داشت. مثلاً ممکن بود شکارچی نتواند سلاح سازی را پیدا کند که به گوشت احتیاج داشته باشد. در این صورت ‌گوشت‌ها فاسد می‌شدند .

در بعضی تمدنها سیستم کالای محبوب به وجود آمد. در سرزمینی که گندم غذای اصلی مردم آن بود، شکارچی گوشت را با گندم و گندم را با جنگ‌افزار تعویض می‌کرد. این روش هم مشکلات زیادی داشت. کالای محبوب در سرزمین‌های مختلف متفاوت بود. از طرف دیگر معیاری برای سنجش ارزش آن وجود نداشت و حمل و نقل آن هم مشکل بود بدون شک اختراع پول اولین انقلاب در زمینه تجارت بود. ارزش آن مشخص بود، حمل آن آسانتر بود، فاسد نمی‌شد و همه طالب آن بودند. فواید استفاده از پول به اندازه‌ای بود که حتی تا چند دهه قبل کمتر کسی انتظار یک انقلاب دیگر را داشت. ارتباط بین تجارت و تکنولوژی دیر زمانی است که وجود داشته و ادامه دارد. در واقع، یک پیشرفت تکنیکی باعث رونق تجارت شد و آن هم ساخت کشتی بود. در حدود ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد، فینیقیان تکنیک ساخت کشتی را به کار بردند تا از دریا بگذرند و به سرزمین‌های دور دست یابند. با این پیشرفت، برای اولین بار مرزهای جغرافیایی برای تجارت باز شد و تجارت با سرزمین‌های دیگرآغاز شد. اکنون، شبکه جهانی اینترنت مانند همان کشتی است که نه تنها فواصل جغرافیایی، بلکه اختلافات زمانی را نیز کمرنگ نموده و صحنه را برای نمایشی دیگر آماده کرده‌است.ترکیب تجارت و الکترونیک از سال ۱۹۷۰ آغاز شد. برای گسترش و پذیرش تجارت الکترونیک لازم است که پیش نیازهای این فناوری از جمله زیرساختار مخابراتی، مسایل قانونی و ایمنی پیام رسانی مهیا شود.

مهم‌ترین هدف در تجارت حال چه از روش های بسیار پیشرفته الکترونیکی استفاده کند و چه از روش های سنتی و قدیمی -همانا دستیابی به پول و سود بیشتر است. طبیعتا در این میان، نقش بانک‌ها و مؤسسات اقتصادی در نقل وانتقال پول بسیار حیاتی است. هنگامی که در سال ۱۹۹۴ اینترنت قابلیت‌های تجاری خود را علاوه بر جنبه‌های علمی و تحقیقاتی به نمایش گذاشت،مؤسسات تجاری و بانک‌ها در کشورهای پیشرفته اولین نهادهایی بودند که تلاش جدی خود را برای استفاده هر چه بیشتر از این جریان به کار انداختند. محصول تلاش آن ها نیز همان بانکداری الکترونیک امروزی است. سپس به سرعت مشخص شد که اینترنت بستر بسیار مناسبی برای انواع فعالیت‌های بانکداری و اقتصادی بشمار می‌رود.

بانکداری و تجارت الکترونیک هم اکنون در جهان به عنوان یک بحث بسیار تخصصی و در عین حال، بسیار پیچیده تبدیل شده‌است و تطبیق آن با سیاست‌های تجاری و اقتصادی کشورهای مختلف نیاز به تحقیق و برنامه ریزی دقیق دارد.

در بررسی تاریخچه تجارت الکترونیک درمی یابیم که بورسهای اوراق بهادار نیز مؤسسات دیگری بودند که به سرعت فعالیت خود را با روند پیشرفت اینترنت هماهنگ کردند و موفق شدند که در عرض مدت کوتاه، با توجه به برتریهای اینترنت در مقایسه با روش های قدیمی، به دلیل سرعت و دقت بالا، به موفقیت‌های بی نظیری دست یابند.

رویکرد فضیلت گرایی:

رویکرد دوم مبتنی بر فضیلت گرایی ارسطو است. بر اساس این رویکرد ارضای امیال، به رغم ایجاد لذت در ما، همیشه منجر به بهزیستی نمی گردد، بلکه بهزیستی در بر گیرنده تلاش برای کمال و تحقق پتانسیل های واقعی فرد است که ممکن است توام با احساس لذت نباشد. بهزیستی روانشناختی و اجتماعی را می توان جزء این دسته دانست (ریان و دسی، ۲۰۰۱).

‌بنابرین‏ پیروان لذت گرایی بهزیستی هیجانی را مطرح کرده‌اند که آن را برابر حضور عواطف مثبت (مانند شادی)، غیاب عواطف منفی مانند (نا امیدی) و رضایت مندی از زندگی می دانند و پیروان فضیلت گرایی نیز دو نوع بهزیستی روان شناختی (ریف، ۱۹۸۹) و بهزیستی اجتماعی (کیز، ۲۰۰۲) را مطرح ساخته اند. مدل سلامت نیز، این سه نوع بهزیستی را مطرح کرده و مفهوم جامع و کاملی از بهزیستی را که هم جنبه عاطفی و هم جنبه کارکردی سلامت روانی را در بر می‌گیرد، به وجود می آورد.

مدل سلامت:

قبل از توضیح مدل بیماری و مدل سلامت در نگاه به اختلالات روانی، بهتر است تعریفی از سلامت و سلامت روانی ارائه شود. سازمان جهانی بهداشت، سلامت را به عنوان حالتی از بهزیستی کامل جسمی، ذهنی و اجتماعی و نه صرفا غیاب بیماری می‌داند و سلامت روانی را به عنوان حالتی از بهزیستی که در آن فرد توانمندی های خود را شناخته، از آن ها به نحو مؤثر و مولد استفاده کرده و برای اجتماع خویش مفید است، تعریف می‌کند. اما با کمی دقت می توان دریافت که نگاه به سلامت و بیماری در عالم واقع، چنین تعریفی از سلامت را نمی پذیرد یا هنوز آن را نپذیرفته است.

غالبا متخصصان سلامت، به قدری توجه خود را معطوف افراد بیمار می‌کنند که عملا افراد سالم و نیاز های آنان را به فراموشی می سپارند. در واقع آنچه که در جوامع امروزی سلامت روانی در نظر گرفته می شود، مفهومی صفر و یک است، یعنی فرد یا بیمار است یا سالم. این دیدگاه که سلامت و بیماری را دو سر یک پیوستار واحد فرض می‌کند، به «مدل بیماری» معروف شده است. علی رغم تأکید سازمان جهانی بهداشت بر جنبه‌های مثبت افراد و توجه به افراد سالم، هنوز مدل بیماری سلطه خود را بر دیدگاه های مثبت تر حفظ ‌کرده‌است. البته دلایل متعددی در توجیه این سلطه وجود دارد که از آن جمله می توان به قدمت بسیار زیاد حوزه آسیب شناسی روانی نسبت به مفاهیم مثبت سلامت روانی، جدی بودن مسئله بیماری های روانی و عوارض مرتبط با آن ها (هزینه های سنگین درمانی، مرگ زود هنگام و …) و مشکلات کمتر افراد سالم نسبت به افراد بیمار اشاره کرد. علی رغم جدی بودن مسائل مرتبط با بیماری های روانی، دیدگاه جدیدتر بویژه «مدل سلامت روانی»، «مدل بیماری» را به چالش کشیده است. حامیان مدل سلامت معتقدند که گرچه بیماری ها اهمیت زیادی دارند، اما باید ‌به این نکته توجه داشت که اولا حدود نیمی از افراد بزرگسال در زندگی خود دچار بیماری روانی جدی نمی شوند و حدود ۹۰ درصد از آن ها سالانه از نظر ابتلا به افسردگی در امان اند. ثانیاً علی‌رغم هزینه های بسیار بالای درمانی، اکثر این درمان ها اثربخشی کمی دارند و ثالثا افرادی که مبتلا به بیماری روانی نیستند به یک اندازه سالم و بارور نبوده، و الزاماً بارورتر و سالم تر از بیماران روانی نیستند. مدل سلامت، سلامت و بیماری را در نقطه پایان یک پیوستار واحد نمی داند، بلکه معتقد است، سلامت و بیماری دارای دو پیوستار مجزا هستند، و فرد به طور همزمان می‌تواند جایگاه متفاوتی بر هر یک از این دو پیوستار داشته باشد. بنا به تعریف مدل سلامت، سلامت روانی کامل نشانگانی است که ترکیبی از حضور سطوح بالایی از نشنانه های بهزیستی هیجانی، روانشناختی و اجتماعی و در عین حال عدم ابتلا به بیماری های روانی را شامل می شود.

‌بنابرین‏ بزرگسالانی که به لحاظ روانی سالمند، علائم سرزندگی هیجانی، (شادکامی و رضایت مندی بالا) را نشان می‌دهند، از کارکرد روانشناختی خوبی برخوردار بوده و نهایتاً در طول ۱۲ ماه گذشته دچار بیماری روانی نشده اند. بر اساس این مدل این امکان وجود دارد که برخی از افراد سالم علی رغم عدم وجود بیماری روانی دارای سطوح پایینی از بهزیستی (هیجانی، روانشناختی و اجتماعی) باشند که از آن ها به عنوان افراد در حال پژمردگی یاد می‌کند. در مقابل افراد در حال شکوفایی، ضمن نداشتن بیماری روانی، از سطوح بالایی از بهزیستی برخوردارند.

مدل سلامت روان:

پیش از پرداختن به تعریف بهزیستی روانی لازم است ‌به این نکته اشاره نمائیم که سه واژه بهداشت روانی، سلامت روانی و بهزیستی روانی گرچه دارای معنای متفاوتی هستند، ولی در مواقعی به جای یکدیگر به کار می‌روند (هرشن سن و پاور^[۳۴]، ۱۹۸۸، به نقل از نجات، ۱۳۷۸).

کارشناسان سازمان بهداشت جهانی سلامت فکر و روان را این طور تعریف می‌کنند: سلامت فکر عبارت است از «قابلیت ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات مشخصی به طور منطقی، عادلانه و مناسب» ( میلانی فر، ۱۳۷۶).

بهداشت روانی یک زمینه تخصص در محدوده روانپزشکی است و هدف آن ایجاد سلامت روان به وسیله پیشگیری از عوارض ناشی از برگشت بیماری های روانی و ایجاد محیط سالم برای برقراری روابط صحیح انسانی است. پس بهداشت روانی علمی است برای بهزیستی، رفاه اجتماعی و سازش منطقی با پیش آمدهای زندگی (میلانی فر، ۱۳۷۶).

الگوهای بهزیستی روان شناختی:

الگوی ویسینگ و واندان:

ویسینگ^[۳۵] (۱۹۸۸)، واندان^[۳۶] (۱۹۴۴)، یک سازه بهزیستی روان شناختی کلی را مطرح کردند که به وسیله احساس انسجام و پیوستگی در زندگی، تعادل عاطفی و رضایت کلی از زندگی، مشخص و اندازه گیری می شود. آن ها تأکید می‌کنند که بهزیستی روانی، سازه ای چند بعدی یا چند وجهی است و این حیطه ها را در برمی گیرد:

عاطفه: در افراد بهزیست یا خوشبخت، احساس مثبت بر احساس منفی غلبه دارد.

شناخت: این افراد رضایت از زندگی را تجربه می‌کنند. به نظر آن ها زندگی قابل درک و کنترل است.

رفتار: افراد بهزیست، چالش های زندگی را می‌پذیرند و به کار و فعالیت علاقه دارند.

روابط بین فردی: افراد بهزیست به دیگران اعتماد می‌کنند و تعامل اجتماعی نیز برخوردارند (نقل از رهبری، ۱۳۸۷).

الگوی ریف:

در طول دهه گذشته برای اولین بار تعریفی چند بعدی برای بهزیستی روانی ارائه شد (ریف، ۱۹۸۹).

یکی از مهمترین مدل هایی که بهزیستی روان شناختی را مفهوم سازی وعملیاتی کرده، مدل ریف است. ریف بهزیستی روانشناختی را تلاش خود برای تحقق توانایی‌های بالقوه واقعی خود می‌داند. این مدل از طریق انجام نظریه های مختلف رشد فردی شکل گرفته و گسترش یافته است. این مدل از شش مؤلفه‌ تشکیل یافته است. در زیر به طور مفصل هر یک از این مؤلفه‌ هارا توضیح می‌دهیم:

ابعاد بهزیستی روان شناختی:

طبق ماده ۱۹۶ ق.م: کسی که معامله می‌کند آن معامله برای خود آن شخص محسوب می‌شود مگر این که در موقع عقد خلاف آن را تصریح نماید یا بعد خلاف آن ثابت شود معذالک ممکن است در ضمن معامله که شخص برای خود می‌کند تعهدی هم به نفع شخص ثالث نماید.

همچنین ماده ۲۳۱ قانون مدنی بیان می‌دارد معاملات و عقود فقط درباره طرفین متعاملین و قائم مقام قانونی آن ها مؤثر است مگر ‌در مورد ماده ۱۹۶٫

همچنین باید اضافه کرد که شرط فعل بر ثالث نیز به دو شکل مطرح می‌گردد:

1. 1. تعهد مستقیماً برای ثالث ایجاد گردد.

1. تعهد طرف قرارداد به راضی نمودن ثالث برای انجام موضوع شرط.

در رابطه با شکل اول می‌توان گفت که این امر مخالف اصل آزادی قراردادها و حاکمیت اراده است صحیح نمی‌باشد. در شکل دوم نیز متعاملین عقد صرفاً ایجابی ارائه نمود و یا عقد فضولی، که در ارائه ایجاب قبول ثالث عقد منعقد می‌شود و در فرض عقد فضولی با تنفیذ ثالث عقد صحیح است در صورت عدم رضایت ثالث و عدم تنفیذ ثالث، عقد فضولی متعاملین مبنی بر تعهد علیه ثالث باطل خواهد بود.

شروط باطل:

«درج شرط در ضمن عقد رابطه وابستگی بین آن دو ایجاد می‌کند و آن دو را یک معامله مشروط جلوه می‌دهد ولی نحوه رابطه آن دو با یکدیگر متفاوت می‌باشد یعنی رابطه شرط به عقد رابطه فرع به اصل است و رابطه عقد به شرط رابطه اصل به فرع می‌باشد. بطلان فرع در اصل سرایت نمی‌نماید مگر جهت مخصوص داشته باشد ‌بنابرین‏ شروط باطل بر دو قسم است: ۱- شروط صرفاً باطل۲- شروط باطل و مبطل عقد.

شروط صرفاً باطل :

ماده ۲۳۲ قانون مدنی شروط باطلی که مفسد عقد نیست را به شرح ذیل معرفی می‌کند:

1. 1. شرطی که انجام آن غیر مقدور باشد

1. 1. شرطی که در آن نفع و فایده نباشد

1. شرطی که نامشروع باشد.

شروط باطل و مبطل عقد:

ماده ۲۳۳ قانون مدنی شروط ذیل را باطل و موجب بطلان عقد می‌داند:

1. 1. شرط خلاف مقتضای عقد

1. شرط مجهول که جهلی به آن موجب جهل به عوضین می‌شود.

شرط نامقدور:

«شیخ انصاری، هشت شرط را از شرایط صحت ضمن عقد دانسته است: ۱- مقدور بودن ۲- جایز بودن ۳- فایده داشتن یا متعلق غرض عقلا قرار گرفتن ۴- مخالف نبودن با کتاب و سنت ۵- خلاف مقتضای عقد نبودن ۶- عدم سرایت به جهل به آن نسبت به عوض عقد ۷- مستلزم محال نبودن مثل شرط بیع مبیع به بایع ۸- مورد التزام در عقد بودن نه در خارج از عقد یا بنای عقد بر آن»^[۲۱]

نخستین شرط صحت شرط مقدور بودن انجام شرط است (ان یکونُ داخلاً تَحتَ قدره المکلف) قدرت از شرایط عمومی صحت تکالیف است. برای انجام شرط باید اجرای آن مباشرتاً یا به وسیله شخصی یا اشخاص دیگری ممکن باشد، شرط مقدور بودن که به شرط فعلی اختصاص دارد. طبیعتاً باید امری باشد که موضوع آن شرط، محال عقلی و عادی نباشد و انجام آن در اختیار مشروط علیه باشد. چرا که عقلا انجام محالات را مطالبه نمی‌کنند و اشتراط آن باطل است. لسان فقه در موضوع مقدوریت شرط ایجابی است اما در قانون مدنی جنبه سلبی دارد.

یکی از شرایط صحت شرط سائغ بودن یعنی روا جایز و شدنی و مشروع بودن شرط است این موضوع شروطی که انجامش غیر مقدور و نشدنی است را از موضوع بحث و شمول شروط صحیح خارج می‌کند. در ضمن اگر سائع بودن در شرط تامین شود باید انجام آن شرط نیز در اختیار مشروط علیه باشد در غیر این صورت انجام آن شرط ممتنع می‌شود.

برخی از فقها تحقق شرط نتیجه و صفتی را که ممکن نباشد در گرو شرط نامقدور می‌دانند و آن را باطل می‌شمارند.

الزام مشروط علیه بر امری که می‌دانیم از انجام آن ناتوان است امری کاملاً بیهوده و بی فایده است. در ماده ۲۴۰ قانون مدنی که از مصادیق تعذر شرط است، مشروط له نیازی به مراجعه به حاکم جهت اجبار مشروط له ندارد چرا که موضوع برای الزام وجود ندارد.

[«قانون مدنی درباره مبیع مقرر می‌کند: بیع چیزی که بایع قدرت بر تسلیم آن ندارد باطل است…» (ماده ۳۴۸). چنانچه بتوان گفت این حکم، اختصاص به مبیع ندارد، بلکه شامل هر مورد معامله و موضوع تعهدات و همچنین بتوان پذیرفت که شرایط عمومی صحت معاملات بر شروط نیز حاکم است، این ماده نیز می‌تواند مستند بطلان شرط غیرمقدور تلقی گردد.^[۲۲]

منظور از شرط ممتنع، شرط غیر مقدوراست. اعم از اینکه هنگام عقد غیر مقدور باشد یا بعداً غیر مقدور شده باشد. و در صورت عدم آگاهی مشروطه له به غیر مقدور بودن حق فسخ معامله را دارد.

لازم به ذکر است: « شرط نتیجه ای را که موضوع آن به صرف اشتراط حاصل نمی‌شود، باید شرط مربوط به موضوع غیرممکن قانونی دانست، نه شرط غیر مقدور. هر چند شرط نتیجه غیرممکن نیز شرطی غیر مقدور است اما منظور از شرط غیر مقدور در اینجا شرطی است که انجام موضوع آن به وسیله مشروط علیه، ذاتاً مقصود و قابل تحقق، لیکن به علتی، انجام آن برای مشروط علیه غیرممکن باشد، نه شرطی که در قصد طرفین تحقق آن به طور مستقیم وابسته به اراده مشروط علیه نباشد.» ^[۲۳]

شرط بی فایده

یکی از شرایط صحت شرط، وجود غرض در اشتراط است ـ [منشا بطلان شرط بی‎فایده این است که چنین شرطی از نظر عقلا امری لغو و بیهوده است و امر بیهوده نمی‌تواند مورد تعهد و التزام قانونی قرار گرفته و در روابط اجتماعی، اشخاص نسبت به آن مدیون یا طلبکار و شناخته شوند]^[۲۴]

شرط بی فایده مثل اینکه بر خریدار بی سواد به نحو مباشرت ترسیم نقشه ساختمانی شرط شود. شرط مفید است که نیازی مادی یا روح را برآورده سازد این مفید بودن انحصاراً برای شخص مشروط له نیست و ممکن است برای شخص ثالث مقرر گردد. ملاک داوری در سود و فایده داشتن شرط عرف و عقلا می‌باشد. اگر شرطی فایده و منفعیت عقلایی نداشته باشد آن شرط باطل است و در صورت بطلان شرط برای مشروط له ناآگاه به بطلان شرط، حق فسخ باقی می‌باشد. لازم به ذکر است که آقای دکتر کاتوزیان در رابطه با شرط بی فایده صرفاً قایل به بطلان شرط می‌باشد و برای مشروط له حق فسخ قائل نمی‌باشند.

برخی در اعتبار غرض و فائده عقلایی داشتن شرط اشکال کرده‌اند و گفته اند اعتبار وجود غرض عقلایی در صحت شرط، دلیلی وجود ندارد. و غرض شخص شرط کننده را ملاک گرفته اند هر چند شرط دارای غرض عقلایی نباشد. برخی گفته اند: بعید نیست که این شرط تنها در تحقق ماهیت شرط از نظر عقل دخیل باشد، نه از شروط شرعی صحّت و نفوذ شرط پس از تحقق ماهیت.

شرط نامشروع:

منظور از شرط نامشروع، شرطی است که خلاف قانون باشد، منظور از شروط خلاف قانون، شرطی است که در اصطلاح فقهی، «شرط خلاف حکم شرعی» خوانده می‌شود مثلاً وجوب انفاق به اقربا و یا ارث آنان از احکام شرع و قانون هستند و لذا کسی نمی‌تواند به موجب قرارداد، خواه مستقل و خواه تبعی، خود را ملزم به عدم انجام آن کند و چنین التزامی‌ الزام آور نیست.^[۲۵]

ایروینگ، دبکین و پارک^[۵۸](۲۰۰۹)، در پژوهشی با عنوان پرورش ذهن آگاهی متخصصان مراقبت های بهداشتی: یک بررسی و مرور مطالعات تجربی در زمینه ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس، گزارش کردند که از دیدگاهه متخصصان مراقبت های بهداشتی حجم سنگین کارها، محدودیت های محیط کاری، ساعات طولانی کار، ساختار سازمانی و سیستم در حال گذار منجر به افزایش استرس و افزایش نشانه های فرسودگی شغلی می شود. طبق بررسی های این تحقیق شرکت در برنامه های آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس در پزشکان منجر به مزایایی در ابعاد جسمانی و سلامت روان می شود.

میت مانسگروبر، بک و اسچابلر^[۵۹](۲۰۰۸)، در بررسی خود ‌در مورد حمایتگر های ذهن آگاهی در اجتناب عملی، فرا هیجان و تنظیم هیجانی، دریافتند که تحت شرایط استرس زا آگاهی هشیارانه بیماران در ابتدا به سرعت افزایش یافته و سپس تنزل می‌یابد.

کوری و همکاران(۲۰۰۶)، در پژوهشی با عنوان مداخله کوتاه مدت ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس در پرستاران و دستیارانشان، گزارش کردند که برنامه آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس در کاهش استرس و بهبود سلامت روان جمعیت بالینی مؤثر می‌باشد. همچنین این برنامه در کاهش استرس و بهبود سلامت روان جمعیت غیربالینی که در معرض خطر مشکلات سلامتی ناشی از استرس هستند نیز مؤثر می‌باشد. آموزش ذهن آگاهی حتی در مواقعی که به صورت مختصر باشد، روشی امیدوار کننده است که به مدیریت استرس پرستاران کمک شایانی می‌کند.

فصل سوم:

روش پژوهش

در این پژوهش ابتدا روش تحقیق، جامعه آماری، گروه نمونه و شیوه انتخاب آزمودنی ها شرح داده می شود سپس ابزار گردآوری داده ها و ویژگی های آن توضیح داده خواهد شد و در نهایت شیوه اجرا و روش تجزیه و تحلیل داده ها بررسی می‌گردد.

روش تحقیق

این پژوهش از نظر هدف کاربردی و با توجه به شیوه اجرا آزمایشی می‌باشد. روش پژوهش آزمایشی از نوع پیش آزمون- پس ـ آزمون همراه با گروه کنترل می‌باشد. دیاگرام طرح پژوهش در زیر آمده است؛

پس آزمون

متغیر مستقل

پیش آزمون

انتخاب تصادفی

گروه آزمایش

T2

X

T1

R

گروه کنترل

T2

_

T1

R

متغیرهای پژوهش

متغیر مستقل: آموزش ذهن آگاهی مبنی بر کاهش استرس

متغیرهای وابسته: استرس شغلی، استرس مرگ و مردن، استرس عدم آمادگی هیجانی کافی، استرس عدم اطمینان ‌در مورد درمان ها

متغیر کنترل: شغل(پرستاران)

متغیر تعدیل: دانش اولیه آزمودنی ها یا پیش آزمون نمرات استرس شغلی، استرس مرگ و مردن، استرس عدم آمادگی هیجانی کافی، استرس عدم اطمینان ‌در مورد درمان ها

جامعه آماری

جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه پرستاران شاغل در بیمارستان امام رضا (ع) کرمانشاه در سال ۱۳۹۳ می‌باشد. تعداد جامعه آماری ۵۱۲ پرستار می‌باشد.

حجم نمونه و روش نمونه گیری

در این تحقیق برای انتخاب نمونه از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شد؛ ‌به این صورت که از کلیه پرستاران شاغل در بیمارستان امام رضا کرمانشاه(۵۱۲ نفر) ابتدا تعداد ۲۱۷ نفر به صورت تصادفی و با توجه به جدول کرسجی مورگان انتخاب شدند و به مقیاس تجدید نظر شده استرس پرستاری(پیش آزمون) پاسخ دادند. سپس ۳۰ نفر از پرستاران که در پرسشنامه استرس پرستاری نمره بیشتری گرفته بوند انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه کنترل و آزمایش(۱۵ نفر در گروه کنترل و ۱۵ نفر در گروه آزمایش) جایگزاری شدند.

معیارهای ورود به طرح درمان عبارت بودند از:

1. 1. پرستاران بالین که به کارهای مدیریتی اشتغال نداشته باشند

1. 1. عدم ابتلا به بیماری روانپزشکی شدید بر اساس اظهارات فرد

1. 1. عدم استفاده از داروهای روانپزشکی بر اساس اظهارات فرد

1. 1. سن بالاتر از ۲۲ سال

1. 1. عدم دریافت هر گونه برنامه آموزشی قبل و حین انجام مداخله ذهن آگاهی

1. 1. رضایت به شرکت در پژوهش

1. توانایی حضور در کلاس های هفتگی در گروه مداخله

معیارهای خروج از طرح درمان:

شرکت نامنظم در جلسات آموزشی در گروه مداخله

ابزار جمع‌ آوری داده ها

مقیاس تجدید نظر شده استرس پرستاری^[۶۰]