این افراد پذیرفته‌اند که طرحواره آن‌ ها درست است. آن ها، به گونه‌ای مستقیم ناراحتی هیجانی ناشی از طرحواره را احساس می‌کند، ولی با این حال به گونه‌ای رفتار می‌کنند که طرحواره آن تأیید شود. این افراد بدون آنکه درک درستی از کاری که انجام می‌دهند، داشته باشند، الگوهای نشأت گرفته از طرحواره را تکرار می‌کنند. ‌به این ترتیب، آن‌ ها در بزرگ‌سالی نیز تجربه‌‌های دوران کودکی را که موجب شکل‌گیری می‌کنند که نقشی شبیه والدین‌شان در زمان کودکی با او داشته باشند؛ تا ‌به این ترتیب طرحواره‌های شکل گرفته در زمان کودکی تداوم یابد.

۲-۱۷-پاسخ‌های مقابله‌ای

پاسخ‌های مقابله‌ای، رفتارهای خاصی هستند که از طریق آن‌ ها راهبردهای مقابله‌ای انتخابی بیمار آشکار می‌شود. در واقع این پاسخ‌ها شامل کلیه پاسخ‌های فرد ‌در مقابل‌ تهدید طرحواره در مجموعه رفتاری است، یعنی همه روش‌های ویژه و اختصاصی‌ای را که فرد به منظور جبران افراطی، اجتناب یا تسلیم در مقابل طرحواره انتخاب ‌کرده‌است. زمانی که فرد، از راه خوگیری با پاسخ‌های مقابله‌ای خاصی سازگار شد، این پاسخ‌ها به راهبردهای مقابله‌ای وی افزوده می‌شوند. ‌بنابرین‏، یک راهبرد مقابله‌ای، چونان یک خصلت^[۱۳۵] عمل می‌کند، در حالی که یک پاسخ‌ مقابله‌ای، یک حالت^[۱۳۶] است. راهبرد مقابله‌ای مجموعه‌ای از پاسخ‌های مقابله‌ای است که یک فرد به طور خصلتی به منظور اجتناب، تسلیم یا جبران افراطی استفاده می‌کند. یک پاسخ‌ مقابله‌ای، رفتار خاصی است که فرد در لحظه مشخصی از زمان از خود بروز می‌دهد. باید توجه داشت که غالب بیماران ترکیبی از پاسخ‌ها و راهبردهای مقابله‌ای را استفاده می‌کنند؛ یعنی گاه اجتناب، گاه تسلیم و برخی اوقات نیز جبران افراطی را به کار می‌گیرند. در مجموع، هر بیماری دارای چهارچوب خاص خود است که شامل چندین طرحواره و پاسخ‌های مقابله‌ای است. به عبارت دیگر، هر بیماری سطوح مختلفی از ویژگی‌های خصلتی را دارد و فقط در یک طبقه واحد از محور دوی تشخیصی (اختلال‌های شخصیتی) قرار نمی‌گیرند.

۲-۱۸- سبک‌های طرحواره^[۱۳۷]

سبک طرحواره شامل شبکه‌ای یک پارچه و در هم آمیخته از مؤلفه‌های شناختی، هیجانی، انگیزشی و رفتاری است. شاید به همین دلیل است که این مفهوم را دشوارترین مفهوم در طرحواره درمانی باید در نظر گرفت. یک سبک می‌تواند شامل تعداد زیادی از طرحواره‌های شناختی باشد. این سبک‌ها و کسب هدف‌های معین جهت‌دهی و سازمان‌بندی شده‌اند. فرد را در واکنش‌های روان‌شناختی شدید به حرکت درمی‌آورند، مانند طرحواره‌ها، سبک‌ها به طور بنیادین خودآیند هستند و هنگامی که فعال می‌شوند، به کنش می‌انجامند. در افرادی که دچار آسیب‌پذیری شناختی هستند و در طول زندگی در معرض استرسورهای برانگیزاننده فرار می‌گیرند، ممکن است مشکل‌های مرتبط با آن سبک مقابله‌ای در آن‌ ها پدید آید.

مبتنی بر رویکرد بک^[۱۳۸]، سبک‌ها شامل طرحواره‌های شامل خاطره‌ها، راهبردهای حل مسئله، تصویرهای ذهنی و زبان هستند. سبک‌ها، راهبردهای برنامه‌ریزی شده‌ای هستند که استفاده از سطوح اساسی مهارت‌های حیاتی را فعال می‌سازند. فعال شدن یک سبک مشخص، از بافت ژنتیک و باورهای فرهنگی- اجتماعی فرد ریشه می‌گیرد.

بک معتقد بود هنگامی که یک طرحواره برانگیخته شد، سبک مرتبط با آن طرحواره لزوماًً فعال نمی‌شود. در چنین مواردی، اگر چه مؤلفه شناختی طرحواره فعال می‌شود، ولی ما نمی‌توانیم هیچ گونه مؤلفه مرتبط هیجانی، انگیزشی یا رفتاری را مشاهده کنیم.

همان گونه که ذکر شد، طرحواره‌ها نسبت به تغییر بسیار مقاوم هستند. طرحواره‌ها به گونه‌ای عمیق با باورهای فرد دربر خود و دنیای پیرامونش در هم آمیخته و فرد آن‌ ها را در اوایل دوران کودکی فرا گرفته است. ‌بیماران، در مقابل رها کردن طرحواره بسیار مقاوم هستند، چرا که طرحواره‌ها با احساس هوست آن ها گره خورده است. ترمیم طرحواره نیازمند انگیزه و تمایل برای روبه‌رو شدن و مبارزه با طرحواره است. همچنین برای تغییر طرحواره‌ها به حفظ قانون‌مندی و تمرین مستمر نیاز داریم. بیمار باید به طور منظم، طرحواره‌های خود را مشاهده و هر روز برای تغییر و ترمیم آن ها تمرین کند.

طرحواره‌ها هرگز همگی در یک زمان ترمیم نمی‌شوند. باید توجه داشت که طرحواره‌ها در صورت ترمیم، به میزان کمتری فعال می‌شوند و هیجان‌های مرتبط با آن ها کمتر رخ می‌دهند و در صورت بروز، سریع‌تر از گذشته فروکش می‌کنند. همچنین، بیمار به طرحواره‌‌های خود به سبک سالم‌تری پاسخ می‌دهد، ارتباطات بین فردی مناسبی برقرار می‌کند، و به خودش به گونه مثبت‌تری نگاه می‌کند.

طرحواره درمانی میان طرحواره و راهبردهایی که فرد به منظور سازگاری با طرحواره به کار می‌گیرد، تمایز قایل می‌شود. در این مدل درمانی، طرحواره شامل خاطره‌ها، هیجان‌ها و حس‌های بدنی و شناختارها است ولی پاسخ‌های رفتاری فرد نیست. رفتار، قسمتی از طرحواره نیست، بلکه قسمتی از پاسخ‌های مقابله‌ای است. هر چند بخش عمده‌ای از پاسخ‌های‌ مقابله‌ای، رفتاری هستند، اما بیمار با بهره گرفتن از راهبردهای شناختی و هیجانی نیز با طرحواره‌ها مقابله می‌کند. هیچ کدام از راهبردهای شناختی، هیجانی و رفتاری قسمتی از طرحواره نیستند^[۱۳۹].

سه راهبرد مقابله‌ای طرحواره عبارتند از:

1. 1. جبران افراطی طرحواره^[۱۴۰] جنگ کردن^[۱۴۱]

1. 1. اجتناب از طرحواره^[۱۴۲] فرار کردن^[۱۴۳]

1. تسیلم طرحواره شدن^[۱۴۴] وا دادن^[۱۴۵]

۲-۱۹- جبران افراطی طرحواره

زمانی که بیماران راهبرد مقابله‌ای جبران افراطی را به کار می‌برند. از طریق فکر، احساس، رفتار و روابط بین فردی به روشی با طرحواره مبارزه می‌کنند که انگار طرحواره متضادی دارند. این افراد سعی می‌کنند تا حد امکان با دوران کودکی خود یعنی زمان شکل‌گیری طرحواره‌ها، متفاوت باشند. تا حد امکان با دوران کودکی خود یعنی زمان شکل‌گیری طرحواره‌ها، متفاوت باشند.

اگر در دوران کودکی، احساس بی‌ارزشی می‌کردند، در دوران بزرگسالی سعی می‌کنند تا به صورت افرادی کامل و بدون نقص ظاهر شوند. اگر در دوران کودکی تحت کنترل دیگران بوده‌اند، در بزرگسالی، دیگران را کنترل می‌کنند یا تحت هیچ شرایطی حاضر به پذیرفتن نفوذ و تأثیر دیگران بر خود نیستند. در ظاهر، اعتماد به نفس بالایی دارند، در حالی که در باطن، هر لحظه نسبت به فعال شدن طرحواره، احساس تهدید می‌کنند.

به عبارت دیگر، جبران افراطی طرحواره به رفتارها یا شناختارهایی اشاره دارد که نوعی جبران کردن یک طرحواره، است. ‌به این معنا که فرد فکر یا متضاد با طرحواره‌های خود دارد. جبران افراطی طرحواره، تلاش‌های اولیه فرد به منظور سازگاری با درد تجربه شده ناشی از بدرفتاری‌های پدر یا مادر، خواهران و برداران، و هم‌سالان است.

(۲-۲۰) CI =

۲-۳- پیشینه تحقیق

۲-۳-۱- مطالعات داخلی

در پژوهش‌های انجام شده در داخل کشور، هیچ پژوهشی رابطه بین پایداری رشد سود و جریان‌های نقدی با تمرکز صنعت و سرمایه‌بری شرکت را مورد بررسی قرار نداده است. ‌بنابرین‏ در این بخش سعی شده است به پژوهش‌های مشابه که از پایداری سود و جریان‌های نقدی و یا تمرکز صنعت و سرمایه‌بری شرکت در پژوهش‌های خود استفاده کرده‌اند، اشاره شود.

۲-۳-۱-۱- پایداری سود

رضازاده و محمدزادگان (۱۳۸۵)، در تحقیقی با موضوع “بررسی رابطه بین قابلیت اتکای اقلام تعهدی، پایداری سود و قیمت سهام در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران”، دریافتند که سرمایه‌گذاران ‌در مورد اقلام تعهدی با قابلیت اتکای پایین، برآورد دقیقی از پایداری این اقلام ندارند و در نتیجه خطای ارزشیابی ‌در مورد این اقلام بیشتر از سایر اقلام است. آن‌ ها همچنین نشان‌دادند که دارایی‌های عملیاتی و غیرعملیاتی تحصیل شده از طریق ایجاد بدهی‌های جاری به مراتب قابلیت اتکای بالاتری خواهند داشت و ضریب پایداری آن‌ ها بیشتر از حالتی خواهد بود که از محل ایجاد بدهی‌های غیرجاری یا انتشار سهام عادی باشد که با قابلیت اتکای پایین اندازه‌گیری می‌شوند.

نوروش و همکاران (۱۳۸۵)، در مقاله‌ای با عنوان “کیفیت اقلام تعهدی و سود با تأکید بر نقش خطای برآورد اقلام تعهدی”، با بررسی ۹۶ شرکت در طی سال‌های ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۳ و با بهره گرفتن از روش رگرسیون ترکیبی و در سطح شرکت نشان دادند که سطح بالای اقلام تعهدی باعث کاهش کیفیت سود می‌شود. ‌بنابرین‏ اقلام تعهدی بیشتر به معنای پایداری سود کمتر می‌باشد. به زعم آن‌ ها معیار مورد استفاده در ارزیابی کیفیت اقلام تعهدی که باقی‌مانده های حاصل از رگرسیون میان تغییرات در سرمایه در گردش و جریان‌های نقدی هستند، رابطه مثبت و معنی‌داری با پایداری سود دارد.

کردستانی و مجدی (۱۳۸۶)، در پژوهش خود ذیل عنوان “بررسی رابطه بین ویژگی‌های کیفی سود و هزینه سرمایه سهام عادی”، رابطه بین پنج ویژگی کیفی سود شامل پایداری سود، قابلیت پیش‌بینی سود، مربوط بودن سود به ارزش سهام، به‌موقع بودن و محافظه‌کارانه بودن سود با هزینه سرمایه سهام عادی را مورد بررسی قرار دادند. یافته های تحقیق از تاثیر ویژگی‌های کیفی سود بر هزینه سرمایه سهام عادی خبر می‌دهد. با کنترل متغیرهای اندازه شرکت، نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام و ضریب تغییرات سود (ریسک عملیاتی)، نتایج تحقیق وجود رابطه معکوس بین ویژگی‌های کیفی سود شامل پایداری سود، قابلیت پیش‌بینی سود، مربوط بودن سود به ارزش سهام، به‌موقع بودن سود و هزینه سرمایه سهام عادی را تأیید می‌کند که این رابطه از نظر آماری معنادار است. اما بین محافظه‌کارانه بودن سود و هزینه سرمایه سهام عادی رابطه معنی‌داری مشاهده نشد.

پورحیدری (۱۳۸۸)، در مقاله‌ای با عنوان “بررسی پایداری خط مشی تقسیم سود در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران”، نشان داد که خط مشی ثابت و پایداری در تقسیم سود وجود ندارد و اصلی ترین عامل در تعیین میزان تقسیم سود، سود خالص همان سال شرکت است. یعنی شرکت‌ها معمولا بخش بااهمیتی از سود خالص هر سال را تقسیم می‌کنند و با تغییر در سود خالص، سود تقسیمی نیز تغییر می‌یابد. ‌بنابرین‏ همراه با پایداری سود خالص، پایداری سود تقسیمی را انتظار خواهیم داشت.

صفائیان ریزی و صادقی (۱۳۸۸)، در تحقیقی با عنوان “ارزیابی تصمیم‌های سرمایه‌‌گذاری و رابطه آن با پایداری سود مطالعه موردی شرکت‌های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران”، به بررسی رابطه کیفیت سود با پایداری سود شرکت‌های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. شاخص مورد استفاده جهت محاسبه کیفیت سود، سرمایه‌گذاری در دارایی‌های سرمایه‌ای و نیروی کار می‌باشد. جامعه آماری، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۶ بود و رابطه مذکور در ۸ صنعت (صنایع شیمیایی، کانی غیر فلزی، خودرو و ساخت قطعات، ماشین‌آلات و تجهیزات، فلزات اساسی، فراورده‌های غذایی، ساخت محصولات فلزی، لاستیک و پلاستیک) مورد بررسی قرار گرفت. یافته های پژوهش حاکی از این بود که در ۵ صنعت صنایع شیمیایی، ماشین‌آلات و تجهیزات، فلزات اساسی، فراورده‌های غذایی، لاستیک و پلاستیک، بین کیفیت سود با پایداری سود رابطه معنی‌داری وجود دارد و نوع رابطه نشان می‌دهد که هرچه کیفیت سود افزایش می‌یابد، پایداری آن نیز افزایش یافته است. اما در ۳ صنعت کانی غیرفلزی، خودرو و ساخت قطعات، ساخت محصولات فلزی) بین کیفیت سود با پایداری سود رابطه معنی‌داری مشاهده نشده است.

مشایخی و همکاران (۱۳۸۸)، در پژوهشی با عنوان “تاثیر محافظه‌کاری حسابداری بر پایداری و توزیع سود”، داده های مالی ۹۸ شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای سال‌های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۵ را جمع‌ آوری و فرضیات تحقیق را با بهره گرفتن از تحلیل ضرایب همبستگی و مدل‌سازی رگرسیونی مورد آزمون قرار دادند. اولین فرضیه تحقیق به آزمون تجربی یکی از دلایل محافظه‌کاری و دومین فرضیه به آزمون تجربی یکی از انتقادات وارد بر محافظه‌کاری می‌پردازد . فرضیه اول با توجه به مبانی نظری مطرح شده از منظر تئوری نمایندگی تبیین گردیده و پیش‌بینی می‌کند با افزایش محافظه‌کاری، توزیع سود سهام کاهش می‌یابد. یافته های تحقیق حکایت از آن داشت که شواهد متقاعد کننده‌ای در حمایت از این فرضیه وجود دارند. در دومین فرضیه تحقیق پیش‌بینی شده است که پایداری سود همزمان با افزایش میزان محافظه‌کاری کاهش می‌یابد. با بهره گرفتن از اقلام تعهدی غیر عملیاتی برای سنجش محافظه‌کاری، شواهد متقاعد کننده‌ای که حاکی از تأیید این فرضیه باشد به دست نیامد، با این‌حال در صورت استفاده از نسبت تعدیل‌شده ارزش بازار خالص دارایی‌ها به ارزش دفتری آن‌ ها برای اندازه‌گیری محافظه‌کاری، فرضیه دوم تحقیق در سطح مناسبی از معنی‌داری پذیرفته می‌شود. ‌بنابرین‏ امکان اظهارنظر صریح در خصوص پذیرش یا عدم پذیرش فرضیه دوم تحقیق وجود ندارد.

خواجوی و همکاران (۱۳۸۹)، در تحقیقی با عنوان “بررسی تاثیر محافظه‌کاری بر پایداری سود شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران”، تاثیر محافظه‌کاری بر پایداری سود را مورد بررسی قرار دادند. در این تحقیق فرض شد، با افزایش محافظه‌کاری در گزارشگری مالی، از پایداری سود کاسته می‌شود. روش تحقیق این پژوهش، روش تحقیق نیمه تجربی بود که برای بررسی و برآورد مدل کلی از تحلیل پنلی استفاده شد. نتایج آزمون‌های تجربی با بهره گرفتن از اطلاعات مربوط به نمونه‌ای متشکل از ۱۵۵ شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، طی دوره ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۶ حاکی از آن بود که میان محافظه‌کاری و پایداری سود ارتباط منفی و معنادار وجود دارد.

۲-۲ مبانی نظری پژوهش

یکی از عمده ترین مسائل شغلی که معمولاً به شکل واکنش در برابر فشارهای شغلی و سازمانی در میان کارکنان خدمات انسانی دیده می شود، پدیده فرسودگی شغلی است. فرسودگی شغلی کاهش قدرت سازگاری فرد با عوامل فشارزاست و سندرمی است مرکب از خستگی جسمی و عاطفی که منجر به ایجاد خود پنداره ی منفی در فرد، نگرش منفی نسبت به شغل و فقدان احساس ارتباط با مراجعان به هنگام انجام وظیفه می شود. در سال های اخیر، اصطلاح فرسودگی شغلی در نوشته های مختلف با استرس حرفه ای ارتباط داده شده است و از سال ۱۹۷۴ و از زمانی که اصطلاح فرسودگی شغلی توسط ‌فریدون برگر (۱۹۷۴) مطرح شد. به عنوان موضوع بسیاری از تحقیقات، مورد توجه بوده است.

۲-۲-۱ تعریف فرسودگی شغلی:

صاحب نظران تعاریف متفاوتی از فرسودگی شغلی^[۴] ارائه داد ه اند.گروهی فرسودگی شغلی را با استرس شغلی یکی می دانند در حالی که برخی دیگر استرس شغلی را دلیل اصلی فرسودگی شغلی بیان می‌کنند؛ وجه اشتراک تعاریف ارائه شده این است که تمامی متخصصان به نوعی فرسودگی شغلی را در ارتباط با استرس شغلی می­دانند (فربر^[۵]، ۲۰۰۳).

‌فریدون برگر (۱۹۷۴)^[۶] به عنوان اولین کسی که از واژه فرسودگی شغلی با مضمون امروزی آن استفاده ‌کرده‌است، فرسودگی شغلی را یک حالت خستگی مفرط که از کار سخت و بدون انگیزه و بدون علاقه ناشی می­ شود. فرسودگی شغلی در تعریف فرودنبرگر عبارت است از پیگیری خستگی ناپذیر اهداف بدون داشتن منابع کافی که منجر به دگرگونی تعهد ، وضعیت خسته کننده می­ شود . وی این پدیده را سندرم تحلیل جسمی و روانی ^[۷] نامیده است (به نقل هالبرگ^[۸] ، ۲۰۰۵) و آن را حالتی از خستگی عاطفی و جسمانی می‌داند که از شرایط موجود در محیط کار نشئت می‌گیرد (فربر، ۲۰۰۳). باید توجه کرد، فرسودگی شغلی نوعی بیماری است که دارای علایم و نشانه­­های جسمی و روحی دیگری نیز هست و نباید این نوع خستگی مزمن را با خستگی های معمولی و زودگذر اشتباه گرفت. از دیدگاه ‌فریدون برگر (۱۹۷۴) فرسودگی شغلی زمانی رخ می‌دهد که کار انجام شده پس از مدت کوتاه برای فرد نامفهوم جلوه کند همچنین می‌تواند نتیجه اضطراب، یا گوناگونی در کارهای مربوط به فرد و یا نتیجه عوامل فردی باشد. فربر (۲۰۰۳) معتقد است فرسودگی شغلی، حالتی از خستگی جسمی، عاطفی و روحی است که در نتیجه مواجهه مستقیم و درازمدت با مردم در شرایطی که از لحاظ عاطفی طاقت­فرسا است ایجاد می شود (سدرفلت، سدرفلت و وارگ^[۹]، ۱۹۹۵). رایج ترین تعریفی که از فرسودگی شغلی ارائه شده عبارت است از خستگی جسمی، روحی و ذهنی که ناشی از کار بلندمدت در شرایط روحی طاقت فرسا است . دیک^[۱۰] (۱۹۹۲) اظهار می‌دارد فرسودگی شغلی عبارت است از خستگی شدید و احساس مورد سوءاستفاده قرار گرفتن شخص، که این نوع خستگی با استراحت و استفاده از مرخصی نیز برطرف نمی شود. او همچنین معتقد است فرسودگی شغلی حالتی است که فرد از نظر شخصیتی خود را کمتر از دیگران تصور کرده و احساس می‌کند که کار و عملش مورد توجه قرار نمی­گیرد. مسلچ و جکسون^[۱۱] (۱۹۸۲) تعریفی جامع از فرسودگی شغلی ارائه نمودند؛ این دو پژوهشگر فرسودگی شغلی را سندرمی روان شناختی می دانند که ترکیبی از سه مؤلفه تحلیل عاطفی^[۱۲]، مسخ شخصیت ^[۱۳]و کاهش موفقیت فردی^[۱۴] است که در میان افرادی که با مردم کار می‌کنند به میزان­های متفاوت اتفاق می ­افتد.

۲-۲-۱-۱پیدایش فرسودگی شغلی

هر چند مسلچ و پاینز در توسعه مفهوم فرسودگی شغلی نقش مؤثری داشته اند، ولی این مفهوم برای نخستین بار در دهه ۷۰ میلادی توسط “هربرت ‌فریدون برگر” بیان شد (امیری، اسدی و دلبری راغب، ۱۳۹۰). فرسودگی شغلی واژه نسبتاً جدیدی است که از آن برای توصیف پاسخ های انسان درحین کار در برابر استرس های تجربه شده استفاده می شود و شامل واکنش های روانی است که افراد هنگام روبه رو شدن با استرس های شغلی از خود نشان می‌دهند (لاکریتز^[۱۵]، ۲۰۰۴) فرسودگی شغلی پیامدی از فشار شغلی دایم و مکرر بوده و به عنوان فقدان انرژی و نشاط تعریف می شود؛ به طوری که شخص احساس کسالت باری نسبت به شغل خود پیدا می‌کند، به عبارت دیگر شخص به علت عوامل درونی و بیرونی که در محیط کارش وجود دارد احساس فشار می‌کند و این فشار، در نهایت به احساس فرسودگی تبدیل می شود و در این وضعیت احساس کاهش انرژی رخ می‌دهد. فرسودگی شغلی مرحل های از خستگی و ناامیدی است و زمانی ب هوجود می‌آید که فرد نتواند بر اهداف زندگی و اهداف کاری خود فایق آید.

تا سال ۱۹۸۰ فرسودگی شغلی منحصراًً ‌در آمریکا مطالعه می شد ولی کم کم توجه کشورهای دیگر به خصوص کشورهای انگلیسی زبان مثل کانادا و انگلیس نیز ‌به این پدیده جلب شد. سپس مقالات و کتابها به زبان های دیگر ترجمه شد و در نیمه دوم سال ۱۹۸۰ ابزارهای پژوهش به ویژه پرسشنامه “مسلچ” به زبان های فرانسوی، آلمانی، هندی، ایتالیایی، سوئدی، اسپانیایی و عربی ترجمه شد و مطالعات بین فرهنگی آغاز شده است (حسن زادی، ۱۳۸۵). به طور کلی مطالعات فرسودگی شغلی به دو مرحله قابل تقسیم بندی هستند؛ در مرحله نخست فرسودگی شغلی به عنوان یک مشکل اجتماعی مطرح و از طریق مشاهدات می‌دانی مفهوم سازی شد که در این مرحله بیشترین تأکید بر توصیف های بالینی فرسودگی شغلی بود و مرحله دوم مطالعات فرسودگی شغلی نیز شامل پژوهش های تجربی و نظام مند، به ویژه ارزیابی این پدیده در جوامع آماری مختلف بود. در واقع پس از این دو مرحله بود که نظریه ها رشد یافته و مفهوم فرسودگی شغلی توسعه پیدا کرد (بوریتز^[۱۶]، ۲۰۰۵).

به طور خلاصه متخصصان ابتدا فرسودگی را به عوامل فردی نسبت می­دادند و از آن به عنوان بیماری روحی /افسردگی نام می بردند و تمرکز چندانی روی آن نداشتند. بعد از تلاش روانشناسان برای مطالعه مسائل روا نی – اجتماعی مربوط به سازمان و عملکرد فرد در آن، نقش عوامل سازمانی و محیطی در بروز فرسودگی شغلی محرز گردید. گرچه بسیاری از افراد مفهوم فرسودگی شغلی را با استرس شغلی یک پدیده می پندارند، اما چنانچه پاینز و آرون­سون^[۱۷] در سال ۱۹۸۱ اشاره کرده‌اند، فرسودگی شغلی از پیامدهای استرس شغلی است. استرس شغلی کنش متقابل میان شرایط کار و ویژگی‌های فردی شاغل به گونه ای است که خواست های محیط کار و فشارهای مرتبط با آن بیش از آن است که فرد بتواند از عهده آن ها برآید. فرسودگی شغلی به عنوان ناتوانی تحمل استرس شغلی است. بر این اساس فرسودگی شغلی به عنوان فقدان اشتیاق به کار توصیف می شود که به وسیله فرسودگی عاطفی، زوال، شخصیت، افسردگی، روحیه پایین و انزوای عاطفی قابل شناسایی است.

پژوهش های مربوط به فرسودگی شغلی در دو مرحله جداگانه توسعه یافته اند:

مرحله مقدماتی: در این مرحله ماهیت کار مورد بررسی قرار گرفت و هدف از آن ایجاد اصطلاح فرسودگی و توصیف این پدیده بود. اولین نوشتارها در این مورد در اواسط دهه ۱۹۷۰میلادی در ایالت متحده به رشته تحریر در آمدند و به توصیف این پدیده پرداختند

مرحله تجربی: در دهه ۱۹۸۰ میلادی تحقیق ‌در مورد فرسودگی به سوی پژوهش های تجربی منظم تغییر جهت داد.

۲-۲-۱-۲ رویکردهای فرسودگی شغلی

مسلچ و جکسون (۱۳۸۲) رویکردی مبتنی بر تحقیق را برای فرسودگی شغلی به کار گرفتند و تلاش کردند که شرایطی را که منجر به فرسودگی شغلی می‌شوند، روشن سازند که این رویکرد با عنوان مدل مسلچ و جکسون رویکرد روانشناختی – اجتماعی، مفهومی سه بعدی از فرسودگی شغلی ارائه می‌دهد:

از اینرو، معیار هایی نظیر اندازه مؤسسات حسابرسی، قدمت و نام تجاری مؤسسات به عنوان جانشینی برای کیفیت حسابرسی در نظر گرفته می شود (فرانسیس و همکاران، ۲۰۰۵؛ کان و همکاران، ۲۰۰۴) نتایج برخی از پژوهش های تجربی انجام شده نیز بیانگر این است که مؤسسه های حسابرسی بزرگ، کیفیت بیشتری ‌در کار حسابرسی پدید می آورند در همین راستا، دی آنجلو (۱۹۸۱) نیز چنین ابراز می‌دارد که کیفیت مؤسسات حسابرسی با اندازه مؤسسه حسابرسی و سهم این مؤسسات از بازار حسابرسی رابطه مستقیم دارد. برخی از شواهد بیانگر این است که مؤسسات حسابرسی بزرگ همواره کیفیت حسابرسی بالاتری نسبت به مؤسسات حسابرسی کوچک ارائه می‌کنند(حساس یگانه و آذین فر،۱۳۸۹). لذا با توجه به موارد مطرحه اندازه مؤسسات حسابرسی معیاری برای کیفیت حسابرسی تلقی می‌گردد. در نتیجه تغییر حسابرس از مؤسسات بزرگ به کوچک و یا بلعکس ممکن است ناشی از انگیزه هایی برای افزایش یا کاهش کیفیت حسابرسی باشد. مدیران یا مالکان متمرکز هنگام اختلاف عقیده با حسابرس و یا رویارویی با گزارش مشروط حسابرسان تمایل دارند که حسابرسان را تعویض نموده تا بتوانند تضاد منافع را به نفع خود پایان دهند(اندرسون و همکاران، ۲۰۰۴). در این مواقع تعویض حسابرسان موجود با حسابرسان کوچکتر از لحاظ اندازه مد نظر قرار می‌گیرد. شرکت هایی که در وضعیت مناسب مالی قرار دارند، فعالیت هایشان پر بازده بود و خطری در خصوص تداوم فعالیت ندارند بهمراه شرکت های سهامی عام بزرگ و شناخته شده همواره برای ایجاد اطمینان در بازار از مؤسسات حسابرسی بزرگ استفاده می‌کنند(چانی و فیلیپیچ، ۲۰۰۲). لذا بر همین اساس انگیزه برای تعویض حسابرسان با کیفیت(بزرگتر) هنگام مواجهه با مشکلات مالی، افزایش اهرم مالی و مشکلات داخلی در فرایندهای عملیاتی افزای می‌یابد(فلتام و همکاران، ۱۹۹۱). کوپلی و داتوت (۲۰۰۲) نشان دادند که تقاضا برای تعویض مؤسسات حسابرسی با کیفیت و بزرگ هنگام افزایش ریسک های عملیاتی و اهرم های مالی بالا می رود زیرا عدم اطمینان اطلاعاتی برای اینگونه شرکت ها به نسبت سایر شرکت ها کم ریسک تر بسیار کمتر است. لذا با توجه مطالب ذکر شده در پژوهش حاضر پژوهشگر به دنبال بررسی تاثیر مکانیزم‌های حاکمیت شرکتی برای تغییر حسابرسان از مؤسسات حسابرسی بزرگتر به کوچکتر می‌باشد. محقق در تلاش است که تغییر مؤسسات حسابرسی را با توجه میزانی از کیفیت حسابرسی که مدیران، اعضای هئیت مدیره، مالکان و سایر ارکان حاکمیت شرکتی به دنبال آن است مورد سنجش قرار دهد. در این راستا تغییر ات مؤسسات حسابرسی بزرگ به کوچک تلاش برای ارائه گزارشات بدون کیفی تر محسوب می‌گردد و تعویض حسابرسان موجود با مؤسسات حسابرسی بزرگتر را اقدام بنگاه برای ارائه گزارشات مالی با کیفیت تر و بدور از مدیریت سود تفسیر می‌گردد در همین راستا فرضیات پژوهشی زیر برای دستیابی به اهداف پژوهش طراحی می‌گردند.

فرضیه اول

شرکتهایی با تمرکز مالکیت بالاتر (حاکمیت شرکتی ضعیفتر) تمایل بیشتری به تغییر حسابرس خود به مؤسسات حسابرسی کوچکتر دارند.

فرضیه دوم

شرکتهایی با استقلال هئیت مدیره ضعیفتر (حاکمیت شرکتی ضعیفتر) تمایل بیشتری به تغییر حسابرس خود به مؤسسات حسابرسی کوچکتر دارند.

فرضیه سوم

شرکتهایی که رئیس هیات مدیره و مدیر عامل آن یکسان می‌باشند(حاکمیت شرکتی ضعیفتر) تمایل بیشتری به تغییر حسابرس خود به مؤسسات حسابرسی کوچکتر دارند.

۱-۷) متغیرهای پژوهش:

متغیرهای تحقیق حاضر به صورت زیر می‌باشد:

جدول (۱-۱): متغیرهای پژوهش

دیف

فرضیه

متغیر وابسته

متغیر مستقل

متغیر کنترلی

۱

اول

تغییر حسابرس

تمرکز مالکیت

اندازه شرکت، اهرم مالی و نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری

۲

دوم

تغییر حسابرس

استقلال هیئت مدیره

اندازه شرکت، اهرم مالی و نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری

۳

سوم

تغییر حسابرس

جدایی پست مدیرعامل از ریاست هیئت مدیره

اندازه شرکت، اهرم مالی و نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری

۱-۸) جنبه نوآوری پژوهش

تاکنون در حوزه مربوط به تغییر مؤسسات حسابرسی یا چرخش قانونی مؤسسات حسابرسی که اشاره به تعویض قانونی حسابرسان در دوره های زمانی مشخص دارد، صورت پذیرفته است. لذا بررسی تاثیر عوامل حاکمیت شرکتی بر تعویض حسابرسان و کنترل‌هایی که این مکانیزمها فراهم می آورند تا تعویض حسابرسان به عنوان ابزاری مدیریتی برای اعمال مدیریت سود نگردد، دارایی نوآوری در تحقیقات حسابداری می‌باشد. ضرورت و نوآوری در انجام این تحقیق ناشی از این علت است که مشخص گردد که تا چه میزان تضعیف مکانیزم های حاکمیت شرکتی باعث تعویض مؤسسات حسابرسی با کیفیت تر به مؤسسات حسابرسی بدون کیفیت تر می‌شوند .

۱-۹) روش تحقیق:

روش این تحقیق، از نوع پس‌رویدادی است که در حوزه تحقیقات اثباتی حسابداری و مبتنی بر اطلاعات واقعی صورت‌های مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق‌ بهادار تهران می‌باشد. پژوهش به صورت همبستگی بوده و با بهره گرفتن از اطلاعات گردآوری شده میزان ارتباط متغیرهای مستقل (مکانیزم های حاکمیت شرکتی) و وابسته (تغییر حسابرس) مورد آزمون قرار می‌گیرد.

۱-۱۰) قلمرو تحقیق(موضوعی،مکانی،زمانی)

۱-۱۰-۱) قلمرو موضوعی

قلمرو موضوعی تحقیق حاضر بررسی ارتباط بین مکانیزم‌های حاکمیت شرکتی با تغییر حسابرسان شرکت ها پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران

۱-۱۰-۲) قلمرو مکانی

جامعه آماری در این پژوهش شامل شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد.

۱-۱۰-۳) قلمرو زمانی

دوره زمانی متصور در انجام این تحقیق از سال ۱۳۸۷ لغایت ۱۳۹۱ می‌باشد.

۱-۱۱) روش های گردآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات

داده های مورد نیاز تحقیق از منابع کتابخانه‌ای، اطلاعیه‌های منتشر شده توسط سازمان بورس و اوراق بهادار بانک جامع اطلاعاتی شرکت‌ها در سایت رسمی سازمان بورس ، نرم افزار تدبیر پرداز و … گردآوری می‌شود. ابتدا از طریق منابع کتابخانه ای، نشریات، مقالات و منابع علمی مختلف(سایت‌های علمی) ادبیات و نظریه های مربوط به موضوع تحقیق تدوین می‌گردد. سپس مرحله اصلی تحقیق از طریق استخراج اطلاعات از صورت‌های مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران آغاز می‌گردد اطلاعات استخراج شده از طریق اکسل تلخیص و طبقه بندی گردیده و درنهایت از طریق نرم‌افزار SPSS و با بهره گرفتن از روش رگرسیون، رابطه ریاضی بین متغیر مستقل و وابسته تعیین می‌شود.

۱-۱۲) تعریف عملیات متغیرها

تعریف عملیاتی متغیر ها به شرح زیر می‌باشد

جدول (۱-۲): تعریف عملیاتی متغیرها

عنوان متغیر

نوع متغییر

نماد

تعریف

استدلال این گروه (فقهای اهل سنت) این است که به دلیل آیه نساؤکم حرث لکم فأتوا حرثکم أنّی شئتم؛ «زنان شما کشت زار شمایند، پس هر گونه که خواهید به کشت‌زار خود درآیید» ^[۲۰۱].

مـی‌گویند تولیـد نسل باید از راه معـاشرت طبیعی زوجـین صورت گیرد، چون آیـه می‌گوید مکان کشت و تولید نسل شما باید زنانتان (رحم آن ها) باشد و به غیر تجاوز نکنید، ‌بنابرین‏، لقاح بین تخمک و اسپرم زوجین باید از راه جماع باشد، وگرنه مخالف نص آیه است. به اضافه آیات دیگری مثل «خلق من ماءِ دافق، یخرج من بین الصلب و الترائب» ^[۲۰۲].

دلالت دارد که تولید نسل از آب جهنده که به طور طبیعی از مکان‌های خاصی خارج می‌گردد، وارد قرار مکین یعنی رحم می‌گردد، در حالی که باروری‌های پزشکی این خصوصیت را ندارند. همچنین به آثار زیان بار آن، مثل هتک عِرض، آگاهی بیگانه بر عورت بدون وجود ضرورت و نیز وجود دلیل معتبر شرعی و قواعد «درء المفاسد مقدم علی جلب المصال»، «ما غلب ضرره فهو ضرر محض» و قاعده «سدالذرایع» استناد کرده، همه اقسام را حرام می‌دانند، اگرچه در ذات و اصل خود حرام نباشند. لکن به خاطر عوارض و آثار زیان بار حرام می‌گردند.

گفتار سوم : جواز مطلق و مشروط

نظریه جواز مطلق باروری‌های پزشکی بین زوجین و جواز مشروط بین بیگانگان

گروهی از فقها باروری پزشکی بین زوجین را ]خواه با تلقیح داخل رحمی (IuI) باشد یا لقاح آزمایشگاهی (IvF و…)[ از جهت جایز بودن فرق نمی‌گذارند. چنان که از اینان گروهی لقاح بین اسپرم و تخمک بیگانه را اگر به شیوه (IuI) باشد، حرام می‌دانند و در صورتی که به شیوه (IvF) از جهل صورت گیرد (یا به منظوری غیر از تولید مثل باشد، مثل شبیه سازی دست یا پا و…) مجاز می‌دانند، اما به جهت تولید نسل انسانی جایز نمی‌دانند. از این گروه هستند آیت الله محمد مؤمن قمی و آیت الله محسن حرم پناهی.

استدلال این گروه این است که تلقیح به شیوه(IuI) به خاطر روایت‌های خاص (قرار دادن نطفه بیگانه در رحم زن بیگانه) حرام است. اما نسبت به ترکیب اسپرم و تخمک دو بیگانه در خارج از رحم هیچ دلیلی برای منع یافت نمی‌گردد؛ پس جایز است.

گفتار چهارم : جواز مطلق و منع مطلق

نظریه جواز مطلق باروری‌های پزشکی بین زوجین و منع مطلق آن بین بیگانگان آنچه ملاک حرمت یا حلیت، یا جواز یا منع قرار می‌گیرد، ترکیب اسپرم و تخمک زوجین یا دخالت عامل بیگانه است و شیوه های به کارگیری، هیچ گونه تأثیری در جواز یا حرمت اصل، موضوع ندارد. دلایل ایشان، آیات، روایات، ادله عقلی و استحسانی، فلسفه تشریع نکاح. ملاک موجود در ممنوعیت زنا و تبنی و… می‌باشد.

از این گروه‌اند: امام خمینی (ره) آیت الله منتظری، آیت الله خویی و بسیاری از فقهای معاصر و از اهل سنت: شیخ مصطفی زرقاء، شیخ عبدالله بسام، شیخ عبدالسلام عبادی، شیخ عبدالحلیم، شیخ علی سالوس و… .

گفتار پنجم : حرمت مطلق

نظریه حرمت مطلق همه اقسام باروری‌های پزشکی جز بین زوجین و با وجود شرایطی این گروه، باروری ‌به این شیوه را تنها در صورتی که بین زوجین باشد و خود زوجین عملیات آن را تصدی نمایند، ضرورت و عسر و حرج شدید «ضرورت قصوی» محقق باشد و باروری به شیوه(IuI) صورت گیرد، جایز می‌دانند.دلیل این گروه همان دلایل گروه دوم است. با این تفاوت که می‌گویند به دلیل قواعد، محظورات به وسیله ضرورات مشروع می‌گردند، لذا به جواز باروری پزشکی بین زوجین معتقد شده‌اند. شیخ مصطفی زرقاء و دکتر محمد علی البار، تعدادی از علمای اهل سنت را بدون ذکر نام یادآور شده‌اند. چنان که مرکز فتوای مصری و اردنی نیز ‌به این نظریه اعتقاد پیدا کرده‌اند. از فقهای شیعه آیت الله بروجردی را شاید بتوان در این گروه طبقه‌بندی کرد. چون حتی تلقیح منی زوج به زوجه را محل تأمل و اشکال می‌دانند. بر این اساس، ترک احتیاط تنها در صورت ضرورت و حرج شدید بدون محذور خواهد بود.

گفتار ششم : نظریه توقف در مسأله

در کویت سازمان اسلامی علوم پزشکی ، در می ۱۹۸۲ میلادی ، به اتفاق آرای چنین اظهار نظر نمود : (تلقیح اسپرم غیر شوهر در رحم زن بیگانه ، چه شوهر داشته باشد و چه نداشته باشد ، شوهرش ‌به این امر راضی باشد یا نباشد ، مطلقا حرام است .)^[۲۰۳]

مبحث چهارم : نظرات متفاوت در انتقال جنین

گفتار اول : نظر موافقان اهدای جنین

آن ها که نظر موافق دارند، در انتقال جنین به رحم بیگانه چنین استدلال کرده‌اند که حفظ جنین چه در دستگاه مصنوعی و چه در رحم، ولو در رحم بیگانه واجب است؛ اگر وجوب آن احراز نشود، لااقل جواز آن احراز می‌گردد.

جنین را نباید از بین برد؛ ‌بنابرین‏ انتقال آن به رحم بیگانه منعی ندارد، زیرا دلیلی بر حرمت آن در شرع وجود ندارد و حتی بر زن زناکار حرام است که جنین به وجود آمده را سقط کند. با عدم دلیل بر حرمت انتقال جنین به رحم بیگانه، برابر اصل حلیت و اصل برائت حکم بر جواز آن می‌شود و حتی اگر نطفه مردی با نطفه حیوانی یا با ماده گیاه به جای تخمک زن ترکیب شود و عمل زیست شناسی و بیولوژیکی در این زمینه نیز توفیقی به دست آورد انتقال این گونه جنین به رحم بیگانه نیز ممنوعیت شرعی ندارد. زیرا این قسم نیز از شبهه‌های بدوی تحریمی است و ‌در مورد آن نیز برائت شرعی و عقلی جاری می‌شود. اگر چه رعایت احتیاط موجب حفظ و تحصیل واقع می‌شود بدون استناد آن به شارع در همه موارد نیکو است؛ اما در کتاب و سنت عموماتی است که برخی از آن ها به گونه‌ای بر حرمت این قسم دلالت دارد که شایسته بررسی است^[۲۰۴].

در این خصوص نیز آیات عظام نظرات و فتاوای خود را چنین ابراز فرموده‌اند.

از جمله آیت الله محمد تقی بهجت در پاسخ این سؤال که انتقال جنین یا نطفه به رحم اجنبیه چه حکمی‌ دارد؟ فرموده‌اند که مانعی ندارد اگر همراه با امر حرام شرعی نباشد^[۲۰۵].

آیت الله محمد یزدی می‌فرمایند: گرفتن اسپرم و اوول، ترکیب آن دو در خارج و کاشتن آن در رحم زن بیگانه اعم از اینکه شوهردار باشد یا نباشد، جایز است و عنوان حرام بر آن صدق نمی‌کند؛ زیرا جای دادن جنین در رحم زنی بیگانه نه مصداق زناست، نه مصداق ریختن نطفه در رحمی که بر مرد حلال نیست و نه مصداق جای دادن نطفه در چنین رحمی؛ زیرا روایات رسیده در این باب تنها به آمیزش نامشروع نظر دارند.

در هر یک از دو فرض یاد شده فرزند از آنِ مرد و زنی است که اسپرم و اوول از آن ها گرفته شده است، نه از آن زنی که جنین را در رحم او جای داده‌اند یا از آنِ شوهر آن زن (در این فرض که شوهردار بوده است).

دلیل این حکم نیز آن است که ملاک نسب، حتی ‌در مورد ولادت حرام، تنها جنینی است که از دو جزء متعلق به مرد و زن پدید آمده است. برای نمونه، فرزند زن و مرد زناکار در عرف، فرزند آن ها شمرده می‌شود و برخی از احکام شرعی همانند نطفه و حضانت نیز مشروط بر اینکه مرد معلوم و نسبت طبیعی فرزند به او نیز به طریقی همانند ارتباط نداشتن زن با غیر او محرز باشد، بر آن مترتب شده است^[۲۰۶].

گفتار دوم: نظر مخالفان اهدای جنین

آن ها که نظر مخالف دارند، یعنی آن ها که حکم به حرمت انتقال جنین بـه رحم بیگانـه می‌دهند، ‌به این آیات و روایات استناد می‌کنند: